پایانی برای دانشگاه‌های بی‌کیفیت و پایان‌نامه فروشی وجود دارد؟/ پرونده

طهورا شهبازی: کمیت گرایی میراثی ۸ساله از دولت های نهم و دهم بود که برای دولت یازدهم به یادگار مانده بود. که ثمره ای جز رشد بی رویه دانشگاه های بی کیفیت افزایش تعداد نیروهای متخصص بیش از نیاز و افت کیفیت علمی ارمغانی برای آموزش عالی نداشت. با این حال از همان ابتدا در دولت یازدهم اراده بر جایگزین کردن کیفیت به جای کمیت گرایی شکل گرفت. جلو رشد بی رویه دانشگاه های غیرانتفاعی و غیر دولتی گرفته شد، پذیرش ها در برخی رشته ها کاهش پیدا کرد، طرح تغییر اساسنامه دانشگاه پیام نور به مجلس فرستاده شد و در آخرین مورد آن لایحه مقابله با فروش علم به تصویب رسید.

مهر ماه سال گذشته رییس شورای عالی انقلاب فرهنگی با انتقاد از آنچه تحت عنوان «پایان‌نامه فروشی» و یا «کپی‌برداری متون علمی» از آن یاد می‌شود، گفت: شان علمی کشور به هیچ وجه نباید زیر علامت سوال قرار گیرد. (اینجا)

۱۰ماه فاصله بین صحبت های رییس جمهوری تا تصویب لایحه مقابله با فروش علم زمان لازم بود تا در تاریخ ۱۵تیر ۹۴ لایحه ماده واحده مقابله با تقلب در تهیه آثار علمی در جلسه هیئت وزیران به تصویب برسد. وزارت علوم دولت یازدهم که از ابتدا بنا را بر رشد کیفی و مقابله با کمیت گرایی قرار داده بود، در راستاي سياست هاي خود و به منظور مقابله با تقلب در تهيه آثار علمي ، لايحه ماده واحده مقابله با تقلب در تهيه آثار علمي به منظور ارائه به مجلس شوراي اسلامي به تصويب هيئت وزيران رسيده است. (اینجا)

این در حالی است که محمد فرهادی،‌ در روزهای آغازین وزارت خود در مورد توسعه کمی آموزش عالی و تعداد صندلی های خالی در دانشگاه ها گفته بود: از این پس توسعه کمی باید تا حد زیادی متوازن و هدفمند باشد زیرا با توجه به توسعه بی رویه مراکز آموزش عالی در گذشته ، هم اکنون با حدود هشتصد هزار صندلی خالی در دانشگاه ها مواجه هستیم و این نشان می دهد که فعلا نیازی به تاسیس مراکز آموزش عالی در کشور احساس نمی شود. حالا فرهادی نیز در این مورد راه وزیر پیش از خود را ادامه داده و از توقف مجوز برای راه اندازی موسسات آموزش عالی غیر انتفاعی در راستای توسعه کیفی آموزش عالی، خبر می دهد.(اینجا)

فرهادی سال گذشته نیز با بیان اینکه در حال حاضر ساماندهی آموزش عالی در حوزه رشته‌ها و ظرفیت‌های دانشگاهی در حال بررسی است، گفت: این فرآیند از اوایل کار این دولت آغاز شده و امیدواریم تا پایان امسال به نتیجه برسد. (اینجا)

وزیر علوم چندی بعد نیز، به تجمیع دانشگاه ها و از رده خارج شدن رشته هایی که عمر آنها تمام شده اشاره کرد، او گستردگی آموزش عالی را بیش از حد انتظار توصیف کرد و گفت: در برخی از استان ها چند دانشگاه صنعتی داریم که جهت دهی آنها بسیار حائز اهمیت است. دوره بسیاری از رشته هایی که در حال حاضر در دانشگاه ها وجود دارد به اتمام رسیده و باید رشته های جدید، رشته های هم پوشان و رشته های میان رشته ای در دانشگاه ها ایجاد شود. او سیاست اصلی وزارت علوم را کیفیت آموزش عالی عنوان کرد و گفت: باید به سمت دانشگاه های نسل سوم و کارآفرین برویم چرا که رسیدن به علم و فناوری موجب خلق ثروت می شود و نیاز کشور است. (اینجا)

در دوران وزارت رضا فرجی دانا بر وزارت علوم بود که توقف صدور مجوز جدید برای موسسات غیرانتفاعی کلید خورد. توسعه بی‌رویه و نامتوازن این موسسات در دولت محمود احمدی نژاد، خالی ماندن صندلی های دانشگاه ها و همچنین افت کیفیت آموزش عالی دلایل اصلی برای توقف صدور مجوز به دانشگاه های جدید عنوان شد. وزیر علوم گفت: باوجود اینکه تقاضاهای زیادی برای راه‌اندازی این مؤسسات به وزارت علوم ارسال می‌شود، در راستای توسعه هدفمند آموزش عالی ،برای راه‌اندازی مؤسسات جدید اموزش عالی غیردولتی مجوز جدیدی صادر نمی‌شود. (اینجا)

یکی از نتایج رشد بی رویه دانشگاه ها و پذیرش بیش از نیاز دانشجویان تربیت بیش از حد نیروهای متخصص است. در همین زمینه شریعتی نیاسر معاون آموزشی وزیر علوم گفت: دانشگاه های دولتی همچنان باید در حفظ و ارتقای کیفیت نقش پیشرو را داشته باشند و از رشد کمی بی هدف پرهیز كنند. وقتی برای 20 هزار نفر داوطلب جذب هيئت علمی با مدرک دکتری فقط 2000 نفر ظرفیت جذب و اشتغال داریم؛ به این معنی است که بیش از حد نیاز نیروی انسانی متخصص تربیت کرده ایم. آمار فوق نشان می دهد که 10 برابر نیاز سرمایه گذاری شده است. (اینجا)

رضا فرجی دانا وزیرسابق علوم نیز چندی پیش در نخستین گردهمایی ملی خیرین آموزش عالی که در مشهد برگزار شد با اشاره به توسعه کمی آموزش عالی در کشور عنوان کرد: توسعه کمی آموزش عالی دانشگاه‌ها در هشت سال گذشته دودمان آموزش عالی را به باد داد. ما 27 دانشگاه بالای 40 سال قدمت داریم، اما در هشت سال گذشته 50 دانشگاه و 9موسسه آموزش عالی به این تعداد اضافه شدند که تنها توسعه کمی داشتند و فاقد پشتوانه کیفی بودند.

او با اشاره به تاثیر توسعه کیفی دانشگاه‌ها، گفت: یکی از تاثیرات توسعه کیفی دانشگاه‌ها این است که اگر دانشجو بداند آنچه که آموخته برای او مفید است حتما به رشته خود بازگشته و از مجموعه‌ای که در آن آموزش دیده حمایت می‌کند.(اینجا)

مجتبی شریعتی نیاسر، معاون آموزشی وزارت علوم در نشست خبری خود با خبرنگاران ، خبرهای مهمی در رابطه با سیاست های معاونت آموزشی این وزارتخانه داشت که حذف پذیرش دانشجوی پولی در پردیس های خودگردان یکی از مهم ترین خبرهای او در حوزه آموزش عالی بود. (اینجا)

دانشگاه پیام نور که در دولت های نهم و دهم چنان پر و بال گرفت تا با پذیرشی دو برابر ظرفیت مورد نیاز خود مصداق عینی کمیت گرایی بدون کیفیت باشد. در دولت یازدهم اراده برمبنای محدود کردن این دانشگاه شکل گرفت و به ارسال طرح تغییر اساسنامه دانشگاه پیام نور از طرف وزارت علوم به مجلس منجر شد.(اینجا)

اما کیفیت گرایی هنوز جای خود را در کنکور باز نکرده است به طوری که دانشگاه های بی کیفیت همچنان به راه خود ادامه می دهند و در همین کنکور امسال، به ازای هر دانشجو دو صندلی خالی نصیب دانشگاه ها کردند. صندلی هایی که به واسطه کیفی شدن رقابت های داوطلبان کنکور سراسری خالی مانده اند و ظاهرا به محلی برای جذب دانشجویان خارجی تبدیل شده اند.(اینجا)

۴۷۲۳۳