زهرا خدایی
سفر خاورمیانه‌ای جان کری، وزیر خارجۀ آمریکا، جدای از همۀ ملاحظات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای آن، این واقعیت را پررنگتر نمود که بسیاری از بازیگران تأثیرگذار بر بحران سوریه، در عین تضادی نسبی با اهداف و تصمیمات آمریکا برای آیندۀ سوریه هنوز به جمع‌بندی واحدی دست نیافته‌اند و به ظاهر دستیابی بدان چندان هم ساده نیست.
جنگ داخلی در سوریه به دومین سالگرد خود نزدیک می‌شود، اما با مقاومت بشار اسد و تبدیل شدن سوریه به تلی از خاک و ویرانه، گویی قدرتهای مهم منطقه‌ای و منطقه‌ای به چهارراهی رسیده‌اند که مسیر هر یک، راه دیگری را سد می‌کند. اعراب خواهان ایفای نقش موثرتری از سوی آمریکا هستند، در حالیکه واشنگتن هنوز نگران نبودِ نخبگان سیاسی برای شکل‌گیری ساختارهای آیندۀ جامعۀ چندپارۀ سوریه است. خبرآنلاین در گفتگویی با پیروز مجتهدزاده، نویسندۀ کتاب شیخ‌نشین‌های خلیج‌فارس، تضاد منافع بازیگران منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در بحران سوریه را مورد بررسی قرار داده است. 
گفته می‌شود بسیاری از بازیگران موثر در بحران سوریه بالاخص حامیان مخالفین نسبت به سیاست‌های آمریکا در بحران سوریه انتقاد دارند، این مسئله از چه زاویه‌ای قابل بررسی است؟
کشورهای حاشیۀ جنوبی خلیج فارس مستقیماً درگیر این مسئله نیستند به جز عربستان سعودی و قطر. قطر و عربستان سعودی نیز خیلی وقت است سیاست های خود را در رابطه با مسائل سوریه علنی کرده‌اند؛ آنهم با رساندن اسلحه و حمایت از تروریست‌هایی که تحت عنوان مخالفان در سوریه عمل می‌کنند. باید دقت داشته باشیم همۀ آنهایی که در سوریه علیه رژیم فعالیت می‌کنند از مخالفان نیستند و از طرفی همۀ آنها نیز تروریست نیستند، بلکه تروریست‌ها زمینۀ فشار بیشتر را فراهم کردند و صحنه‌گردانی اصلی مخالفت را به دست گرفتند با اهداف مشخصی که می‌گفت فقط تروریست است و به حکومت رساندن عوامل طالبان و القاعده. عربستان سعودی و قطر از سالهای پیش تحت اغواگری‌های اسرائیل در زمان نخست‌وزیر اولمرت به ایدۀ ژئوپولیتیک شیعه اعتقاد پیدا کردند که در آن اسراییل به این کشورها تفهیم کرد که ژئوپولیتیک شیعه که عبارتست از ایران و بقیۀ کشورهای شیعه خاورمیانه می خواهد تشیع را در همۀ این کشورها به حاکمیت برساند در حالیکه طرف ایرانی قضیه(و به خصوص خودم) عملاً نشان دادند چنین ژئوپولیتیک و سیاستی وجود ندارد و این جزء تمهیدات و تحریکات اسراییلی برای شوراندن بقیۀ مسلمانان منطقه علیه ایران است. متأسفانه عربستان سعودی و قطر تحت تأثیر تبلیغات اسراییلی قرار گرفتند و از این رو شاهدیم که عربستان سعودی به خصوص در عمل چه فجایعی را علیه شیعیان در کشورهای خاورمیانه، پاکستان و آسیای مرکزی و.. مرتکب و به سلفی‌گری دامن می‌زند. قطعاً چنین تحت تأثیر قرار گرفتن‌ها از نظر سیاسی قابل ملاحظه است. آنها از راهی که اسراییل در منطقه علیه ایران و سوریه دارد، پیروی می‌کنند و از دیدِ این سیاست مبارزه علیه سوریه به نوعی مبارزه علیه ایران و ژئوپولیتیک تخیلی شیعه است. باید توجه داشت زمانی که آمریکایی‌ها متوجه شدند که بازیگر اصلی در سوریه تروریست‌های طالبانی و القاعده‌ای هستند تا اندازه‌ای سیاست‌ها را ملایم تر و بازیهای خود را تعدیل کردند و در آن وضعیت تعدیل طبیعی است که عربستان سعودی و قطر با آمریکا موافق نباشند.
فکر می‌کنید مدل مدنظر آمریکا برای سوریه چیست؟
آمریکایی‌ها احتیاط بسیار زیادی در پیش گرفته‌اند که تحولات سوریه به روی کارآمدن یک حکومت طالبانی و یا القاعده‌ای و یا سلفی منجر نشود. آمریکایی ها این مواضع را علنا و کاملا روشن برملا کرده‌اند و مطلقاً حاضر نیستند که به تغییر حکومت در سوریه کمک کنند و حکومت را از اسد به یک حکومت طالبانی و القاعده‌ای تحویل دهند.
آیندۀ سوریه را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
رئوس شکل‌گیری آیندۀ سوریه از هم اکنون روشن شده است و تقریباً همۀ قدرتهای درگیر در مسائل سوریه از دور و نزدیک (غیر از ترکیه، عربستان و قطر) به پیشنهاد ایران متمایل شده‌اند. وضعیت ایران نیز همان پیشنهاد 10 ماده‌ای است که مبنای تفکر آن گزارش کوفی عنان( اولین نمایندۀ سازمان ملل در بحران سوریه) است. در این پیشنهاد بر این مسئله تأکید شده است که باید شعله‌های جنگ متوقف شود و باید طرف‌ها را به مذاکره کشاند. امید مذاکرات در اینست که طرفین به توافق برسند که آرامش برقرار شود و متعاقب آن انتخابات و یا رفراندوم اجرا شود و نتیجۀ آن رفراندوم اگر خواهان تغییر نظام حکومتی در سوریه باشد،قاعدتاً باید نتیجۀ انتخابات عمومی باشد.
4952
نظر شما