نگرانی از برداشتهای غیرصیانتی/ ظرفیت تولید به 4.5 میلیون بشکه در روز رسید؟

آذرجزایری: احمد قلعه بانی در همراهی با احمدی نژاد در بندرعباس ظرفیت تولید نفت خام کشور را 4.5 میلیون بشکه در روز عنوان کرد در حالی که سخنگوی وزارت نفت در فروردین ماه امسال این رقم را 4.2 میلیون بشکه اعلام کرده بود.

اگرچه بسیاری از کارشناسان در حال حاضر ظرفیت تولید نفت خام کشور را حدود 3 میلیون و 900 هزار بشکه اعلام می کنند با اینحال تاکید مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران بر این آمار در شرایطی که از فروردین ماه امسال تا کنون تنها میدان هنگام با ظرفیت تولید 30 هزار بشکه وارد مدار بهره برداری شده در هاله ای از ابهام قرارگرفته است.

برخی از کارشناسان اعلام رقم های غیرواقعی و نجومی در نفت را در راستای تاکید دولت دهم بر کارآمد بودن این دولت در بخش نفت می دانند. ارائه آمارهای غلط در وزارت نفت این  روزها می تواند کار را برای وزیر نفت دولت یازدهم دشوارکند چراکه در حال حاضرعنوان می شود که ظرفیت تولید نفت خام کشور 300 هزاربشکه طی چهارماه گذشته افزایش یافته در حالیکه برای این میزان افزایش تولید به 7.5 میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز خواهد بود. اگر افت تولید سالیانه را نیز حدود 400 هزار بشکه به طور سالیانه محاسبه کنیم در این صورت مجموعا باید در سال جاری 17.5 میلیارد دلار سرمایه گذاری صورت می گرفت تا بتوان مدعی افزایش ظرفیت تولید تا مرز 4.5 میلیون بشکه شد.

در اینجا این سوال ایجاد می شود که منظور مدیرعامل شرکت ملی نفت تولید صیانتی نفت بوده یا تولید غیرصیانتی. چراکه در حال حاضربنا بر اظهارنظر برخی از کارشناسان روزانه بیش از 400 هزار بشکه برداشت غیرصیانتی در کشور صورت می گیرد. بنابراین اگر این امار را مدنظر قراردهیم می توان این ادعا را تایید کرد که منظور قلعه بانی برداشت غیرصیانتی از میادین نفتی بوده است.

این در حالی است که  روزانه از 200 میلیون مترمکعب گازی که باید به میادین تزریق شود 113 میلیون متر مکعب آن تزریق نمی شود و این رقم با احتساب این استدلال که تزریق هر یک میلیون فوت مکعب گاز امکان برداشت 150 بشکه نفت خام را از دست می دهیم بنابراین ایران روزانه امکان برداشت 598 هزار و 350 بشکه را از دست می دهد.

براین اساس در صورت احتساب هر بشکه نفت خام ایران به نرخ 100 دلار، روزانه امکان درآمدی حدود 60 میلیون دلار از ایران گرفته می شود که در هر سال بالغ بر 22 میلیارد دلار خواهد بود.

البته این عدم النفع بدون محاسبه ضرر ناشی از عدم تزریق گاز به میادین نفتی و تاثیرات مخرب برداشت های غیر صیانتی است که قطعا در صورت احتساب این تاثیرات مخرب عدم النفع ایران از این محل حتی بیش از درآمد سالانه نفتی ایران خواهد بود.

براساس برنامه تولید شرکت ملی نفت باید روزانه 200 میلیون مترمکعب گاز به میادین قدیمی کشور تزریق شود تا شاید بتوان از این طریق تولید فعلی را حفظ کرد اما در شرایط فعلی ترازنامه انرژی سال 90 خبر از تزریق روزانه تنها 86 میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی می دهد.

در شرایطی شرکت ملی نفت کمتر از 50 درصد از برنامه مصوب در راستای تزریق گاز به میادین نفتی را اجرایی می کند که بسیاری از کارشناسان برداشت غیرصیانتی در میادین نفتی ایران را هدف قرار داده اند و از هدر رفتن سرمایه ملی در چاه های نفت خبر می دهند.

دراین بین مسوولان وزارت نفت معتقدند در حال حاضر روزانه 100 میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی تزریق می شود که اگر این آمار صحت داشته باشد بازهم 50 درصد از برنامه تزریق محقق نمی شود.

مدیر نظارت بر تولید نفت و گاز شرکت ملی نفت ایران در فروردین ماه امسال در حالی از تزریق روزانه 100 میلیون متر مکعب گاز به میادین نفتی خبر داد که در حال حاضر تنها در مناطق نفت خیز جنوب از 130 میلیون متر مکعب گاز تزریقی تکلیفی حدود 30 درصد آن محقق می شود. بنابراین کارشناسان معتقدند در شرایطی که تولید کننده 80 درصد نفت کشور که دارای قدیمی ترین میدان های نفتی کشور است تنها 30 درصد برنامه را اجرایی می کند تحقق تزریق 100 میلیون مترمکعب گاز به میادین نفتی در هاله ای از ابهام قراردارد.

مسوولان نفتی معتقدند تزریق گاز به میادین نفتی کشور در انتهای برنامه پنجم توسعه (پایان سال 1393) به روزانه 260 میلیون متر مکعب خواهد رسید.

این درحالی است که تزریق هر یک میلیون فوت مکعب گاز طبیعی به مخازن نفت، موجب افزایش ضریب بازیافت و برداشت به طور متوسط حدود 150 بشکه نفت اضافی می‌شود. به گفته کارشناسان مقدار ذخایر میدان گازی پارس جنوبی بیش از 500 تریلیون فوت مکعب برآورد شده است که عمر این ذخایر با توجه به روند تولید کنونی حدود 200 سال خواهد بود.

هدف از تزریق گاز به مخازن نفتی، افزایش ضریب بازیافت نفت از مخازن و ایجاد ظرفیت برای تبدیل نفت خام درجا به نفت قابل استحصال از مخازن است. بر اساس اعلام کارشناسان هم اکنون بیشتر مخازن نفتی بزرگ و اصلی کشور نیمه دوم عمر خود را سپری می‌کنند و به تزریق گاز نیاز دارند.

امروزه 80 درصد تولید نفت کشور از میدان‌هایی است که در نیمه دوم عمر خود قرار دارند. تولید میدان مارون از 920 هزار بشکه در مرحله حداکثر دبی، به حدود 400 هزار بشکه افت کرده است، زیرا دوره کاهش بازدهی (نیمه دوم) عمر خود را پشت سر می‌گذارد. همچنین میدان نفتی اهواز که تاکنون حدود یک چهارم تولید نفت کشور را به عهده داشته است، به دلیل افت تولید، بهره برداران را به سمت تولید از میدان‌های با پتانسیل 10 تا 15 هزار بشکه هدایت کرده است.

شرط صیانتی بودن تولید و مدیریت مخزن در کشور به همراه چند برابر کردن تعداد چاه‌های کنونی، از جمله اقدام‌های افزایش ضریب تولید نفت است که به مهندسان توصیه می‌شود. البته به این فهرست می‌توان توسعه فناوری تکمیل چاه‌ها را اضافه کرد؛ فناوری‌ای که می‌تواند به ایجاد شکاف‌های هیدرولیک منجر شود، اما باید در نظر گرفت که هم اکنون تعداد کل چاه‌های نفت کشور تنها حدود دو هزار حلقه است، در حالی که در کشوری مانند آمریکا سالانه دو هزار و 500 حلقه چاه حفر می‌شود.

از سویی دیگر مدت‌هاست در نقاط مختلف جهان برنامه‌های متفاوت ازدیاد برداشت به صورت همزمان بر روی میادین به خصوص میادین نفت سنگین پیاده می‌شود چنانکه شاید در یک میدان 4 یا 5 نوع روش ازدیاد برداشت از جمله روش‌های حرارتی ، تزریق آب ، تزریق گاز ، تزریق دی اکسید کربن و تزریق نیتروژن و امثال آن پیاده می‌شود .

 این واقعیت نباید مورد بی توجهی قرار بگیرد که اغلب میادین نفتی ایران کربناته شکاف دار هستند و بهترین روش ازدیاد برداشت از آنها تزریق گاز طبیعی است اما با توجه به کمبود گاز طبیعی و مصرف بالای کشور ، گاز کافی برای تزریق به میادین نفتی اختصاص داده نمی‌شود و باید حتماً روی دیگر روش‌های ازدیاد برداشت با جدیت کار کرد و روش‌های چندگانه و ترکیبی را روی میادین مختلف به کار گرفت.

 چنانکه عراقی‌ها در میدان مجنون که ساختار مشترکی با میدان آزادگان ایران دارد برنامه‌ مفصلی برای تزریق آب دارند. شرکت آرامکوی سعودی روزانه 10 تا 12 میلیون بشکه آب به مخازن نفتی عربستان دارد و عراقی‌ها یک برنامه 8 میلیون بشکه‌ای برای تزریق آب در میادین نفتی خشکی خود در نظر گرفته‌اند. در مطالعات جهانی اثبات شده است تزریق نیتروژن به همراه دی‌اکسیدکربن تأثیر 2 یا 3 برابری روی افزایش ضریب بازیافت میادین نفتی دارد.

 در کویر کوه در جنوب غرب ایران یک مخزن نیتروژن طبیعی وجود دارد که در آن به صورت منحصربه‌فردی در جهان نیتروژن به صورت طبیعی و مستقل در یک مخزن کشف شده است. امکان تزریق ترکیبی نیتروژن کویر کوه با دی‌اکسیدکربن به میادین نفتی وجود دارد.

اما واقعیت آن است که هیچ برنامه‌ مشخصی برای عملیاتی کردن چنین پروژه‌هایی وجود ندارد و حتی مطالعات امکان‌سنجی هم برای اغلب آنها انجام نشده است.

/31221