فاطمه استیری: «دیپلمات»؛ بودن را شاید بتوان وجه ممیزه رییس مجالس هشتم و نهم با روسای پیشین دانست. تفاوتی که سبب شد علی لاریجانی در اولین سخنرانی‌اش بعد از نشستن بر صندلی ریاست بهارستان فعال شدن «دیپلماسی پارلمانی» را کلید زده و آن را از مهمترین کار ویژه‌های مجلس تحت ریاستش معرفی کند تا اینگونه دیپلماسی پارلمان هشتم و به تبع آن مجلس نهم را فراتر از گروه‌های دوستی - پارلمانی و دیدارهای هر از گاه با همتایان خارجی‌اش دنبال شود.
لاریجانی گام اول در این مسیر را نیز خود برداشت و تنها چند ماه بعد از رسیدن به ریاست مجلس با حضور در اجلاس بین‌المجالس جهانی در ژنو، دیدارها و رایزنی‌های مهمی را با دیگر روسای مجالس حاضر در اجلاس انجام داد. وی که به سبب حضور 2 ساله در راس پرونده هسته‌ای ایران به عنوان دیپلمات و مذاکره کننده هسته‌ای در محافل بین المللی شناخته شده بود، در دیدارهایش در حاشیه این اجلاس و بخصوص در دیدار با خاویر سولانا رییس سیاست خارجی وقت اتحادیه اروپا نشان داد اگر چه دیگر دبیر شورای امنیت ملی نیست، اما میتواند در مسئولیت جدیدش در ریاست قوه قانونگذاری، فعالیت پیشین خود و وزنه دیپلمات بودنش را در مذاکره با مقامات خارجی را در قامتی جدید حفظ کند.
در کنار سفر به کشورهای اروپایی رییس مجلس هراز گاهی نیز سفرهایی به مقصد کشورهای منطقه انجام داد که در بسیاری از آنها رایزنی برای حل مشکلات منطقه‌ای دلیل اصلی سفرها بود. سفرهایی که نشان داد لاریجانی در فعال سازی دیپلماسی پارلمانی نگاه ویژه ای نیز به مسائل منطقه‌ای دارد.
گرچه همزمان شدن ریاست لاریجانی بر مجلس با ریاست جمهوری محمود احمدی نژاد که تفاوت‌ها در ادبیات دیپلماتیک آنها به وضوح مشهود بود، سبب برخی انتقادات به رییس قوه مقننه شد و اقدامات لاریجانی را موازی‌کاری در سیاست خارجی دولت قلمداد می‌کردند اما لاریجانی نه تنها از مواضع خود عقب ننشست که تلاش خود برای حداکثرسازی بهره وری از ظرفیت بالای دیپلماسی پارلمانی در جهت تعمیق روابط استراتژیک حمهوری اسلامی را به کار بست.
در این راستا گویی رویکرد معتدل لاریجانی نیز به مذاق کشورهای اروپایی و منطقه خوش آمده بود و اینگونه بود که مجلس هشتم و رییس‌اش به پل ارتباطی بین ایران و دیگر کشورها تبدیل شدند.
مجلس نهم نیز که با روی کار آمدن دولتی جدید با رویکرد اعتدالی همراه شده است؛ همچنان در صدد تقویت دیپلماسی پارلمانی است. کما اینکه لاریجانی نیز در روزهایی که سیاست خارجی ایران با رییس جمهور دیپلماتش در صدر اخبار رسانه های خارجی قرار دارد راهی اروپا می‌شود تا او نیز به عنوان دومین بازوی سیاست خارجی جمهوری اسلامی دیپلماسی ایران را در سطحی دیگر پیش ببرد.
مذاکرات هسته‌ای وزرای خارجه گروه 5+1 که طی چند روز آینده در ژنو برگزار می‌شود، حضور لاریجانی در اجلاس بین‌المجالس را تحت الشعاع خود قرار داد تا رییس مجلس در این دور از حضور خود در اجلاس بین‌المجالس نیز اظهارات و مذاکرات هسته‌ای را محور اصلی برنامه‌های خود قرار دهد. لاریجانی در سخنان خود جهت حمایت از دیپلماسی دولت حرکت کرد. امری که شاید نویدی خوش از هماهنگی دو قوه در عرصه فعالیت‌های دیپلماتیک در موضوعات مختلف باشد.
در این میان شاید مروری اجمالی بر برخی کارویژه های دیپلماتیک مجالس هشتم و نهم در موضوعاتی چون بحران سوریه، مذاکرات هسته‌ای، بحران‌های منطقه‌ای و ... که در قالب دیدارها و رایزنی‌های رییس مجلس یا گروه‌های دوستی پارلمانی صورت گرفته است حکایت‌گر ظرفیت‌های دیپلماسی پارلمانی است که این سال‌ها در خدمت سیاست خارجی کشور قرار گرفته است.
مجلس در مسیر حمایت از فعالیت‌های هسته‌ای
پرونده هسته‌ای که در 10 سال گذشته به موضوعی استراتژیک در سیاست خارجی ایران تبدیل شده است گاه و بیگاه نیز به صحن علنی مجلس کشیده می‌شود، چه در قالب نطق یا اخطار و تذکر و چه تصویب قوانین حمایتی.
در همین راستا مجلس هشتم دست به تهیه و تصویب طرح صیانت از دستاوردهای صلح آمیز هسته ای زد. طرحی که به منظور مقابله با توطئه‌های امریکا و انگلیس و در جهت صیانت از دستاوردهای صلح آمیز هسته‌ای تهیه و تصویب شد. این طرح دولت را موظف می‌کرد در مقابله با اقدامات زیاده طلبانه و زورمندان برخی کشورهای سلطه‌گر با سرمایه‌گذاری در عرصه‌های مختلف فناوری هسته‌ای صلح آمیز از جمله چرخه سوخت هسته‌ای، کشور را به خود اتکایی در این زمینه برساند.
این طرح همچنین سازمان انرژی اتمی را موظف کرد جهت تامین نیازهای سوخت راکتورهای تحقیقاتی آموزشی کشور برای مصارف پزشکی، صنعتی، کشاورزی، تولید و تامین سوخت با غنای 20 درصد تمهید نماید.
مجالس هشتم و نهم در دیگر مقاطع از فعالیت‌های هسته‌ای و تحریم های ناشی از پرونده ایران مواضع خود در قالب بیانیه، نطق و رایزنی با کشورهای تاثیرگذار را نیز دنبال کردند که مهمترین آن را باید در رایزنی‌های رییس مجلس در دیدار با همتایان خارجی اش در منطقه و اروپا دانست.
سرازیر شدن روسای مجلس کشورهای همسایه به ایران برای حل بحران سوریه
یک دستاورد دیگر دیپلماسی پارلمانی را در همین روزهای نه چندان دور باید جستجو کرد. آنجا که بحران سوریه به معضلی برای کشورهای منطقه تبدیل شد و ایران به عنوان بازیگر اصلی منطقه در نقطه ثقل توجهات منطقه ای و بین المللی برای نقش آفرینی در حل این بحران.
از همین رو بود که با بالا گرفتن بحران سوریه و نزدیکی ایران به این کشور رایزنی های دیپلمایتک با مقامات ایران یکی پس از دیگری آغاز شد و همسایگان سوریه برای رسیدن به راه حلی برای این بحران عازم تهران شدند. یک هفته رئیس مجلس عراق مهمان لاریجانی بود و هفته ای دیگر رئیس پارلمان ترکیه.
عراق گرچه همراه با ایران گزینه نظامی را راهکار حل بحران سوریه نمی داند و بر برگزاری یک انتخابات دموکراتیک برای حل این بحران تاکید دارد اما مقامات ترک رویکردی متفاوت را با ایران و عراق در خصوص سوریه دنبال می کنند. همین امر است که اهمیت دیدارهای روسای دو مجلس را بیش از پیش کرده است.
در همین راستا نیز روسای مجلس سه کشور توافق کردند که سه کشور راه حل سیاسی را برای حل موضوع سوریه پیگیری کنند. اهمیت این رایزنی از آنجا نشات می‌گیرد که با توجه به بن بستی که در مذاکرات ژنو به وجود آمده است، هر طرحی که بتواند بحران سوریه را از بن بست بیرون بیاورد مورد استقبال قرار خواهد گرفت. برخی از کارشناسان بر این باورند که توافق بین ایران و ترکیه میتواند نقطه پایانی بر بحران سوریه باشد. چه آنکه ترکیه در بحران سوریه از موضع آمریکا حمایت کرد و خاک خود را در اختیار مخالفان بشار اسد قرار داد. در حالی که ایران از حاکمیت نظر مردم سوریه حمایت کرد که در آخرین انتخابات به اسد رای داده بودند.
در هر صورت بحران سوریه در سطح منطقه‌ای با توافق ایران و ترکیه و در سطح جهانی با توافق روسیه و آمریکا ارتباط مستقیمی دارد. اگر طرح روسای مجالس ایران، ترکیه و عراق به نتیجه برسد می‌توان به راه حل مسالمت آمیز برای پایان بحران خوشبین بود.
اما اقدامات دیپلماتیک مجلس در بحران سوریه تنها به همین امر محدود نشد. لاریجانی در اوج آشفتگی‌های منطقه ای ناشی از فشارهای سیاسی آمریکا به منطقه راهی سه کشور سوریه، ترکیه و لبنان شد. تا اینگونه نقش آفرینی خود در مسائل منطقه و تلاش برای بازگرداندن آرامش به سوریه را دنبال کند.
گروه های پارلمانی ایران به ریاست علاالدین بروجردی رییس کمیسیون امنیت ملی مجلس نیز در چندین نوبت طی ماه‌های اخیر سفرهایی را به سوریه انجام و با بشار اسد و دیگر مقامات این کشور دیدار و رایزنی کردند. در نخستین دیدار که اردیبهشت ماه و در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد صورت گرفته بود هیات پارلمانی حمایت خود از جریان مقاومت سوریه را رسما به بشار اسد اعلام کرد. بسیاری این سفر را در راستای جبران کم کاری‌های دولت سابق در حل بحران سوریه عنوان می‌کردند. شهریور ماه نیز گروهی دیگر به ریاست بروجردی عازم سوریه شد.
هیات پارلمانی کشورمان در این سفر راهکارهای برون رفت از شرایط فعلی سوریه را در دستور کار خود قرار داد. راهکاری که بعدها از لاوروف وزیر خارجه روسیه از آن پرده برداری کرد و به ابتکار دیپلماتیک ایران برای فروکش کردن خطر جنگی جدید در منطقه اشاره نمود. آنگونه که لاوروف عنوان کرد ایران نقش ویژه‌ای در طرح «خلع سلاح شیمیایی سوریه» داشته است.
سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه نیز فاش کرد که یک عبارت کوچک اما بسیار مهم در متن قطعنامه شورای امنیت برای خلع سلاح شیمیایی سوریه، در حقیقت از سوی ایران پیشنهاد و در این متن گنجانده شده است. پیشنهادی که از سوی روسیه و آمریکا حمایت شد. بنا به گفته لاوروف در واقع این ایران بود که پیشنهاد افزودن یک بخش بسیار مهم به قطعنامه مرتبط با این موضوع را داد و به این ترتیب، روند رسیدن به راهکاری دیپلماتیک برای این مسأله را هموار کرد.
راهکاری که عنوان می شود گرچه ابتکار دولت جدید محسوب می شد اما بروجردی در سفر خود به سوریه حامل پیام آن به بشار اسد بود. چه آنکه قدم‌های دیپلماتیک مجلس در حل بحران سوریه در حالی برداشته شد که به موازات آن نیز دولت جدید در رایزنی با روسیه و چین به دنبال حل این موضوع بود و اینگونه دیپلماسی پارلمانی در خدمت اقدامات دولت قرار گرفت.
سفر پر از سوال لاریجانی به مصر
دیپلماسی پارلمانی مجالس هشتم و نهم را در قبال کشور مصر را باید در دو مقطع مجزا و پیش و پس از بیداری اسلامی در این کشور جستجو کرد. در این میان اوج دیپلماسی پارلمان ایران در رابطه با مصر را باید در دوران حسنی مبارک و در سفر لاریجانی به این کشور دانست. لاریجانی که زمانی در کسوت نماینده رهبر انقلاب در شورای عالی امنیت ملی به مصر رفته بود، در دومین سفر خود عنوان رییس مجلسی ایران را همراه خود می دید.
لاریجانی در آن در سفر با احمد ابوالغیط وزیرخارجه مصر و با اعضای شورای روابط خارجی مصر در قاهره درباره مسایل مربوط به منافع مشترک دوکشور پشت درهای بسته مذاکره کرد و همین عاملی شد برای آنکه در فضای رسانه‌ای چنین تحلیل شود که وی حامل پیام مهمی از سوی مقامات عالی رتبه کشورمان برای طرف مصری بوده است. اهمیت این مذاکرات از منظر دیگری نیز دو چندان می نمود و آن اینکه یکسال پیش از آن، اعضای شورای روابط خارجی مصر به ریاست "عبدالرووف الریدی" با لاریجانی دیدار کرده بودند اما از محتوای این مذاکرات دوجانیه تنها این خبر منتشر شد که مصر با فعالیت هسته‌ای ایران به شکل صلح آمیز موافق است.
مصر در دوران مرسی بعد از بیداری اسلامی گرچه انتظاراتی را از بهبود روابط بین دوکشور ایجاد کرده بود و تهران از مرسی انتظار داشت رویه ای خلاف حسنی مبارک در پیش گیرد اما در ادامه مسیر این امر محقق نشد. هرچند مرسی برای انتقال ریاست دوره ای جنبش عدم تعهد به ایران در شهریور ماه سفری چند ساعته و شتاب زده به تهران داشت که در 3 دهه گذشته بی سابقه بود اما آنچنان که جمهوری اسلامی امیدوار بود، مرسی با سیاست های تهران همسو نشد.
و در این میان سوریه و غزه صحنه آشکار وجه تمایزهای تهران و قاهره به شمار می رفتند و همچون مبارک که هیچگاه مجوز عبور از گذرگاه رفح را برای مقامات تهران صادر نکرده بود، مرسی نیز بی علاقگی خود به سفر ایرانیان به غزه را نشان داد و اجازه عبور از رفح را صادر نکرد.
حضور متفاوت ایران در اتحادیه بین‌المجالس کشورهاس اسلامی و آسیایی
اتحادیه بین المجالس کشورهای اسلامی به منظور اتخاذ مواضع مشترک در مجامع بین المللی و به پیشنهاد جمهوری اسلامی ایران در سال 1378 تشکیل شد. ناطق‌نوری که در زمان تاسیس این اتحادیه ریاست مجلس شورای اسلامی را بر عهده داشت، نقش مهمی در بنیانگذاری اتحادیه بین المجالس اسلامی داشت و بر این اساس در نشست های مجمع عمومی اتحادیه بین المجالس اسلامی از وی دعوت به عمل می آید. در همین راستا علی لاریجانی رییس فعلی مجلس که اتحادیه بین المجالس را از جمله مجامعی دانسته که مهندسی آن از سوی جمهوری اسلامی ایران بوده در سال‌های حضورش در راس مجلس، تلاش هایی را برای تاثیرگذاری ایران در راهبری این اتحادیه داشته است.
آنگونه که در اجلاس روسای مجالس کشورهای اسلامی در بهمن 1386، روسای این مجالس در قاهره، قطعنامه ای تصویب کردند تا اساسنامه این اتحادیه اصلاح شود. برای این منظور کمیته ای با ترکیب مصر به عنوان رئیس کمیته و ایران، ترکیه، کویت، نیجر، آذربایجان و اوگاندا تشکیل شد. بر اساس اصلاحات این کمیته، دبیرکل این اتحادیه می تواند از ایران هم انتخاب شود. همچنین معاون دبیرکل به شکل ثابت از ایران انتخاب خواهد شد. امری که توانست تا حدودی خلا حضور ایران در فرآیند تصمیم گیری درباره مسائل مربوط به جهان اسلام را پر کند و دیپلماسی پارلمانی را در رابطه با تحولات جهان اسلام و منطقه تقویت کند.
در دیگر سو اتحادیه بین‌المجالس آسیایی هم از ابتکارات دیپلماسی پارلمانی ایران در مجلس هفتم و دوران ریاست حدادعادل در سال 86 بود. در همین راستا ایران با توجه به سیاست و مواضع اصولی کشورمان در تقویت رویکرد چندجانبه‌گرایی و جایگاه اتحادیه‌ها و سازمانهای منطقه‌ای و همچنین پیگیری سیاست نگاه به شرق در عرصه سیاست خارجی، نتایجی مهم در پیشبرد اهداف اتحادیه بین‌المجالس آسیایی داشته است. امری که در مجلس هشتم جدی تر دنبال شد و توانست با تاثیرگذاری خود دستورکارهای این اجلاس را در دوره‌های مختلف تحت تاثیر قرار دهد. در همین راستا تلاش‌هایی از سوی هیات پارلمانی ایران در این اتحادیه برای طرح قوانین مشترک بین پارلمان‌های آسیاسی صورت گرفته است.
دیپلماسی پارلمانی مجلس نهم در کنار دیپلماسی دولت یازدهم
به نظر می‌رسد روی کار آمدن دولتی با رویکردی اعتدالی و همسو با مجلس معتدل زمینه را برای گام‌های هماهنگ دیپلماسی دولتی و پارلمانی تسهیل کرده است و پارلمان ایران نیز میتواند در کنار دولت در جهت حل و کاهش تنش‌های بین‌المللی در کنار وزارت خارجه بایستد.
/29220
نظر شما