دوپینگ، واژهای آشنا و مذموم در دنیای ورزش، همگام با پیشرفت علم و تکنولوژی به دبیرستانها و دانشگاه‌ها نیز رسوخ پیدا کرده است. مصرف داروهای EPO، THG، ناندرولون، افدرین و... معمولا با کلمه تقلب همراهی میشود. حالا دانشآموزان و دانشجویان هم درحال دنبال کردن این مسیرند و برای سبقت از همتایان خود در آزمونهای سرنوشتساز، داروهایی غیرمجاز و ممنوع مصرف می‌کنند. این روند سوء مصرف دارویی در ایران نیز در حال رواج است. گزارشی که می‌خوانید به بررسی این مساله در دانشگاه‌های انگلستان پرداخته است.
از سالها پیش از این، دانشآموزان به منظور بیدار ماندن طولانی مدت در شبهای امتحان، حجم زیادی قهوه مینوشیدند و یا اینکه کافئین را به صورت قرص مصرف میکردند؛ اما هماکنون برخی از آنها پا فراتر نهادهاند و از داروهای محرک اعصاب استفاده می‌کنند.
در صدر فهرست این داروها، نام «ریتالین» به چشم میخورد؛ دارویی که معمولا برای کودکان مبتلا به اختلال عدم توجه و بیشفعالی تجویز میشود و همچنین داروی «مودافینیل» که در درمان نارکولپسی (حملات مرضی خواب) استفاده میشود.
ریتالین یک داروی گروه ب در انگلستان محسوب میشود، به این معنی که داشتن بدون نسخه آن منجر به 5 سال محکومیت حبس در زندان میشود و توزیع آن نیز میتواند فرد را به مدت 14 سال پشت میلههای زندان بیندازد. مودافینیل نیز بدون نسخه در داروخانهها توزیع نمیشود.
بنابراین چرا محصلان این داروها را مصرف می‌کنند؟ مودافینیل و ریتالین داروهایی هستند که مغز را تحریک می‌کنند. آنها سبب میشوند که افراد مصرف کننده احساس بیداری و هوشیاری کنند و همچنین کمک به کنترل رفتار و تمرکز در کودکان مبتلا به ADHD میشود.
لیندا که در ماه ژوئن از دانشگاه منچستر فارغالتحصیل شده بود در مورد این داروها میگوید: آنها به من کمک می‌کنند که بیدار بمانم و مغزم را هوشیار و فعال نگه دارم. او که 22 ساله و فارغالتحصیل رشته روانشناسی است همراه با گروهی از دوستانش، در هنگام کار کردن بر روی پایاننامه، چندین بار قرص مودافینیل را مصرف کردند؛ بنا به عقیده وی این داروها به او کمک می‌کنند که برای ساعتها بر کارش تمرکز داشته باشد.
لیندا ادامه میدهد: این یک داروی محرک است همانند کافئین یا داروی ردبال، هرچند من پس از خوردن آن دچار پریشانی حواس نشدم و فقط کمی احساس بی قراری کردم همانند حالتی که گاهی اوقات پس از خوردن کافئین به فرد دست میدهد؛ اشتهایم را نیز مقداری از دست دادم. لیندا در ادامه تاکید میکند که تهیه این قرص برای وی آسان و قیمتش نیز بسیار ارزان بوده است.
مطالعه دیگری که نتایج آن اخیرا در ژورنال فارماکوتراپی منتشر شده نشان میدهد که این عمل تنها مختص لیندا نیست؛ یک بررسی انجام شده در دانشگاه‌های آمریکا نشان میدهد که 18 درصد از یک هزار و 253 دانشجوی سال اول دانشگاه، بدون تجویز پزشک از داروهای محرک مغز استفاده کردهاند که در ابتدا با هدف کمک به درس خواندن مصرف شده ولی بعدا به صورت یک اعتیاد درآمده است. مطالعات دیگر نیز به نتایجی شبیه به این رسیدهاند.
این داروها را به آسانی میتوان از طریق اینترنت یافت و با قیمتی مناسب خریداری کرد، و این راهی است که بسیاری از دانشجویان انگلیسی از طریق آن به این مواد دست پیدا می‌کنند. برخی دیگر نیز ادعا دارند که داروهایشان را از دوستانی که آنها را تشویق و توصیه به مصرف این قرصها کردهاند خریداری می‌کنند.
کارسون دانشآموز 18 ساله دبیرستانی، ریتالین و آدرال که داروی دیگری با اثر مشابه است را 2 الی 3 بار در هفته برای کمک به درس خواندن خود مصرف میکند. او هر کدام از این داروها را به قیمت 4 دلار از یکی از دوستانش در کالج میخرد.
معمولا دانشآموزان یا دانشجویانی که ریتالین مصرف می‌کنند احساس خود را بعد از مصرف آن اینگونه شرح میدهند: بیدار وهوشیار بودن سر کلاس، تمرکز بر روی موضوعهای درسی و همچنین یادداشت کردن تمام مطالب درسی که توسط استاد ارائه میشود. همچنین آنها احساس می‌کنند انرژی و بازدهی بیشتری دارند و از رفتارهای اجتماعی گرمتری نیز برخوردار شدهاند. کارسون ابتدا با دریافت یک روز درمیان ریتالین شروع کرد و دلیل روی آوردن او به این قرص نیز نتایج ضعیف امتحاناتش بود. او میگوید که نمراتش در نتیجه این عمل بهطور واضحی بهتر شد و تا آخر سال تمام واحدهایی را که انتخاب کرده بود با موفقیت گذراند. ولی اتکای کارسون به این داروها از زندگی درسی وی به زندگی اجتماعی او نیز سرایت کرد او برای اینکه در محیط دانشگاه خوش معاشرت و اجتماعی باشد این داروها را بهصورت تفریحی دریافت میکرد. او حتی گاهی اوقات 2 عدد آدرال در هنگام صبح مصرف مینمود و در نتیجه احساس میکرد که تعامل بهتری با افراد محیط دارد او حتی 5 ساعت در روز به مطالعه ریاضی میپرداخت؛ کاری که در حالت طبیعی از عهده او خارج بود.
باید توجه داشت که این داروها درعین حال که به آسانی توسط نوجوانان به عنوان یک ابزار کمکی برای درس خواندن تلقی میشود اثرات بالقوه بسیار خطرناک و آسیبزنندهای بر سلامتی دارد. به گفته متخصصان، این داروها باعث ترشح ناگهانی آدرنالین به خون میشود بنابراین ضربان قلب و فشار خون بالا رفته و مردمک چشمها گشاد میشود و اگر فرد اختلالات بنیادی در ساختار قلبی-عروقی داشته باشد در معرض خطرات بالقوه جدی حتی حملات قلبی قرار میگیرد.
بیشتر اوقات پزشک پیش از تجویز این داروها، فشار خون فرد بیمار و همچنین زمینه و استعداد وی را برای ابتلا به خطرات ناشی از دارو بررسی میکند ولی در مورد دانشآموزانی که خودسر از این قرصها استفاده می‌کنند، هیچکدام از این معاینهها صورت نمیگیرد و بنابراین مصرفکننده نمیداند که در معرض چه خطراتی قرار دارد. از خطرات شناخته شده دیگر این است که اگر فرد انوریسم«اتساع عروق» پنهانی در مغز داشته باشد، این داروها میتوانند سبب تورم و تخریب آن عروق شوند. در کوتاه مدت، مصرفکنندگان ریتالین از یک سری عوارض ایجاد شده همانند تشویش، بیخوابی، بیاشتهایی، تندخویی و سردرد شاکی هستند؛ عوارض طولانیمدت این داروها هنوز ناشناخته است.
صرفنظر از خطرات تهدید کننده سلامت، افراد بسیاری بر این باورند که استفاده غیرقانونی از از این مواد باعث پیشرفت ناعادلانه در نتایج امتحانات میشود. آنها می‌گویند درحالیکه نوشیدنیهای کافئیندار در دسترس همگان است، آمفتامینها همانند ریتالین نباید دردسترس همگان باشد. به گفته محققان، اگر تشخیص داده شود که افراد به این داروها نیاز دارند مصرف آنها رفتارهای این گروه را تنظیم و تعدیل میکند ولی اگر نیاز نداشته باشند مصرف آنها خطراتی برای سلامتی و موفقیتهای ناعادلانه و نامطلوب را سبب میشود. دانشگاه‌های کمی وجود دارند که بتوانند سیاستی مبنی بر شناسایی و تشخیص افراد مصرفکننده این داروها هنگام ورود به جلسه امتحان ایجاد کنند.
متاسفانه همه دانشآموزان و دانشجویان مصرفکننده دارو احساس شرمندگی و عذاب وجدان از این عملکرد خود ندارند بهگونهای که برخی از آنها در هنگام مصاحبه ابراز کردهاند که احساسشان از این عملکرد تقلب نبوده زیرا اگر این دارو خوب بود، هر کسی میتوانست آن را استفاده کند.
درحالیکه عملکرد لیندا از جانب دوستان همدانشکدهاش محکوم نشد او اعتراف میکند که والدینش به احتمال زیاد او را تایید نخواهند کرد و البته گذشته از هر آنچه راست یا اشتباه در مورد ریتالین به عنوان «داروی مطالعه» گفته میشود، حقیقت این است که هنوز دانشآموزان برای انجام تمرینهای درسی و گذراندن امتحانهای خود از آن استفاده می‌کنند.
بی‌بی‌سی / ترجمه: پروانه حجت
نظر شما