آوریل سال 2014 برای کردهای عراق همچون همه سال های اخیر می تواند سالی بسیار مهم و سرنوشت ساز محسوب شود. چرا که سومین انتخابات پارلمانی در عراق جدید (پس از صدام) در بهار این سال برگزار خواهد شد و همه گروههای سیاسی عراقی اعم از کرد، عرب شیعی و سنی سعی خواهند داشت با قدرت هرچه تمام تر در آن شرکت جویند تا در صورت پیروزی بتوانند از خوان رنگین قدرت در بین النهرین سهم بیشتری را از آن خود کنند.
اما با توجه به در گذار بودن شرایط سیاسی عراق و عدم ساخت و استقرار کامل نظام جدید این کشور، انتخاباتهایی مختلف به صحنه ای فراتر از تقسیم و تسهیم قدرت در زمانی مشخص برای گروههای مختلف تبدیل شده است به همین دلیل در قدرت قرار گرفتن هر شخص و گروه در این دوره گذار می تواند تاثیرات مستقیم و غیرمستقیم قابل توجهی بر کیفیت ساخت نظام جدید و نیز کمیت و چگونگی تقسیم قدرت برای همه گروهها داشته باشد.
در این بین وضعیت مناطق مورد مناقشه که دارای مدعیان مختلفی هستند بسیار مهم تر از دیگر مسائل جاری در عراق است. این امر برای کردها که یک منطقه فدرالی در شمال کشور ایجاد کرده اند اهمیت دو چندانی دارد چرا که آنان مدعی هستند مناطق کردنشین عراق بسیار فراتر از سه استان فعلی اربیل (هه ولیر)، دهوک و سلیمانیه است و به دلیل اسناد تاریخی و نیز وجود جمعیت کرد قابل توجه خواهان الحاق بخش هایی از استان های دیاله، کرکوک، صلاح الدین و نینوا (موصل) به منطقه خود هستند به همین دلیل نیز از همان ابتدای تشکیل نظام جدید با جدیت زیادی موفق شدند ماده 58 قانون اساسی (که بعدها به ماده 140 تغییر نام یافت) را در قانون اساسی کشور بگنجانند.
اما به رغم موفقیت حقوقی، در عمل شاهد آن بوده ایم که دولت های مختلف حاکم بر بغداد هریک در برابر فشار کردها برای اجرای ماده 140 قانون اساسی مقاومت کرده اند و در حقیقت این امر یکی از مهمترین موارد مناقشه انگیز و اختلاف میان بغداد و اربیل شده است. اما روند جاری تحولات حاکی از آن است بالاخره عراقی ها مجبور خواهند شد تکلیف استانها و شهرهای مذکور را مشخص کنند و در این بین وضعیت کرسی های پارلمانی هریک از این مناطق می تواند یک فاکتور تاثیرگذار بسیار مهم تلقی گردد.
به عبارتی دیگر با توجه به نحوه برگزاری انتخابات عراق، در مناطقی که شاهد اختلاط جمعیتی قابل توجه هستیم (از جمله کرکوک) گروههای قومی و مذهبی و یا سیاسی پیروز اصلی خواهند شد که دارای یک انسجام درونی برای جلوگیری از پراکنش آرای مردمی باشند. کردها در انتخابات 2010 به خوبی و البته با تلخی این واقعیت را درک کرده اند چرا که عدم ارائه لیست مشترک در کرکوک و افزایش اختلافات داخلی میان آنان باعث شد تا عملا با داشتن نزدیک به 280 هزار رای تنها به 6 کرسی دست یابند، کرسی هایی که برابر با تعداد کرسی های لیست العراقیه با حدود 207 هزار رای بود و عملاً نزدیک به 75 هزار رای کردها به دلیل فقدان انسجام بی اثر گشت. بسیار واضح است وقتی در پارلمان کردها دارای کرسی برابر با العراقیه و یا یک گروه دیگر غیرکرد هستند نخواهند توانست با قدرت لازم نظرشان را در خصوص آن مناطق اعلام دارند در حالی که می توانستند وضعیتشان را با حفظ اتحاد در حالت حداکثری به 8 کرسی در مقابل 4 کرسی و یا در حالت واقع بینانه 7 کرسی در مقابل 5 کرسی بهبود ببخشند.
حال باید دید تجربه تلخ پیشین برای کردها آیا تبدیل به درس عبرتی برای تغییر رفتار سیاسی در خارج در مرزهای حکومت اقلیم خواهد شد یا خیر؟ و آیا اشتباه استراتژیک پیشین یکبار دیگر تکرار خواهد شد؟ به نظر می رسد در زمان فعلی گروههای کرد عراقی همچنان در راه پیشین 4 سال قبل حرکت می کنند چرا که لیست مشترک اولیه آنان، در فاصله کوتاهی با بروز اختلافات داخلی با انشقاق مواجه شد! حال باید دید در فرصت باقیمانده آیا آنان به ضرورت اتخاذ استراتژی اتحاد منسجم در مناطق مورد مناقشه دست خواهند یافت و یا سناریوی تراژیک 2010 را که می تواند کرکوک را بیش از پیش از کردستان دور کند، یکبار دیگر خلق خواهند کرد؟ به بیانی دیگر تداوم فقدان انسجام و چنددستگی در میان کردها برای ارائه لیست مشترک در مناطق مورد مناقشه از جمله در کرکوک، از یکسو پاشنه آشیل آنان به شمار رفته و از سوی دیگر به مثابه اسب تروای پیشکشی آنها به دیگر رقبایشان از جمله العراقیه خواهد بود.
اردشیر پشنگ پژوهشگر مهمان در مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه
لینک مقاله به زبان کردی در روزنامه کردستان نو (سلیمانیه عراق)
نظر شما