فهیمه حسن‌میری: دیروز در شبکه یک سیما مناظره‌ای درباره یکی از مهمترین مشکلات زیست محیطی که در حال حاضر با آن مواجهیم برگزار شد، مناظره‌ای درباره دریاچه ارومیه و پیدا کردن راهکاری برای نجات آن. یکی از شرکت‌کنندگان در این برنامه، علیرضا دائمی، سرپرست معاونت آب و آبفای وزارت نیرو بود. در حاشیه برگزاری مناظره، نظر این مسئول وزارت نیرو را درباره نقش، مسئولیت و راهکار این وزارتخانه در ایجاد چنین بحرانی پرسیدیم.
الان در این وضعیتی که می‌بینیم برای دریاچه ارومیه ایجاد شده، شما با توجه به مسئولیتی که دارید حاضرید چه همکاری‌هایی انجام دهید تا این وضعیت بهتر شود؟
به نظر من باید اولا شرایط موجود را تبیین و مشکلات را شناسایی کرد و بعد از آن راهکارهای علاج آن را پیدا کرد. راهکارهایی که برای دریاچه ارومیه باید در نظر گرفته شود مجموعه‌ای از کارهاست باید با هم انجام شود. نگاه ما این نیست که تنها راهکار این است که برویم آب را از حوضه دیگری بیاوریم یا به تنهایی به بهره‌وری کشاورزی بپردازیم چون حتی اگر بهره‌وری آب کشاورزی را انجام دهیم اما آب به دریاچه نرسد باز هم کار مفیدی انجام نداده‌ایم. اعتقاد ما این است که حتما باید یک برنامه جامع وجود داشته باشد و برای آن اهتمام ملی هم وجود داشته باشد و همه دستگاه‌ها باید تلاش کنیم که این مشکل برطرف شود.
وزارت نیرو به طور خاص حاضر است چه همکاری را انجام بدهد؟
بزرگترین کاری که ما می‌توانستیم انجام بدهیم تهیه یک بسته مدیریت یکپارچه بوده، دوم این که ما باید لایروبی را انجام دهیم که آب رودخانه به دریاچه برسد چون الان در این بخش دچار مشکلیم، سومین مساله این است که مدیریت کامل بر آب کشاورزی انجام شود، بستن چاههای غیرمجازی که در آن منطقه وجود دارد مخصوصا چاههایی که در این چهار پنج سال اخیر حفر شده و استفاده از مجموعه فناوری‌هایی که می‌تواند در این کار به ما کمک کند را هم باید انجام دهیم. ضمن این که به نظر ما انجام مطالعه یکی از مهمترین کارهاست. باید روی هر پیشنهادی که داده می‌شود مطالعه کرد مثلا درباره انتقال آب بین حوضه‌ای سریعا نباید موافقت یا مخالفت کرد بلکه باید مطالعه انجام شود که ببینیم از لحاظ اقتصادی، زیست‌محیطی و فنی می‌شود این کار را انجام داد یا نه.
شما نقش سدها را در به وجود آمدن چنین بحرانی برای دریاچه ارومیه یا سایر دریاچه‌ها چقدر موثر می‌دانید؟
سدها وسیله‌ای هستند برای ذخیره‌سازی آب‌ها، سد به خودی خود نمی‌تواند مشکل ایجاد کند و این نگاهی که ایجاد شده که تصور می‌شود سدها باعث تخریب محیط زیست می‌شوند اشتباه است. مدیریت سدها مهم است. سد یک وسیله است و اگر به چیزی قرار باشد ایراد وارد شود این است که مدیریت سدها ممکن است اشتباه باشد. مثلا در همین سد زرینه‌رود، رهاسازی آب پایین‌دست را که انجام می‌دهیم حدود 1200 پمپ غیرمجاز آب را برداشت میکنند و برای کشاورزی مصرف میکنند. ما تاکنون بارها از مخازن سدها رهاسازی آب کرده‌ایم اما آب به دریاچه نرسیده و در میانه راه برداشت شده است. این اتفاق منحصر به آنجا نیست و در مناطق دیگر هم تکرار شده است.
برای ساخت تمام سدها تاییدیه سازمان حفاظت محیط زیست را گرفته‌اید؟
هیچ سدی در کشور ساخته نشده که مجوز زیست‌محیطی و گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی نداشته باشد. ماده 215 قانون برنامه پنجم این الزام را دارد و در سال‌های گذشته هم الزام قانونی وجود داشته و ما هم آن را رعایت کرده‌ایم.
مسئولان سازمان محیط زیست میگویند سال‌هاست در حال هشدار دادن نسبت به وضعیت دریاچه ارومیه هستند. این هشدارها به دست شما هم رسیده؟ چرا جدی گرفته نشده؟
ما خودمان جزو اولین هشداردهنده‌ها بوده‌ایم. اولین کسانی که متوجه شدند دریاچه ارومیه در حال رفتن به سوی مرگ است، ما بودیم که در سال 77 آن را اعلام کردیم. ضمن این که ما به هشدار اکتفا نمی‌کنیم و چون یک دستگاه اجرایی هستیم شروع به کارهای اجرایی کردیم. در سال 79 مشاور بین‌المللی گرفتیم و موسسه تحقیقات را موظف کردیم که تحقیقاتی را انجام دهند. مشاورینی از هلند و انگلستان هم آمدند مطالعاتی را انجام دادند که نتایج آن مطالعات در چهار جلد ارائه شد. راهکارهایی که در آنجا هم مطرح شد بهره‌وری و کاهش مصرف آب، نحوه مدیریت سدها، ایجاد اشتغال جایگزین و همچنین تغییر کشت در آن منطقه بود.
این راهکارها چقدر از کتاب بیرون آمد و اجرایی شد؟
متاسفانه اهتمام ملی برای اجرای این پیشنهادها وجود نداشته است. تاکنون درباره دریاچه ارومیه هیچ اقدام عملی موثری انجام نشده است. اگر کاری انجام شده بود که الان به این وضعیت نمی‌رسید. از لحاظ نظری، آمار و مطالعات ده‌ها کار انجام شده که نتایج همه آنها یکی بوده اما کاری انجام نشده است. امروز هم در این مناظره هیچکس هیچ حرف جدیدی نزد. همه معتقدند که باید کشاورزی را کاهش دهیم و مصرف آب را بهینه کنیم اما در عمل کاری صورت نگرفته است. ما 30 هزار چاه غیرمجاز داریم و کسانی که از این چاه‌ها استفاده میکنند حاضر نیستند از این کار صرف نظر کنند. البته شاید باید به آنها هم حق داد. وقتی می‌روی با یک کشاورز صحبت می‌کنی و می‌بینی به خاطر تامین هزینه زندگی به این کار دست زده می‌بینیم که بحث‌ها فرابخشی است و باید تمام ابعاد آن در نظر گرفته شود. نمی‌شود یک مرتبه به آنها گفت از فردا درآمد نداشته باش.
همین نگرانی که الان برای کشاورزان آن منطقه ایجاد شده است.
بله این نگرانی وجود دارد و تا زمانی که معیشت جایگزین معرفی نکنیم نمی‌توانیم به کشاورز بگوییم کاری انجام ندهد. باید فکری هم به حال کشاورزانی که آنجا هستند انجام شود در غیر این صورت جمعیت آن منطقه بیکار شده، به شهرهای دیگر مهاجرت میکنند و آسیب‌های دیگری را به همراه خواهد داشت. باید نگاه جامع داشته باشیم نه این که به خاطر حل کردن یک مشکل، مشکلات دیگری به وجود بیاوریم.
47234
نظر شما