منزلت خبرنگار

علی جنتی*

او مسئول دفتر خبرگزاری در مزار شریف بود که هفدهم مردادماه 1377به همراه دیپلمات های کنسولگری جمهوری اسلامی به دست تروریست های طالبان به شهادت رسید و به صف رهپویان قافله شهیدان اهل قلم پیوست. او نخستین کشته راه قلم و کشف حقیقت نبود و آخرین آن هم نخواهد بود.

جریان زنده اطلاعات با تکیه بر صداقت، صراحت و شجاعت خبرنگاران در شریان های حیاتی جامعه به گردش درمی آید و شناخت و آگاهی اهل زمان را افزون تر می کند. در این میان خبرنگاران، قاصدان امین و راویان صدیق اخبارند که بی قرار بر مدار رویدادها و حوادث می کاوند تا جان های تشنه دانستن سیراب شوند.

خبرنگاران و اصولاً رسانه ها بستر پیشرفت و تعالی دیگر بخش ها را فراهم می کنند. در دنیای امروز بدون حضور رسانه، فعالیت های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی عقیم خواهد بود. در حقیقت رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی و خبرنگاران، عکاسان و تصویربرداران به عنوان مهم ترین رکن رسانه به هر کار و فعالیتی معنا می بخشند. هر چند پیشرفت سریع فناوری های ارتباطی، فضای رسانه ای را متحول کرده است اما همچنان نیروی انسانی خلاق و فعال مهم ترین رکن رسانه اند.

خبرنگاری، حرفه ای اثرگذار و ارزشمند و در عین حال بسیار دشوار است. دشواری این حرفه نه فقط از لحاظ فیزیکی بلکه خبرنگاران از نظر روحی نیز تحت فشار قرار می گیرند و گاه آزرده، مکدر و خسته می شوند. همیشه بی طرفی و صداقت یک خبرنگار به نفع او تمام نمی شود بلکه هرگاه خبرنگاری- در چارچوب قوانین و رسالت اطلاع رسانی خویش- انتقادی را مطرح یا برای کشف حقایق، مبارزه با فساد و دفاع از حقوق مردم تلاش می کند، ممکن است هزینه هم دربر داشته باشد.

در بسیاری از کشورها و بویژه در کشور های در حال توسعه این گونه است که اهل سیاست، آزادی رسانه ای و شفاف بودن در فعالیت های سیاسی و اقتصادی را حریم خصوصی خویش می پندارند و از ترس اینکه شاید اسرارشان از پرده بیرون افتد، حضور و فعالیت آزادانه خبرنگاران را برنمی تابند و منزلت خبرنگار را با فشار، تطمیع و گاه تحدید و تهدید و بدتر از آن بازداشت و زندان خدشه دار می سازند.

بر اهل فضل و فرهنگ پوشیده نیست که اطلاع رسانی سریع، دقیق و شفاف با محدودیت منافات دارد. از این رو آزادی رسانه در اظهار و انتشار- البته در چارچوب قواعد عرفی و آیینی- کمترین حقوق اهل رسانه است که گاه رعایت نمی شود و آنان را آزرده خاطر می سازد.

مراجع متعدد نظارتی و تفسیرهای گوناگون از متن قانون، کار اهل رسانه را بسیار دشوار، گاه مختل و خطراتی برایشان ایجاد می کند. توقع آن است که اگر نظارتی صورت می گیرد، از مرجع مشخص و صاحب صلاحیت باشد و اگر قانون ایراد دارد، باید از طریق معمول آن برطرف شود.

تزلزل در ادامه فعالیت بسیاری از رسانه های مکتوب (ناشی از مسائل اقتصادی، سیاسی و قضایی)، ثبات شغلی، بیمه و حقوق و مزایای خبرنگاران را متزلزل می کند و آرامش شان را به هم می ریزد؛ این در حالی است که خبرنگار در برابر این دشواری های کمرشکن بی پناه است ومانند دیگر اصناف، انجمنی ندارد که بتواند مدافع و حامی اش باشد.

خبرنگار به عنوان یک انسان بی طرف با پایبندی به قواعد اخلاقی و حرفه ای، در پی کسب خبر، عکس، تصویر و انتشار آن است. وقتی خبرنگاری تحت فشار ارباب قدرت مجبور به خودسانسوری می شود یا در معرض تطمیع و تحدید قرار می گیرد، از چارچوب حرفه ای خویش خارج می شود و اطلاع رسانی، سیر منطقی صحت و شفافیت را از دست می دهد. نکته ای که آفت حوزه اطلاع رسانی است و باید خیلی مراقبت کرد.

آنچه مسلم است، خبرنگاران سختکوش و حرفه ای همواره با دشواری های فراوان روحی، جسمی و سختی کار روبه رو بوده اند. با این همه، جذابیت های حرفه ای این شغل، بسیاری از علاقه مندان را به خود جذب می کند تا با وجود همه محدودیت ها، جریان آزاد اطلاع رسانی مختل نشود و با دیگر بخش ها همراهی کند.

امیدوارم با سعه صدر و شکیبایی اهل سیاست و مدیران تصمیم ساز در برابر نقدهای رسانه ها و اعتقاد و اعتماد و همراهی دولت تدبیر و امید با اهالی رسانه، دشواری های حرفه ای این شغل شریف هر چه زودتر حل شود و فضایی مطلوب توأم با آرامش خیال برای خبرنگاران به وجود آورد.

*وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

*این یادداشت در تاریخ 18 مرداد 93 در خبرگزاری ایرنا منتشر شد.

231