بنیاد بیل و ملیندا گیتس، خواستار تلاش جهانی برای ریشه‌کنی بیماری‌های گرمسیری فراموش شده مانند پیلپایی، تراخم و شیستوزومیاسیس تا سال 2020 / 1398 در سراسر جهان شده است. اوایل بهمن ماه گذشته، این بنیاد مبلغ 34 میلیون دلار برای پیشگیری و درمان این بیماری‌ها که حدود 1.4 میلیارد انسان را در سراسر جهان تهدید می‌کنند، اختصاص داد. این مبلغ در اختیار شبکه جهانی بیماری‌های ناشناخته گرمسیری قرار خواهد گرفت که با هدف بالا بردن آگاهی ساکنان این مناطق، انسجام بخشیدن به تمام تلاش‌های پراکنده و هدایت دقیق کمک‌های مالی و انسانی ایجاد شده است.
بیل گیتس می‌گوید: «نقطه قوت این برنامه این است که ما با استفاده از منابع و اعتبارات جدید مالی می‌توانیم به شکل مؤثری از ابزارهای فعلی برای پیشگیری و درمان این بیماری‌ها استفاده کنیم. این برنامه تا به حال هم قابلیت‌هایش را به خوبی نشان داده است. به عنوان مثال: فیلاریاسیس لنفاوی، یک بیماری انگلی کشنده که معمولا با زشت‌ترین ظاهرش در افراد مبتلا به پیلپایی شناخته می‌شود، در نظر بگیرید. تا 9 سال پیش، دارو و پوشش درمانی برای این بیماری تنها 25 میلیون نفر را در 12 کشور دنیا تحت پوشش قرار می‌داد؛ در حالی‌که بیش از یک میلیارد نفر در 83 کشور دنیا در معرض خطر قرار داشتند. اما این برنامه که با مشارکت دولت‌ها و بسیاری از مردم جهان با هدف ریشه‌کنی فیلاریاسیس لنفاوی آغاز شده است، سالانه 570 میلیون نفر را در 48 کشور جهان با درمان‌های حیاتی تحت پوشش قرار می‌دهد.
سازمان مرکزی مبارزه با فیلاریسیس لنفاوی که در دانشکده داروهای گرمسیری لیورپول در انگلستان واقع شده، از سال 1379 / 2000 آغاز به‌کار کرده و با اعتبار 20 میلیون دلاری خانواده گیتس حرکت بسیار خوبی داشته است. احتمال می‌رود، شبکه جهانی بیماری‌های فراموش شده گرمسیری بتواند از ابتلای 6/6 میلیون نوزاد و 2/2 میلیون مورد حاد بالینی جدید به این بیماری‌ها جلوگیری کند و هم‌زمان، 9.5 میلیون نفر انسان را که در حال حاضر از عوارض پیشرفته این بیماری‌ها رنج می‌برند، درمان کند. آلن فنویک، انگل‌شناس کالج سلطنتی انگلستان و مدیر بخش پیشگیری و کنترل شیستوزومیاسیس در این‌باره می‌گوید: «این شبکه به‌خوبی نشان داده است که فعالیت سریع و در مقیاس وسیع علیه این بیماری‌ها، نتیجه فوق العاده و بسیار متفاوتی دارد».
دفتر مرکزی این شبکه جهانی که به ابتکار بیل کلینتون، رییس‌جمهور اسبق ایالات متحده در سال 1384 / 2006 تأسیس شد، در انستیتو واکسن‌سازی سابین واقع در واشنگتن مستقر است. اعتبار جدیدی که بنیاد گیتس در اختیار این شبکه جهانی قرار داده، می‌تواند به فعالیت‌های این مرکز به پیشگیری و درمان 7 بیماری فراموششده گرمسیری که شایع‌تر و قابل پیشگیری و درمان با داروهای موجود هستند، به شکل مؤثری کمک کند. سرانه دارو برای هر نفر تنها 50 سنت در نظر گرفته شده تا 7 بیماری تراخم، اونکوسرکیاسیس، شیستوزومیاسیس، فیلاریاسیس لنفاوی، تریشوریس، آسکاریسیس و بیماری‌های حاصل از کرم‌های روده‌ای، درمان و به مرور زمان ریشه‌کن شوند.
نکته این‌جاست که شرکت‌های دارویی، میلیاردها قرص را به رایگان در اختیار این برنامه قرار می‌دهند و بقیه ابزارهای لازم نیز به دلیل خرید مقادیر بسیار زیاد دارو در سطح جهانی، با هزینه‌ای بسیار جزیی به ازای هر قرص تهیه خواهد شد. به همین دلیل هزینه‌های سرانه اصلا قابل قیاس با هزینه‌ای نسیت که هر کشور باید به تنهایی برای پیشگیری و درمان این بیماری‌ها پرداخت کند.
بسته دارویی فشرده تهیه شده، ترکیبی از 4 دارو است که هر 7 بیماری را در یک برنامه درمانی تحت پوشش قرار می‌دهند و به همین دلیل، می‌توانند در سطحی بسیار وسیع به درمان دارویی مبتلایان بپردازند یا از بیماری‌ها پیشگیری کنند. این برنامه از توان جابجایی و حمل و نقل بسیار بالایی برخوردار است، که شامل هزاران هزار نفر نیروی داوطلب از سازمان‌ها و بنیاد‌های مختلف و تعداد زیادی شاغلین بخش‌های بهداشتی محلی است.
دیوید مولینکس، انگل‌شناس دانشکده داروهای گرمسری لیورپول و دبیر ارشد بخش مبارزه با فیلاریاسیس لنفاوی می‌گوید: « شما می‌توانید هزاران عدد از این داروها را پشت دوچرخه‌تان حمل کنید. اثربخشی داروها در محل‌های مختلف علیه بیماری متفاوت خواهند بود».
بیل گیتس امیدوار است این اعتبار تازه پیش‌درآمدی برای سرازیر شدن کمک‌های بشردوستانه جدید به این برنامه باشد و این شبکه بتواند با کمک کمپینی شامل نمایندگان سیاسی برجسته، تلاش‌های مردمی برای جمع‌آوری کمک‌های بیشتر و شرکت‌های داروسازی که متعهد به تولید درمان رایگان برای این بیماری‌ها می‌شوند؛ بیماری‌های گرمسیری فراموش شده را تا سال یازده سال دیگر ریشه‌کن کند.
فنویک می‌گوید: «ایده اصلی این برنامه، طرح مساله کنترل مهم‌ترین بیماری‌های ناتوان‌کننده گرمسیری در دستور جلسات بین‌المللی نمایندگان سیاسی و بالا بردن سطح آگاهی‌های عمومی نسبت به این بیماری‌هاست». پیتر هوتز، مدیر انستیتو واکسیناسیون سابین اضافه می‌کند: «مبارزه علیه بیماری‌های فراموششده گرمسیری، در حال حاضر در نقطه عطف خودش قرار دارد».
اعتبارات قبلی این شبکه همگی هزینه شده‌اند. در سال 2007، کنگره آمریکا کمکی 100 میلیون دلاری را در قالب سازمان وابسته به ایالات متحده برای تهیه بسته فشرده دارویی جهت مبارزه بین‌المللی با بیماری‌های فراموششده در 9 کشور جهان به این برنامه اختصاص داد. سال گذشته، دولت آمریکا بودجه‌ای 350 میلیون دلاری را برای ادامه این برنامه پیش‌بینی کرد و انگلستان نیز پرداخت 75 میلیون دلار را در دوره‌ای 5 ساله به این برنامه جهت کنترل بیماری‌های گرمسیری تعهد کرد؛ البته این تعهدات هنوز عملی نشده‌اند.
شرکت‌های بزرگ دارویی همانند مرک، گلاسکو‌اسمیت - کلین، پی‌فیزر، جانسون و مد فارم نیز تهیه داروهای رایگان را تا سال 2020، تعهد کرده‌اند. برنارد پیکول مدیر برنامه مبارزه با بیماری‌های فراموششده در ژنو می‌گوید: « این تلاش‌ها، نتایج بسیارخوبی داشته است»؛ اما او به تمرکز برنامه روی 7 بیماری که می‌توانند به سادگی درمان شوند و به تبع آن نادیده گرفتن بیمارهای خطرناکی مانند لیشمانیاسیس احشائی، شاگاس و بیماری خواب معترض است.
این کشمکش‌ها همگی به دلیل کمبود منابع تشدید می‌شوند. در سال‌های گذشته، تمام بودجه‌ای که به بیماری‌های فراموششده و 3 بیماری ایدز، سل و مالاریا اختصاص یافت، به صورت یک‌جا و بدون تقسیم اعتبار برای هر یک از این بیماری‌ها پرداخت شده است. برای پیشگیری و درمان این 3 بیماری میلیاردها دلار بودجه اختصاص یافته است، در حالی‌که بیماری‌های فراموش شده سهم بسیار اندکی از بودجه را جذب کرده‌اند.
اولین بررسی جامع در زمینه بیماری‌های فراموششده که چند هفته پیش در نشریه علمی آنلاین PLoS Medicine منتشر شد، نتایجی مشابه را برای تحقیق، توسعه پیشگیری و ایجاد راه‌های جدید درمان این بیماری‌ها نشان می‌دهد. چیزی نزدیک به 80 درصد از بودجه 5/2 میلیارد دلاری پیش‌بینی شده برای سال 2007 صرف پیشگیری و درمان سه بیماری سل، مالاریا و ایدز شد؛ در حالی‌که سایر بیماری‌های ناشناخته هر یک سهمی 4.4 درصدی تا زیر 1 درصد از این بودجه داشته‌اند.
مولینکس می‌گوید: «دفتر بیماری‌های ناشناخته در ژنو باید سهمش را از بودجه جهانی به گونه‌ای تقسیم بندی کند که منابع کافی برای هر یک از بیماری‌ها در آن پیش‌بینی شود. این تنها به معنی سرمایه‌گذاری بیشتر برای درمان این بیماری‌ها نیست، بلکه می‌تواند به نوعی کمک به پیشگیری از سایر بیماری‌ها باشد. به عنوان مثال، ابتلا به شیستوزومیاسیس می‌تواند خطر آلودگی به ویروس ایدز را در زنان تا 3 برابر بیشتر کند». او که همراه با همکارانش روی احتمال توزیع داروهای مالاریا توسط شبکه بیماری‌های فراموششده بحث و تبادل نظر می‌کند، ادامه می‌دهد: « نکته ساده‌ای وجود دارد، چیزی که می‌تواند، انسان‌ها را از ابتلا به ایدز و مالاریا نجات دهد، آن‌هم بیمارهای مهلک دیگری است که باعث از کار افتادگی یا نابینایی آنها می‌شود».
نیچر، شماره 7231 - ترجمه : محبوبه عمیدی
نظر شما