به گزارش خبرآنلاین، مراسم رونمایی از کتاب «شاهنامه شاه طهماسبی»، با حضور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، رییس فرهنگستان هنر و جمعی از چهرههای هنری و پژوهشی در فرهنگستان هنر برگزار شد.
علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این مراسم که عصر امروز دوشنبه(8اردیبهشت) در فرهنگستان هنر برگزار شد، با اشاره به نقش هنر در دوره های گذشته تاریخ ایران گفت: هنر همواره هم مایه مباهات و نشانه فرهیختگی بود و هم نقش علم آموزی داشت. شاهان هم نمی توانستند نقش هنر را نادیده بگیرند. شاید به همین دلیل در دستگاه شاهان نهادی به نام «کتابخانه سلطنتی» پدید آمد تا این کار زیر نظر مستقیم شاهان صورت بگیرد.»
جنتی با اشاره به گسترده شدن دامنه مخاطبان این کتاب در طول تاریخ گفت: «شاهنامه شاه طهماسبی عنوان گران ترین اثر تاریخی و هنری ایران را به خود اختصاص داد. البته برگ برگ شدن آن حسرت زیادی را به دنبال داشت. این اثر مانند هر اثر فاخر هنری دیگر بازتاب جامعه زمان خود است و آموزه های زیادی فراتر از متن دارد و برای بسیاری از علاقمندان هنر می تواند جذاب و آموزنده باشد. برای جامعه شناسان هم رمز گشا است. این کتاب برای ایران سفیر عالیرتبه ای است که پیام هایی همچون: محبت، خرد، شکیبایی و... را در خود دارد. این کتاب شبیه دریایی است که آرام یافته و ارمغان جهان جدید است که می توان با چاپ، نمونه ای از آثار فاخر را منتشر و به دست علاقمندان رساند.
«علی معلم دامغانی» در این مراسم درباره کتاب شاهنامه شاه طهماسبی گفت: «امروز سخن از کتابی در میان است که شناسنامه ملی ایرانیان است و از جانب دیگر کارنامه مذهب و تشیع ما محسوب می شود. در روزگار سلطان محمود غزنوی تُرک سالاری که خواهی نخواهی از امیران بود و در مقابله با ایرانیان تلاش می کرد. در این روزگار شاعری فرزانه به کمک موبدان و کشاورزان پاره های افسانه های باقیمانده را جمع می کند و با طبع شعر خود آنها را تبدیل به اثری می کند که در تاریخ ایران در ردیف برترین های ادبی قرار می گیرد. شاهنامه در دولت محمودی یعنی دولت تُرکان و امیران فراهم شد و این کار نوعی پنجه در پنجه کردن است و از این منظر فردوسی با دولت محمود همواره پنجه در پنجه بود و تفکرات وی با تفکرات علوی فردوسی کاملا در تعارض بود». رییس فرهنگستان هنر در ادامه اضافه کرد: «فردوسی با یک کتاب در مقابل حکومت وقت ایستاد و حکومت محمود نه به لحاظ نژاد و نه تفکر نزدیکی با فردوسی نداشت. شاهنامه روشنی چشم ایران و تیری در دیده امیران است و در تمام تاریخ چنین بوده است».
این کتاب به کوشش «فرهنگستان هنر» و با همکاری موزه هنرهای معاصر تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همراهی یک بانک خصوصی منتشر شده است. در بخشی از مقدمه علی معلم، رییس فرهنگستان هنر بر این کتاب نفیس میخوانیم:
««شاهنامه شاه‌طهماسبی» فراهم آوردة زمرة نقاشان بدایع‌نگار و خوشنویسان هنرمند روزگار و مشاهیر کرام و اساتید، بل اساطیر اعلام چون سلطان‌محمد و دوست‌محمد و میرمصوّر و دودیگر و سه‌دیگر از مذّهبان و جلدسازان و شیرازه‌بندان اهل هنر که مالابّد این معنی بوده‌اند و مالا یعنی از حضراتشان دور است و معذور است آنکه نوشت «حضرت خاقانی جنت‌مکانی چون این طبقة علّیه را وسیع‌المشرب شمرده از صلحا و زمرة اتقیا نمی‌دانستند» و چنین و چنان که از آن سخن خواهد رفت و در این مقام شاید که شاعران سلسله‌جنبان، متظاهران به انواع فن و هنر باشند که تا سخن پای در میان نگذارد، خطاط ننویسد و نگارگر ننگارد و آن جملة دیگر مَن تَبع اینانند و لَوَحش الله که این جمله راهزنان ایمانند.
شعر و عرش و شرع از هم خاستند
تا دو عالم زین سه حرف آراستند»
بنابراین گزارش، شاهنامه شاه طهماسبی حاوی تصاویر ۱۱۶ نگاره، جلد، آستر بدرقه، سرلوح و دیگر تذهیب‌های موجود در موزه هنرهای معاصر، به همراه ۳۳ نگاره از موزه متروپولیتن، ۱۰ نگاره از مجموعه خلیلی در لندن، ۹ نگاره از بنیاد آقاخان، ۳ نگاره از موزه هنرهای اسلامی قطر، ۱۳ تصویر متن شاهنامه (نمونه خط و جدول بندی) و یک نگاره از موزه رضا عباسی تهران است که هر کدام از این نگاره‌ها، شرحی به دو زبان فارسی و لاتین دارد. این اثر ارزشمند پس از رونمایی در بهار سال ۱۳۹۳، در بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران عرضه خواهد شد.
کتاب «شاهنامه شاه طهماسبی» در قطع سلطانی و با صحافی نفیس و قاب در ۴۲۰ صفحه به چاپ رسیده است. خوشنویسی بسم‌الله و مقدمه‌های این کتاب را نیز استاد «غلامحسین امیرخانی» بر عهده داشته است. بازسازی جلد آن نیز، توسط «مهدی مقیسه» انجام شده است. «شاهنامه شاه طهماسبی»، نفیس‌ترین شاهنامه عصر صفوی با ٢٥٨ مجلس نقاشی از افسانه‌ها، اساطیر و داستان‌های شاهنامه به‌شمار می‌رود که با منظومه حماسی در یک‌هزار و ٢٠٠صفحه به خط نستعلیق درآمده است. تاریخ آغاز شاهنامه طهماسبی به دوره سلطنت شاه اسماعیل صفوی، احتمالا به سال ٩٢٨ هـ.ق - یعنی دو سال قبل از فوت شاه اسماعیل صفوی (٩٣٠ هـ.ق) - باز می‌گردد. این شاهنامه پس از تکمیل، در حدود چهل سال در دربار صفوی باقی ماند. در سال ٩٨٣ هـ.ق که سلطان سلیم دوم در دربار عثمانی زمام امور را به دست گرفت به منظور تحکیم روابط و به منظور تبریک ِ به تخت نشستن سلطان سلیم دوم، هیأتی به دربار عثمانی اعزام داشت. به گفته «بوداغ قزوینی» در «جواهر الاخبار» این هیأت به سرپرستی شاه‌قلی، حاکم ایروان، مرکب از ٣٢٠ نفر از مقامات دربار و ۴٠ نفر بازرگان بوده است که هدایایی با تعداد اغراق‌آمیز ١٩ هزار شتر با خود حمل می‌‌کردند.
این اثر نفیس تا اوایل قرن نوزدهم در دربار عثمانی باقی ماند و دیگر خبری از آن به دست نیامد تا این که در سال ١٩٠٣ م در نمایشگاه آثار هنر اسلامی در موزه هنرهای تزیینی پاریس به نمایش گذاشته شد. صاحب آن در این زمان «بارون دو روچیلد» است. سال ١٩٥٩ میلادی آرتور هوتن، آن‌را از نوه بارون روچیلد خرید و شاهنامه طهماسبی در محافل هنری اروپا به «شاهنامه هوتن» تغییر نام داد.
او سال ١٩٧٠ برای رهایی از بدهی مالیاتی، ٧٨ صفحه از این شاهنامه را به موزه «متروپولیتن» هدیه داد. اواسط دهه ١٩٧٠، نامه‌ای به دولت ایران نوشت و پیشنهاد کرد تا باقی نسخ را به قیمت ٢٠ میلیون دلار به ایران بفروشد که این اتفاق نیافتاد.
پس از آن هفت مجلس از نقاشی‌های شاهنامه در حراج کریستی لندن به قیمت ٣/١ میلیون دلار فروخته شد. چند سال بعد، ٤١ نقاشی به گالری «اگینو» در لندن فروخته شد و از آن میان تنها یک نسخه برای موزه تازه تاسیس رضا عباسی خریداری شد.
سال‌ها بعد هوتن برگ‌های باقی مانده از شاهنامه طهماسبی را به‌طور امانی به بانک لویدز لندن سپرد و از کریستی خواست تا آنها را هم حراج کند. کریستی هم در طی دو سال ١٤ برگ از اوراق شاهنامه را به فروش رساند. همزمان با درگذشت هوتن، از ٢٥٨ مجلس نقاشی های آن نسخه، ١١٨ مجلس باقیمانده است.
سال ١٣٧٢ دولت ایران با پیشنهاد فرزند هوتن که بنا به وصیت پدر مامور فروش شاهنامه شاه طهماسبی شده بود، موافقت می‌کند و با تلاش زنده یاد دکتر حسن حبیبی برای بازپس‌گیری باقیمانده این شاهنامه، با تابلوی زن شماره سه دکونینگ معاوضه می‌شود و بالاخره این تعداد نسخ به موطن اصلی باز می‌گردد.
6060
نظر شما