اوج گیری بحران سوریه بدلیل استراتژی طرفین درگیر مبنی بر تداوم نبرد نظامی تا کسب پیروزی نهایی بر رقیب؛ بر معمای حل بحران از طریق مذاکره و تفاهم سیاسی افزوده است. آخرین امید برای خاتمه بخشیدن به بحران سوریه تلاش مقامات آمریکایی و روسی برای تشکیل کنفرانس ژنو 2 و مشارکت دادن به قدرت های دخیل در بحران بوده است. در حالی که جنگ سوریه با ورود بازیگران جدید نظیر حزب ا... لبنان در حمایت از نیروهای دولتی و تلاش مستمر علمای تکفیری در صدور فتوای جهاد برای اعزام بیشتر نیروهای سلفی در پشتیبانی از معارضین سوری وارد فاز جدیدی شده است.
آمریکا نیز در راستای تجهیز ارتش آزاد سوری، ارسال سلاح های پیشرفته به داخل این کشور از طریق مرزهای ترکیه و اردن را به جد دنبال می کند. ترس از فروپاشی نیروهای معارض در مقابله با ارتش و نیروهای حزب ا... لبنا ن و سقوط مناطق سوق الجیشی نظیر حلب و ادلب و مناطق ریف دمشق باعث شده است که آمریکا در کنار محور عربی ضد سوری علاوه بر تداوم فشارهای سیاسی و اقتصادی بر دولت سوریه با استقرار نیروهای چند ملیتی در مرزهای اردن جنگ روانی گسترده ای را بر علیه بشار اسد و حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای آن تدارک بینند.
در این راستا اصل برگزاری کنفرانس ژنو 2 و مشارکت طرفین درگیر در این کنفرانس نیز با تردیدهای جدی روبرواست. مخالفین دولت سوریه بدلیل تضاد گفتمانی و تشتت آراء نتوانستند تصمیم صریحی مبنی بر مشارکت یا عدم حضور در کنفرانس ژنو 2 اتخاذ نمایند. از سوی دیگر تلاش مقامات روسی برای مشارکت فراگیر قدرت منطقه ای نظیر ایران و عربستان... نیز موافقان و مخالفان خاص خود را دارد.
در این میان با برگزاری یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی جریان اعتدالی در ایران به رهبری حسن روحانی برخی از مقامات غربی و کشورهای منطقه از احتمال تغییر سیاست خارجی ایران در منطقه به ویژه سوریه خبرمی دهند. در این راستا پالس های مثبتی نیز از رقبای منطقه ای ایران برای همکاری با دولت جدید دریافت می شود. در اولین مصاحبه شیخ دیپلمات با خبرنگاران داخلی و خارجی بحث سوریه نیز مطرح شد. در مورد تغییر یا تداوم سیاست ایران نسبت به سوریه در منطقه گمانه زنی شد. از انجا که هنوز کابینه دولت یازدهم و چینش دستگاه دیپلماسی ایران مشخص نشده؛ باید منتظر ترکیبب نهایی اعضای دستگاه دیپلماسی ماند. ولی با این وجود رئیس جمهور منتخب بر اصول کلی سیاست ایران در سوریه مبنی بر مکانیزم گفتگو و مذاکره تمام گروههای سیاسی بعنوان راه حل منطقی صحه گذاشت و مخالفت خویش را با دخالت خارجی و اقدامات تروریستی اعلام داشت.
تا اکنون ایران ثبات سوریه را در حفظ حاکمیت بشار اسد جستجو کرده و معتقداست که در فضای بحران زده و ناامنی های گسترده سیاسی و اجتماعی نمی توان به اصلاحات و تحقق مطالبات مدنی امید بست. نکته مهمی که در کنفرانس خبری حسن روحانی به درستی برآن تاکید کرد و گفت: تعیین سرنوشت سیاسی سوریه باید به دست خود مردم سوریه انجام گیرد. از سوی دیگر، یکی از مسایل اختلاف زا میان ما و عربستان و قطر و ترکیه بحث سوریه است . سوریه به نوعی در حال حاضر جنگ وکالتی را پشت سر می گذاراند و تحولات داخلی این کشور برعکس مصر و تونس و لیبی... منشاء خارجی دارد.و لذا هر کدام از بازیگران منطقه ای بر اساس منافع راهبردی و استراتژیکی خود تلاش می کنند که روند تحولات آتی را به نفع خود تغییر و رقیب مقابل را وادار به امتیازدهی بیشتر نمایند.
به نظر می رسد که با ورود حزب ا...لبنان به تحولات میدانی سوریه و ضربه جدی به منافع محور عربی ضدسوری بار دیگر بحث مداخله نظامی قدرت های غربی و عربی مطرح شده است . این در حالی است که روسیه نیز مانند ایران نگران تهدید منافع ملی خویش در خاورمیانه و نفوذ هرچه بیشتر غرب در حیات خلوت خویش است . روسیه با تاکید برارسال موشک های اس 300 به سوریه پیام محکی را به رقبای غربیش فرستاده و اعلام داشته اجازه سقوط بشار اسد و تکرار سناریوی لیبی نخواهد داد.
در هرصورت بحث سوریه و چگونگی تعیین سرنوشت سیاسی آن در آینده امر حیاتی و به نوعی با امنیت ملی ایران نیز گره خورده است. درست است که شخص روحانی بعنوان دیپلمات زبده در دولت های قبلی مسوولیت های امنیتی داشته و در دوره ای هم توانست که پایه گذار همکاری های نزدیک سیاسی با رقبای منطقه ای ایران به ویژه عربستان باشد. ولی شرایط جدید منطقه و معادلات آن با گذشته متفاوت است. همچنین در کنار بحث مذاکرات هسته ای ؛ موضوع سوریه یک امر حساس و با منافع ملی ایران در منطقه ارتباط دارد . حل و فصل هر دو موضوع خارج از توان قوه مجریه وشخص رئیس جمهور و بعنوان مسایل فرانهادی است از اینرو تحول بنیادی در موضوع سوریه در کوتاه مدت یک نوع آرمانگرایی است. با این وجود؛ به نظر می رسد که فرصت جدیدی برای مذاکره و رایزنی بیشتر با کشورهای منطقه برای رسیدن به یک تفاهم گسترده خلق شده است .
از آنجا که روحانی بر لزوم حل اختلافات سیاسی در جهان اسلام و طرح ریزی تربیات جدید امنیتی براساس منافع مشترک و به دور از مداخلات خارجی اعتقاد دارد می توان پیش بینی کرد که ایران محورسیاست خارجی خویش را درمنطقه برتنش زدایی با همسایگان عرب خویش و اعتماد سازی متقابل متمرکز سازد . بی تردید هرگونه گشایش در روابط تهران – ریاض در آینده به حل و فصل اختلافات دیرینه به ویژه سوریه کمک خواهد نمود . گام اول این مسیر ترغیب همه طرفین درگیر برمشارکت در کنفرانس ژنو2 و احیای مجدد کمیته چهار جانبه متشکل از ایران –ترکیه – عربستان و مصر می باشد. از دیگر سو پرونده هسته ای ایران و بحث بحران سوریه مسایل اند که به همدیگر ارتباط دارند. از اینرو گامهایی آشتی جویانه ایران با غرب و اقدامات متقابل اعتماد ساز برای برون رفت از فضای بن بست موجود می تواند در تسریع گزینه مذاکره در بحران سوریه نیز ثمر بخش باشد .
این مطلب، پیش از این در سایت دیپلماسی ایرانی در تاریخ 5 تیرماه 92 منتشر شده است.
نظر شما