افغانستان، بزرگترین مشکل ناتو

محمد امین خرمی:

طی جلسه هفته گذشته کمیته نظامی ناتو، باز هم مانند تمام جلسات دیگر این سازمان، بحث بر سر وضعیت نیروهای ناتو و اقدامات آن ها در افغانستان، در صدر دستور جلسه قرار گرفت.

طی روزهای 19 و 20 نوامبر، چهارشنبه و پنجشنبه گذشته، وزرای دفاع 26 کشور عضو اتحاد ناتو به همراه وزرای دفاع «کشورهای شریک ناتو» و کشورهای عضو «برنامه گفتگوی مدیترانه ای» در بروکسل گرد هم آمدند تا به بررسی مهمترین مسائل نظامی این پیمان بپردازند.  

ماموریت های ناتو در قالب نیروهای بین المللی کمک به امنیت افغانستان (ایساف)، نیروهای حافظ صلح در کوزوو (کفور) و حفاظت کشتی های حامل کمک های بشردوستانه به سومالی در برابر دزدان دریایی مباحث اصلی جلسه سالانه کمیته نظامی ناتو را تشکیل می دادند؛ در این میان اما، سهم مباحث مطرح شده در رابطه با افغانستان بیشتر از بقیه بود.

کمیته نظامی ناتو پس از بررسی و گفتگوی بسیار بر سر مسائل مربوط به افغانستان اعلام نمود: «عملیات نظامی به تنهایی نمی تواند فراهم کننده امنیت پایدار در این کشور باشد.» در این راستا ناتو با استفاده از همکاری جامعه بین المللی به منظور «توسعه اقتصادی و اجتماعی و تثبیت دولت افغانستان» تلاش خواهد کرد. پیش از این نیز بسیاری از فرماندهان ناتو در افغانستان عنوان کرده بودند که بازگشت آرامش به افغانستان تنها از طریق مقابله نظامی امکان پذیر نخواهد بود. ژنرال کارل کارلتون اسمیت، فرمانده سابق نیروهای انگلیسی در افغانستان که اخیرا ماموریت خود را به پایان رسانده، حتی معتقد بود: «پیروزی نظامی در افغانستان نه امکان پذیر است و نه دوام می آورد.»

کمیته نظامی ناتو متشکل از نمایندگان کشورهای عضو این سازمان در شرایط مقتضی تشکیل جلسه می دهد. جلسات این کمیته که نقش مهمی در تنظیم سیاست های نظامی اتحاد ناتو دارد، در سال های اخیر به دلیل حضور نیروهای سازمان در کوزوو، عراق و افغانستان به جلسات هفتگی تبدیل شده است. این کمیته طرح های خود را به کمیته برنامه ریزی دفاعی و در راس سازمان، شورای آتلانتیک شمالی، ارائه می دهد. شورای آتلانتیک شمالی مهمترین نهاد تصمیم گیری در ناتو بوده و دارای بالاترین اقتدار سیاسی در این سازمان می باشد. کمیته برنامه ریزی دفاعی نیز در حیطه کاری خود، یعنی مسائل نظامی، جایگاهی هم سطح با شورای آتلانتیک دارد. در واقع نظر کمیته نظامی ناتو در سلسه مراتب نظر کمیته برنامه ریزی دفاعی و شورای آتلانتیک نیز خواهد بود.

کمیته نظامی سالی سه بار در سطح وزرای دفاع تشکیل جلسه می دهد که در دو جلسه آن کشورهای به اصطلاح شریک ناتو و کشورهای عضو برنامه گفتگوی مدیترانه ای نیز شرکت می کنند. در جلسه اخیر این کمیته، وزرای دفاع 60 کشور حضور داشتند.

برای اولین بار فرمانده ارتش پاکستان، ژنرال اشفق کیانی، نیز در جلسه حضور یافت و به سخنرانی پرداخت. دلیل حضور وی نیز مسئله افغانستان بود. ژنرال کیانی ثبات افغانستان را جزء «منافع حیاتی» پاکستان اعلام نموده و خواستار هماهنگی بیشتر بین نیروهای ایساف و ارتش پاکستان شد. کیانی توجه به پیشینه جغرافیایی، فرهنگی و تاریخی مناطق مرزی افغانستان و پاکستان را ضروری دانسته و توقف حملات موشکی هواپیماهای بدون سرنشین در خاک پاکستان را خواستار شد.

در ماه های اخیر ایالات متحده بر روی نقاط مرزی افغانستان و پاکستان متمرکز شده تا با نیروهای طالبان و القاعده مستقر در مناطق قبیله ای شمال پاکستان مقابله نماید. حاصل این رویکرد جدید، حملات متعدد موشکی و درگیری های مرزی بین ارتش پاکستان و نیروهای امریکایی و سپس نارضایتی گسترده در میان مردم پاکستان بوده است.

پس از حوادث 11 سپتامبر 2001 و حمله نیروهای ائتلاف به افغانستان، سران ناتو برای اولین بار به ماده 5 پیمان آتلانتیک شمالی - ماده ای که حمله به یکی از اعضا را حمله به همه اعضا تلقی می نماید -  استناد کرده و در اجلاس پراگ در سال 2002 تصمیم گرفتند اقداماتی در جهت کمک به نیروهای ائتلاف انجام داده و نیرو، تجهیزات و حمل و نقل مناسب نیروهای ایساف را تامین نمایند. پس از آن در آگوست 2003 طبق قطعنامه شورای امنیت، مسئولیت هدایت نیروهای ایساف بر عهده سازمان ناتو گذاشته شد و بدین ترتیب اولین عملیات ناتو در خارج از مرزهای آن رقم خورد.

طی پنج سال گذشته، ناتو دائما با مسئله ای به نام افغانستان و امنیت و بازسازی این کشور درگیر بوده است. شاید در حال حاضر بتوان بزرگترین مشکل پیش روی ناتو را افغانستان دانست. بسیاری از کارشناسان بر این اعتقادند که ادامه حیات ناتو با پیروزی یا شکست این سازمان در افغانستان گره خورده است. اکنون با گذشت زمان، اوضاع در افغانستان به گونه ای رقم خورده که دیگر حتی فرماندهان نظامی این سازمان نیز به کابرد صرف نیروی نظامی اعتقاد ندارند. این تغییر رویکرد که در نشست کمیته نظامی ناتو به طور رسمی مورد اشاره قرار گرفت، از آنجا اهمیت دارد که جلسه اخیر این کمیته مقدمه ای برای نشست سران اتحاد ناتو در اوایل سال آینده میلادی خواهد بود و بر تصمیمات این نشست تاثیر خواهد گذاشت.