سعید جعفری - صبح چهارشنبه به یکباره اخبار تازه و پیش بینی نشده ای از آل سعود به دنیا مخابره شد. حکومتی که عادت به محافظه کاری و اقدامات به دور از شتاب و عجله داشت مدتی است که به رفتارهای یکباره و بعضا رادیکال شهره شده است. ملک سلمان پادشاه سالمند سعودی حالا در اقدامی تازه تقریبا تمام نیروهای سیاسی کابینه خود را تغییر داده است. از ولیعهد و جانشین ولیعهد گرفته تا وزیر خارجه و نفت و آموزش. نیروهایی که هیچ کدامشان نسبت به افراد قبلی نظر مساعدتری نسبت به ایران ندارند. صباح زنگنه با بیان این مطلب به خبرآنلاین می گوید ناپختگی نیروهای جدید باعث می شود اوضاع عربستان سعودی از این هم بدتر شود. در ادامه مشروح گفتگوی خبرآنلاین با کارشناس مسائل خاورمیانه را می خوانید.
تغییرات یکباره در ساختار سیاسی آمریکا شگفتی ناظران سیاسی را با خود به همراه داشت. این تغییرات را چگونه تحلیل می کنید؟ آیا می توان چنین عزل و نصب هایی را در سامان سیاسی سعودی کم سابقه ارزیابی کرد؟
بله حتما و حتی شاید بهتر باشد آنرا بی سابقه بخوانیم. چرا که در شرایطی که هنوز فرزندان بلافصل عبدالعزیز در قید حیات هستند و ولیعهد هم هنوز به مرحله فرسودگی نرسیده این تغییر اتفاقی تازه و عجیب به شمار می رود که می توان آن را بی سابقه ارزیابی کرد. ضمن اینکه اساسا تا به حال نداشتیم این همه تغییر به یکباره و به صورت ناگهانی صورت پذیرد. همه اینها نشان می دهد موضوع به این سادگی ها نیست و باید علل و عوامل آن را جستجو کرد.
به باور شما چه عواملی سبب شده این موضوعات به این شکل طرح شود و ما شاهد تغییر و تحولات سیاسی گسترده در سطح اول نظام سیاسی عربستان باشیم؟
این تغییر حاکی از اختلافات جدی داخل خاندان سعودی است و می توان بخشی از آن را برگرفته از جنگ یمن و ورود عربستان به این نزاع و بحران دانست که منجر به کشتار فجیع در یمن شد. طبعا در این شرایط برای افرادی مانند آقای مقرن که مادرشان هم اصالتا یمنی است قابل تحمل و پذیرش نبوده و مخالف ورود و دخالت نظامی سعودی در یمن بوده اند. چنین عواملی سبب و منجر به افزایش اختلافات و درگیری ها میان گروه های سیاسی سعودی و خاندان آل سعود شده است. در نتیجه ما باید انتظار استمرار این شرایط و بحران را در سعودی داشته باشیم. آثاری که در ادامه پیامدهایش هم ظاهر خواهند شد.
با توجه به اینکه سلمان چندان حال مساعدی ندارد، سوالی که مطرح می شود این است که آیا خود او به تنهایی این تصمیمات یکباره و جنجالی را اتخاذ کرده یا احتمالا با نظر اطرافیان این عزل و نصب ها صورت پذیرفته است؟
به نظر نمی رسد سلمان در این سن و سال و وضعیت ذهنی که دارد بتواند به چنین تصمیم های جدی و تعیین کننده برسد. چون همانطور که شما به درستی اشاره کردید آقای سلمان از بیماری های متعددی رنج می برد و حتی آلزایمر او هم به نظر جدی می رسد. در نتیجه بعید است که او خود چنین تصمیماتی را بگیرد. من فکر می کنم احتمالا بیش از همه فرزندان سلمان در این تغییرات نقش داشته اند. کمااینکه می بینیم آنها هم ترفیع گرفته اند و یکی از پسران سلمان به عنوان ولیعهد ولیعهد یا جانشین ولیعهد منصوب شده است.
یکی دیگر از تغییرات مهم تازه ملک سلمان برکناری سعود الفیصل از وزارت خارجه عربستان بود. با توجه به اینکه سعود الفیصل را می توان طولانی ترین وزیر خارجه تاریخ روابط بین الملل دانست کنار رفتن او را چگونه ارزیابی می کنید؟ آیا بیماری او در این موضوع نقش داشته است؟
بله همانطور که شما هم اشاره کردید سعود الفیصل شاید به دلیل بیماری اش کنار رفتنش قابل توجیه باشد. اما این تغییر با چندین نکته قابل توجه همراه بوده است. یکی اینکه وزارت خارجه که همواره در اختیار شاهزاده ها و خاندان آل سعود بوده است، اینبار این رویه کنار گذاشته شده و به جای آن فردی از خارج از خاندان به این سمت منصوب شده است. بر این اساس شاهدیم که فردی با تجربیات گسترده در سطح جهان کنار رفته و دیگری که نه پختگی دارد و نه از تجربیات قابل توجهی برخوردار است به جای او تعیین شده است. فرد جدید تنها در حد پیام رسان و نامه رسان میان آل سعود و واشینگتن عمل می کرده است و به عنوان سفیر عربستان در آمریکا مشغول فعالیت بوده است.
اما تغییرات به همینجا ختم نشده و حتی کار به وزارت نفت، بهداشت و آموزش و ... کشیده است. این زلزله سیاسی نشانه چیست؟
اگر دقت های بیشتری به این عزل و نصب ها بشود می بینیم که حتی در فرمان این تغییرات هم به لحاظ عبارات ادبی زبان عربی نقص و نارسایی هایی دیده می شود که همه حاکی از عجله و شتاب برای فرار از مشکلی است که باید آنرا تعریف و تبیین کرد و یافت. این تغییرات آنهم با این عجله هم در زمینه نفت و وزارت خارجه موج های دیگری را پیش روی چشم ما قرار می دهد. در شرایطی که هنوز تعدادی از فرزندان بلافصل عبدالعزیز زنده هستند، آمدن ۲ فرد از نسل سوم در قدرت حتما مشکلاتی را ایجاد می کند و درگیری های سیاسی درون خاندان را شدت می بخشد. عزل مقرن مشکلاتی را حکایت می کند و پیامد آن هم مشکلات دیگری خواهد بود. آوردن نیروهای کم تجربه و جوانان بدون سابقه مدیریت حتی دو ساله در نردبان حاکمیتی طبعا با ناپختگی های در تصمیم گیری های ریاض همراه خواهد شد. وضع سلامتی و حال و روزگار ملک سلمان به لحاظ ذهنی و آلزایمر و مسائل بدنی ایشان را هم به تمام این موارد اضافه کنید تا دریابید چقدر اوضاع در این کشور به هم ریخته است.
با تمام این تفاسیری که اشاره کردید و البته علم به اوضاع غیر عادی عربستان سعودی چه چشم اندازی برای آینده تضادهای درون سیستم متصور هستید؟
طبعا این اقدامات آثار گسترده ای خواهد داشت. امکان ندارد مسايل به این راحتی و آسانی رد شود. تحولات آتی خیلی تندتر و سریعتر خواهد بود و نظر آمریکا هم نسبت به حکومت صراحتا توسط اوباما بیان شد و آنها را رهنمون کرد به اینکه مشکلات در درون خودشان است و باید آنها را حل کنند به جای اینکه پناه ببرند به بازیگران خارجی به بهانه های خطر خارجی باید به مشارکت های اجتماعی داخل برسید. مسائلی از این قبیل، موج هایی از تغییرات و نارسایی ها را به وجود می آورد. رشوه عظیمی که سلمان به ارتش و نظامیان داده حکایت از مسائل دیگری دارد. کنار گذاشتن مطعب به عبدالله و همچنین نرفتن به سراغ عبدالعزیز عبدالله که در وزارت خارجه معاون وزیر بود و می توانست به عنوان جایگزین وزیر خارجه (سعود الفیصل) معرفی کند.
به عنوان سوال پایانی نیروهای تازه ای که روی کار آمده اند نگاهشان نسبت به ایران چگونه است؟ آیا تغییر مثبتی در این عرصه ایجاد خواهد شد؟
هیچ کدام اینها نظر مثبت تری نسبت به ایران ندارند و همگی نسبت به نیروهای قبلی نگرش منفی تری نسبت به تهران دارند. اما موضوع این است که علاوه بر اینها، ناپختگی افراد تازه باعث می شود مشکلات بیشتری در عرصه سیاست ورزی و سیاست گذاری سعودی پدید آید.
49308
نظر شما