سلاح‌های شیمیایی قدرتی به سوریه نمی‌داد / شیوۀ امحاء سلاح‌ها چگونه است؟

زهرا خدایی

پروسۀ امحاء سلاح های شیمیایی سوریه از روز یکشنبه آغاز شده و جان کری، وزیر خارجۀ آمریکا از روند همکاری دمشق استقبال کرده است. به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از شبکۀ الجزیره، بان کی مون، دبیرکل سازمان ملل شب گذشته در این باره اعلام کرد که مأموریت امحاء سلاح های شیمیایی سوریه نیازمند بیش از 100 کارشناس متخصص خلع سلاح است. آنگونه که منابع خبری اعلام کرده اند، سوریه نزدیک به 1000 تن سلاح شیمیایی دارد و این اولین باری است که پروژه امحاء سلاح های شیمیایی به این شکل، صورت می گیرد و البته بان کی مون خطراتی را که متوجه کارشناسان خلع سلاح است را نیز پنهان نکرد.
لازم به یادآوری است که در چهارچوب قطعنامۀ 2115 شورای امنیت سازمان ملل، سوریه موظف به اعلام و نشان دادن انبارهای سلاح های شیمیایی و همکاری با بازرسان برای امحاء آنست.
دکتر اسعد اردلان، پژوهشگر و کارشناسان تسلیحات شیمیایی که چند روز پیش میهمان کافه خبر سرویس بین الملل خبرآنلاین بود، دربارۀ روند خلع سلاح سوریه و در پاسخ به سوالی پیرامون شیوۀ امحاء سلاح‌ها می گوید: 

ساخت سلاح شیمیایی اصولاً ساده است اما امحاء آن نیازمند دستگاهها و تجهیزاتی است که باید اثرات انفجاری آن را خنثی کند. این تجهیزات را هر کشوری ندارد. احتمالا بخشی از سلاح‌ها در سوریه امحاء خواهد شد و بخش دیگر در صورتی که نیاز به دستگاههای پیشرفته و مجهز باشد به کشور دیگری منتقل خواهد شد. پیشتر این مسئله مطرح بود که سلاح های شیمیایی سوریه به روسیه و یا آمریکا برود. برای انهدام آنها به تاسیسات و کارخانه هایی نیاز است و به گونه ای باید سوزانده و از میان بروند که مواد سمی از آنها تولید نشود و آسیبی به محیط زیست نرسانند. هنگامی که امریکا و شوروی برای انهدام زرادخانه های شیمیایی خود در 1989 توافق کردند قرار گذاشتند که در مناطق خاصی به انهدام آن ها اقدام کنند.

دکتر اردلان افزود: جالب است بدانید آمریکا و روسیه سالهاست که برای امحاء سلاح های شیمیایی خودشان از کنوانسیون منع سلاح ها مهلت می خواهند و در واقع زمان آن را تمدید می کنند. به خصوص اینکه برای امحاء آنها باید بودجه هم در نظر گرفته شود. زمانی که سلاح های شیمیایی سوریه هم به آن اضافه شود، این پروسه طولانی تر و زمان می شود.
اردلان درباره ساخت سلاح شیمیایی افزود: ساخت سلاح شیمیایی بسیار ساده است. اگر چند شیمیدان دور هم جمع می شوند با پیاده کردن یک فرمول ساده می توانند آن را بسازند. سلاح های شیمیایی عراق آنگونه که در جلسۀ محاکمۀ "فان آراد" که در هلند محاکمه شد، آمده بود، عراق سموم دفع آفات شیمیایی و نباتی(حشره کش) را خریداری کرده و روی آن کار کرده بود و به همین شکل سلاح شیمیایی تولید کرده بود. اینکه چه میزان ادعای این بازرگان هلندی صحت داشته باشد، اما دادگاه برای وی 17 سال زندان به عنوان مجازات در نظر گرفت. 

دکتر اردلان پیرامون تهدیدات سلاح‌های شیمیایی و فرضیۀ خلع سلاح شدن سوریه در برابر اسراییل گفت: سلاح های شیمیایی بهانه بود و نه اینکه تهدیدی برای اسراییل باشد. البته سوریه نیز این سلاح ها را نگه داشته بود و هیچ کاری نمی توانست با آن بکند و در واقع هیچ قدرتی به سوریه نمی داد. به خصوص اینکه می دانست استفاده از آن چه تبعات کیفری می تواند داشته باشد. 

به اعتقاد من از همان ابتدا استفاده از سلاح های شیمیای خط قرمز نبود. مسئله اظهارات اوباما و یا تعیین خط قرمز از سوی وی نیست، در واقع چند ماهی است که استفاده سوریه از سلاح شیمیایی مطرح است. به نظر من برجسته شدن این مسئله دارای ابهاماتی است که چند فرضیه را شاید بتوان دربارۀ آن مطرح کرد؛ مثلاً تأثیر روانی آن بر روی مخالفان. به نظر من در این روند فضایی را ساختند که در آن این سلاح ها استفاده شد و هنوز هم مشخص نیست چه کسی از آن استفاده کرده است و تا بازرسان به ضرس قاطع نگویند نوع مواد از کجا آمده، نمی توان اظهارنظر کرد. از این رو به اعتقاد من تفاسیری که پیرامون خط قرمز آمریکا ارائه می شود؛ چندان قابل پذیرش نیست.
اردلان در پاسخ به این سوال که:
"ادعایی که مخالفان بشار اسد در محکوم کردن دولت در استفاده از سلاح های شیمیایی به کار می برند، اینست که برای استفاده از آن باید از لوازم خاصی استفاده کرد، آیا همین طور است؟" گفت: 

با راکت و هواپیما می شود اما می توان این سلاح ها را با هر وسیله ای در هرجایی پخش کرد. اما در مورد سلاح های شیمیایی مهم نیست که چه کسی از آن استفاده می کند مهم اینست که مسئولیت استفاده از آن در هرصورت متوجه دولت است. خصوصاً اینکه سوریه عضو کنوانسیون نیست و اصولاً همین مسئله یعنی عدم عضویت سوریه وی تاکنون شائبه برانگیز بوده است.

مشروح کافه خبر را فردا(چهارشنبه) در صفحۀ بین الملل خبرآنلاین بخوانید

5252