جشنواره امسال اگرچه عنوان بیستم را یدک می کشد اما کسی نمی تواند ادعا کند که نمره آن 20 است. نهایت ادعایش می تواند این باشد که سنگ بنای درستی برای نیل به کمال را گذاشته است تا حرکت های بعدی بر راهکوب آن استوار باشد. امسال اگرچه دو شاخص تعداد شرکت کننده و تعداد اثر (با وجود محدودیت سقف ارسال برای هر شرکت کننده) تحولی چشمگیر داشته اند اما نباید در سیطره کمیت بود. اگر همه نحله ها آثار خود را ارسال کنند- که ظاهراً کرده اند- به معنای آن است که نشاط دارند و به روند داوری اعتماد کرده اند. در این صورت، آمار یادشده صرف نظر از کمیت، کیفیت را هم نمایندگی می کند. اما نماگر واقعی کیفیت، حضور روزنامه نگاران بنام در رقابت هاست. در آن صورت می توان امید داشت که آثار نهایی، تراز روزنامه نگاری امروز کشور هستند و می توان آن را نقطه عزیمت ارتقای کیفی دانست.
دولت های حداقلی به جای تصدی گری به تنظیم مقررات (سیاستگذاری) می پردازند و ریل گذاری می کنند. این دولت های چابک، به جای انرژی گذاری بر امور غیر راهبردی عمدتاً حاکمیت ملی و حقوق ملت را مدّنظر دارند. برای حرکت به سوی دولت حداقلی، باید با رویکردی تحول گرایانه در روندهای موجود بازنگری کرد. به عنوان مثال در حال حاضر «تنظیم مقررات» به وفور صدور پروانه و مراحل سخت و طولانی هر یک تقلیل یافته است. بسیاری از آنها شاید در زمان خود ضروری بوده اند اما امروز با شرایطی دیگر مواجهند. چه بسا برای بعضی از آنها مراحل کامل تری لحاظ شده باشد که منطقاً واجد و شامل پروانه قبلی نیز بوده اند اما عطش سیری ناپذیری دولتها در تمرکز امور، مانع رخ نمودن آن منطق دیوانی و تسهیل کار مردم شده است. این نگره و رفتار غیرکارشناسانه از قضا ناکارآمدی دولت را سبب شده است. باید به صنوف میدان داد و حتی تبعات احتمالی تمرین و ناپختگی را نیز تحمل کرد تا رشد واقعی پدید آید. در ابتدایی ترین مرحله از مشورت های آنان سود جست، آنان را فراتر از شعار به مشارکت طلبید و برخی ارزیابی ها و نظارت ها را به آنان سپرد.
دولت اگر به دنبال واسپاری امور به صنوف است، به تحقق یک پیش نیاز، نیازمند است: نهادسازی. اهل فن می دانند نهادسازی با تشکل سازی تفاوت دارد. می دانیم تشکل های دولت ساخته به رغم ظهور پرسر و صدای اولیه، پا نمی گیرند زیرا نهادسازی به مانند مفاهیمی چون جامعه پذیری، یک فرایند اجتماعی درونزاست. این الگو چند پایه دارد: وجود واقعی صنف، احترام و میدان دادن به آنان و تعریف روابط به ویژه تفکیک امور حاکمیتی از امور تصدی گرایانه تا در یک تعامل معنادار، پختگی طرفینی ایجاد شود و بسیاری از پروانه ها و نظارت ها نیز به آنان سپرده شود.
ما کمبود تشکیلات و انجمن و حزب نداریم بلکه از فقدان «تعریف روابط» رنج می بریم. گمان می بریم به صرف تأسیس یک تشکل، کار را تمام کرده ایم. حال آن که فقط گام اول نهادسازی، شکل گیری هیأت مؤسس و نگارش اساسنامه و کسب مجوز و تشکیل مجمع عمومی و انتخابات است. اصل کار بعد از این شروع می شود. تا چه حدّ روابط دمکراتیک را در تشکل های خود درونی و نهادینه کرده ایم؟ با چه سازوکاری جامعیت صنفی ایجاد شود؟ فلسفه، مبانی و حدود عقب نشینی دولت به نفع صنف چیست؟ آیا گلوگاه های حاکمیتی نیز قابل واسپاری است؟ (حاکمیت، به مثابه نماد ملّت و پاسدار حقوق شهروندانی که عضو صنف مورد نظر نیستند) و ...
از آنجا که تا تشکیل «سازمان صنفی رسانه» هیچ یک از تشکل های صنفی نمی تواند مدعی نمایندگی تمام و کمال صنف باشد، چاره کار در به رسمیت شناختن کنسرسیومی از آنان با روابط مشخص داخلی است که خوشبختانه این مقدمه، به همت خود آنان فراهم شده است و باید در قالبی پویا، متکثر شده، تداوم یابد.
امسال پایه های خوبی گذاشته شد: انتخاب دبیر به پیشنهاد شورای هماهنگی تشکلهای روزنامه نگاری، انتخاب داورانی با متوسط 25 سال فعالیت مستمر حرفه ای، حضور افراد پرسابقه در کمیته های انتخاب با پرهیز از ملاک گرایش های سیاسی آنان، ارسال و داوری الکترونیک، آیین نامه نویسی و شفافیت، اعلام اسامی داوران، قبل از فراخوان و کمیته های انتخاب پیش از اتمام مهلت ارسال آثار، اعلام دقیق شاخص ها، دخالت نداشتن مسئولان معاونت مطبوعاتی در فرایند انتخاب برگزیدگان و پرهیز از خودنمایی آنان و مصادره کار به نام خود.
هرچند امسال و به دلیل محدودیت زمانی و شکل نگرفتن کامل روابط، امکان واگذاری کامل جشنواره به اهالی صنف نبود اما با همین رویکرد، گام اول برداشته شد و باید برای سال بعد واجد ویژگی های زیر باشد:
1- اتصال ارگانیک و هدفدار جشنواره های استانی و فصلی به جشنواره اصلی (و حتی یک مرحله پیشینی: آیا جشنواره های استانی و فصلی با همین روش تداوم یابند؟)
2- واگذاری کامل به صنف (به ویژه انتخاب دبیر، تعیین داوران و اعضای کمیته های انتخاب) براساس تکمیل معیارها و آیین نامه های موجود که خوشبختانه مستند شده است.
3- رایزنی با روزنامه نگاران کیفی و مشهور برای تشویق آنان به ارسال اثر تا تراز رقابت ها بالا برود و همچنین چاره اندیشی برای امکان حضور آثار اعضای کمیته های انتخاب در بخش مسابقه (زیرا امسال عملاً خودمان را از رقابت یکصد روزنامه نگار برجسته کشور به دلیل آن که در داوری ها حضور داشته اند، محروم کرده بودیم).
4- نوآوری و تصمیم گیری درباره مسائلی نظیر امکان داوری مخاطبان.
در پایان، وظیفه خود میدانم از دبیر صبور و نکته سنج جشنواره، داوران گرامی، اعضای کمیته های انتخاب، اعضای کم تعداد ولی پرکار ستاد جشنواره و همه روزنامه نگارانی که آثار خود را به معرض داوری و نقد گذاشته اند، سپاسگزاری کنم.
منتشر شده در بولتن بیستمین جشنواره مطبوعات هفدهم اسفند 1392
نظر شما