از یاوه سرایی های وزیر تازه کار تا ابتکار وزارت خارجه برای تحقیر و تخفیف سعودی/پرونده

زهرا خدایی: دیروز همزمان با عاشورای حسینی خبری در رسانه ها به نقل از یک کارشناس وزارت خارجه منتشر شد که نشان از واکنش به اظهارات چندین باره ضد ایرانی عادل الجبیر وزیر خارجه تازه کار عربستان سعودی داشت. [واکنش یک کارشناس مسایل منطقه به اظهارات وزیر خارجه عربستان]

عادل الجبیر شش ماهی است پس از خانه تکانی ملک سلمان صندلی سعود الفیصل را اشغال کرده است . سیاستمداری - خارج از حلقه فامیلی سعودیها- عصبی و تندخو و نسبت به سعود الفیصل، بسیار بی تجربه و ناشی که تلاش می کند با تورهای اروپایی و آسیایی تحول تازه ای به سیاست خارجی فرسوده سعودیها داده و رنگ و لعابی به چهرۀ مخدوش دیپلماسی این خاندان ببخشد. 

اگرچه کمتر کسی تصور می کرد با روی کار آمدن سیاستمداران تازه کار در عربستان از جمله عادل الجبیر، سفیر سابق این کشور در واشنگتن، مسیر دیپلماسی ریاض در راستای بهبود روابط با تهران حرکت کند اما به همان اندازه نیز انتظار نمی رفت که حکام جدید این چنین ناشیانه با اقدامات و موضع گیری های تند و گستاخانه، هر چه بیشتر بر آتش اختلافات بین دو کشور بدمند و جنگ لفظی و نیابتی بین دو کشور را گسترش دهند. 

بی منطق ترین قسمت از عملکرد وزیر خارجه جوان عربستان اظهارات او در خصوص دموکراسی و صلح است. او که کشورش در رأس ائتلافی عربی جنگ خونینی در یمن به راه انداخته و تاکنون دستاوردش 2571 کشته بوده و یا حمایت های مالی کشورش از وحشی ترین تروریست های دنیا در عراق و سوریه ناگوار ترین تراژدی بشری را رقم زده است امروز از دمکراسی دم می زند و راه حل سیاسی و فرایند آرام انتقال قدرت در سوریه را مطرح می کند. 

کشوری که هنوز نتوانسته مشکل منع رانندگی زنان در جامعه را حل کند و نقض حقوق شهروندی در این کشور صدای عفو بین الملل را نیز در آورده، از فرآیندی سخن می گوید که تاریخ کشورش هیچ پیش زمینه ای از آن ندارد. همین چند روز پیش بود که سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا در بیانیه ای اعلام کرد:« ما از شنیدن این مسئله که دادگاه های سعودی به تازگی شمار زیادی از اعضای جمعیت سعودی حقوق مدنی وسیاسی را به مجازات هایی از هشت تا 10 سال زندان محکوم کرده اند، ‌نگران هستیم.»

آمار لفاظی های جبیر طی ماههای اخیر از شماره خارج است؛ (اینجا) همین پنج ماه پیش بود که در حاشیه نشست کمپ دیوید بین باراک اوباما رییس جمهور آمریکا و شیوخ عرب او مدعی شد رفتارهای نمایشی ایران در منطقه باید متوقف شود.

هفته گذشته نیز وزیر خارجه عربستان در کنفرانس مطبوعاتی مشترک با همتای آلمانی خود طی سخنانی به ایران تاخت و با وجود حضور نظامیان اشغالگر سعودی در بحرین و یمن، به ‌زعم خود تهران را اشغالگر قلمداد کرد. (اینجا)

روز گذشته نیز وزیر امور خارجه عربستان سعودی بار دیگر بر تلاش این کشور برای مقابله با آنچه تحرکات ایران در منطقه خواند تاکید کرد.

الجبیر که به چند کشور آسیایی از جمله اندونزی، سنگاپور و مالزی سفر کرده است بر اصرار عربستان برای مقابله با هر نوع فعالیت ایران در منطقه تاکید کرد. وزیر خارجه عربستان سعودی می گوید: عربستان همه توان سیاسی، اقتصادی و نظامی خود را برای دفاع از ملت و خاک خود به کار می گیرد.

ناظران بین المللی بر این باورند عربستان سعودی در سیر تحولات اخیر به اهدافی که مدنظر داشت، دست نیافته است. سعودیها آنگونه که انتظار داشتند، در سوریه به اهدافشان دست نیافتند، مقامات عربستان ورود روسها به جنگ سوریه را محکوم می کنند و بر این باورند که اوضاع زین پس با ورود روسها بغرنج تر خواهد شد.

واکنش ایران به لفاظی های جبیر چه بوده است؟

تقریبا همه لفاظی های وزیر امورخارجه عربستان با واکنش های به موقع وزارت خارجه ایران مواجه بوده است.  مرضیه افخم، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان تاکنون در چند نوبت، پاسخ موضع گیریهای تند عادل الجبیر را داده است. (اینجا) افخم در اولین واکنش خود به وزیر سعودی یادآور شده بود: مقام سعودی درحالي مدعي دخالت ايران در يمن مي باشد كه بيش از چهل روز است كشور يمن براي تامين منافع رياض و هم پيمانانش بي وقفه هدف حملات نظامي قرار دارد و با محاصره كامل زميني، دريايي و هوايي به گروگان گرفته شده است.

سخنگوی وزارت امورخارجه کشورمان همچنین پیشتر گفته بود: ‌امید می‌رفت در پی موفقیت مذاکرات هسته‌ای و اقبال جهانی به روش گفتگوی سازنده فراگیر برای حل و فصل مسالمت آمیز مشکلات منطقه، برخی رویکردهای انحصار طلبانه و غیر منطقی از سوی همسایه جنوبی ما نیز کنار گذاشته شود ولی متاسفانه بنظر می‌رسد برخی در درک شرایط و روندهای سازنده منطقه‌ای مشکل دارند و خیال محال تغییر همه جهان و جهانیان برای رضایت خود را دارند. (اینجا)

دستگاه دیپلماسی کشورمان همچنین در واکنش به سخنان چند روز پیش عادل الجبیر در مورد آینده سیاسی سوریه، آن را ادبیاتی سخیف و خارج از عرف دیپلماتیک درباره سرنوشت سایر ملتها دانست و یادآور شد که همین نگاه باعث شده چند کشور و ملت منطقه از جمله سوریه و یمن گرفتار جنگ و افراط گرایی سازمان یافته شوند. (اینجا)

این بار اما واکنش وزارت خارجه کشورمان به گستاخی های جبیر متفاوت بود. کارشناسی از وزارت خارجه این بار به تحقیر وزیر سعودی بسنده و تاکید کرد: بهتر است مقامات سعودی قبل از این که وزیر خارجه عصبی٬ ناشی و بی تجربه آنها کاری دستشان بدهد به او نصیحت کنند که به اندازه وزن خود و سنجیده سخن بگوید و حد بردباری مردم بزرگ ایران را نیازماید. (اینجا)

به نظر می رسد وزارت خارجه کشورمان به این نتیجه رسیده است که عادل الجبیر قصد دارد هر بار با این لفاظی ها ایران را به موضع گیری تازه ای وادار نماید و سپس با اتکاء به این موضع گیری لفاظی های جدید و مانورهای تبلیغاتی تازه ای را علیه کشورمان سامان دهد. 

در اینکه نمی توان لفاظی های این وزیر خارجه متوهم را به بهانه ناشیانه بودن یا تازه کار بودن به پاسخ گذاشت اما این سوال و ملاحظه نیز درجای خود می تواند درست باشد که چرا کشور قدرتمندی مانند ایران باید هر بار مواضعی در سطح سخنگوی دستگاه دیپلماسی خود اتخاذ کند که جایگاه قابل توجهی در تعیین رویکرد و راهبرد نظام اسلامی دارد.

از این منظر، بد نیست که هر از چندگاهی پاسخ اظهارات بی منطق و بی ارزش عادل الجبیر را نه همتای ایرانی او و نه حتی سخنگوی وزارت خارجه بدهد بلکه در همین حد که یک کارشناس منطقه ای در وزارت خارجه به او جایگاهش را یادآوری کند کفایت می کند و این می تواند نوعی بی محل کردن و تخفیف شأن وزیر خارجه سعودی ها تعبیر شود. 

با این همه این روش نباید جایگزین اتخاذ مواضع مقتدرانه از سوی دستگاه دیپلماسی کشور نسبت به یاوه سرایی های این وزیر جوان سعودی شود همانگونه که تا کنون نیز رویه وزارت خارجه کشورمان بوده است لازم است تا سعودی دریابد که در جدیت جمهوری اسلامی ایران نسبت به گستاخی های ریاض میان همه جناح ها و جریان های نظام جمهوری اسلامی ایران وحدت نظر وجود دارد. 

5249