رافیک سنگین خیابان جمهوری بیرجند را پشت سر می‌گذارم و قدم‌هایم را برای رسیدن به بازار «مرکزی» شهر استوار می‌کنم.
حجره‌های زیادی از انواع کالاها اعم از لباس، طلا و لوازم‌آرایشی مانند دانه‌های یاقوتی کنار هم چیده شده‌اند و در مقابل هزاران چشم که در رفت‌وآمد هستند، هنرنمایی می‌کنند.
برخی حجره‌ها بسته و برخی نیز یا یکی دو نفر از مشتریان در حال گفت‌وگو هستند.
اینجا بازار «مرکزی» بیرجند است. عده‌ای می‌روند و عده‌ای نیز برمی‌گردند. پیرمردی سیاه چهره درحالی‌که به دیوار ورودی بازار تکیه داده است، به رفت‌وآمد مردم می‌نگرد.
قدمت ۶۰ ساله بازار بیرجند
به سراغش می‌روم و از قدمت بازار می‌پرسم. کلاه سبزرنگش را بر روی سر جا به‌جا می‌کند و می‌گوید: این بازار قدمتی ۶۰ ساله دارد که در طول زمان پیشرفت های چشمگیری کرده است.
رضا مختاری با عصایش به سقف پوشیده بازار اشاره می‌کند و می‌افزاید: در ۶۰ سال پیش سقف بازار پوشیده نبوده و به بازار «کلاه مالان» مشهور بود.
وی با بیان اینکه مردم در هر قسمت از بازار به شغلی مشغول بودند، بیان می‌کند: نام های «کفش دوزان»، «بازار مَلِک» و «کارگاه گلشن» از نام های بازار در هر قسمت از آن بود.
مختاری با نفس عمیقی، می‌افزاید: اصالت این شغل‌ها از بین رفته است و مردم به شغل های جدیدی روی آورده‌اند.
شرایط نامطلوب اقتصادی موجب تخلیه حجره‌ها در بازار بیرجند
مسیرم را به داخل بازار هدایت می‌کنم. حجره‌های خالی از کالا به چشم می‌خورد. به بهانه خرید پارچه به داخل حجره‌ای پارچه‌فروشی می‌روم. خود را معرفی کرده و علت خالی بودن برخی مغازه‌ها را جویا می‌شوم.
وی خود را علی‌اکبر خانی نژاد معرفی می‌کند و در پاسخ به خبرنگار ما می‌گوید: شرایط نامطلوب اقتصادی، برخی بازاریان را وادار به تخلیه و تعطیلی مغازه‌ها کرده است.
خانی نژاد با بیان اینکه طی دو ماه گذشته، چهار مغازه به دلیل اجاره‌های بالا تعطیل‌شده است، می‌افزاید: با افزایش تورم، تعطیلی مغازه‌ها نیز ادامه دارد.
وی علت ماندگاری‌اش در شغل پارچه‌فروشی را نبود شغل مناسب در بیرجند می‌داند و می‌گوید: ۱۵ سال است که در این مغازه فعالیت می‌کنم و از دو سال گذشته شاهد وضعیت نامطلوب بازار هستم.
مغازه‌های خالی از مشتری؛ مردم بیشتر نظاره گر قیمت‌ها هستند
در لا به لای افراد حاضر در بازار که گویی مانند رهگذرانی از مقابل مغازه‌ها عبور می‌کنند به سمت انتهای بازار قدم برمی‌دارم.
نگاهم به مردی گیسو سپیدی برخورد می‌کند که باظرافت زیادی ساعت های پشت ویترین را کنار هم قرار می‌دهد.
وارد مغازه می‌شوم گویی منتظر کسی است و با چهره‌ای گشاده از من استقبال می‌کند. از وضعیت بازار و درآمد بازاریان می‌پرسم.
محمدحسین محمدی این مغازه‌دار بیرجندی می‌گوید: اقتصاد به‌قدری با رکود رو به رو شده است که تورم ۱۳ درصدی به بازار رسیده و نارضایتی مشتری و فروشنده‌ها را به دنبال آورده است.
وی با تاکید بر اینکه با رکود اقتصادی حاکم بر بازار، نرخ تورم باید منفی باشد، می‌افزاید: گرانی باعث شده است که مغازه‌ها ساعت‌ها از حضور مشتری خالی باشد.
محمدی با اشاره به جمعیت در حال رفت‌وآمد حاضر در بازار، ادامه می‌دهد: اکثر این مردم کالایی نمی‌خرند و شاید فقط افزایش قیمت های کالاهای موجود را رصد می‌کنند.
کاروکاسبی در بازار بیرجند شرایط مطلوبی ندارد
صدای اذان مغرب به گوش می‌رسد و گویی این پیرمرد ساعت‌فروش قصد عزیمت به مسجد بازار را دارد. از وی خداحافظی کرده و دوباره همپای صدها شهروند دیگر به تماشای حجره‌ها و گاهاً گفت‌وگوی بین مشتری و خریدار بر سر تخفیف قیمت می‌پردازم.
نمای زیبای کفش‌هایی با مدل های گوناگون مرا به سمت حجره کفش‌فروشی می‌کشاند. سکوت و آرامش زائدالوصفی بر فضای آن حاکم است. به خودنمایی کفش‌ها می‌نگرم که صدای فروشنده افکارم را در هم می‌شکند.
علت حضورم را بیان می‌کنم. وی خود را مهدی هاشمی معرفی کرده و در صحبت‌هایش به خبرنگار ما، می‌گوید: کاروکاسبی در بازار بیرجند شرایط مطلوبی ندارد و فروشنده‌ها را وادار به کنار کشیدن از بازار می‌کند.
وی اجاره بالای حجره‌ها را از دیگر مشکلات بازاریان عنوان کرده و می‌گوید: اجاره این حجره تقریباً دو میلیون تومان در ماه است و این در حالی است که درآمد ماهانه یک میلیون تومان است.
هاشمی با بیان اینکه از شروع ساعت کاری ام در هفت صبح تا الآن که شب شده است، حتی یک خریدار نداشته‌ام، می‌افزاید: گرانی‌ها زیاد شده و در عوض در جیب مردم پولی نیست که بتوانند کالای موردعلاقه خود را بخرند.
این فروشنده بیرجندی نفس جان‌سوزی می‌کشد و می‌گوید: سه سال پیش اوضاع اقتصادی بازار خوب بود اما الآن برای سرمایه‌گذاری باید کرایه و مالیات های هنگفتی را بپردازم.
درآمد پایین و اجاره‌های بالا مهاجرت بازاریان بیرجندی را رقم زده است
وارد حجره‌ای دیگر از بازار بیرجند می‌شوم. فروشنده جوان بیست ساله‌ای به نظر رسیده و بنا به گفته خودش حامد جمالی نام دارد. علت مهاجرت بازاریان به سایر استان‌ها را جویا می‌شوم.
وی که گویی سؤال غیرمنتظره‌ای را پرسیده‌ام، با اندکی تبسم، می‌گوید: سیر نزولی درآمد، اجاره‌های بالا و کمبود مشتری در بیرجند باعث مهاجرت بازاریان بیرجندی به سایر شهرها شده است.
جمالی با بیان اینکه کمبود وجه نقد در بین مردم، تمایل به خرید را پایین آورده است، بیان می‌کند: ماندن در این شرایط بازار به معنای واقعی کلمه، درجا زدن است.
فروشنده بیرجندی درحالی‌که دفتر اقساط بانکی را ورق می‌زند، می‌افزاید: از طرفی سرمایه‌گذاری کرده و کالا می‌خریم و از طرف دیگر به دلیل اینکه به فروش نمی‌رسد، وام می‌گیریم تا چک های خرید کالاها را وصول کنیم.
شهرهای بزرگ تسهیلات بیشتری در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهند
رئیس مجمع امور صنفی خراسان جنوبی در پاسخ به سؤالات خبرنگار مهر نسبت به مشکلات بازاریان بیرجندی، گفت: در خراسان جنوبی از سرمایه‌گذاری حمایتی نمی‌شود و مالیات های سنگینی بر دوش اصناف است.
مرتضی یزدان‌شناس با اشاره به تعطیلی مغازه‌ها در بازار بیرجند، بیان کرد: باوجود این مشکلات خیلی از حجره‌ها تعطیل‌شده و عده‌ای هم برای کسب‌وکار بهتر بهشهرهای بزرگی مانند کرمان، مشهد و تهران روی آورده‌اند.
وی با بیان اینکه شهرهای بزرگ تسهیلات بیشتری در اختیار سرمایه‌گذار قرار می‌دهند، اظهار کرد: مهاجرت بازاریان به سمت دیگر استان‌ها برای رشد اقتصادی خراسان جنوبی نقطه منفی است که باید چاره‌اندیشی شود.
یزدان‌شناس افزود: همچنین عوارض و بهای خدماتی که از بنگاه‌های اقتصادی گرفته می‌شود به نسبت سایر استان‌ها بالا است.
دستگاه‌ها قانون را به نفع سرمایه‌گذار تقویت کنند نه به نفع خودشان!
رئیس مجمع امور صنفی خراسان جنوبی با اشاره به راه حل مشکلات بازار بیرجند، اظهار کرد: باید سرمایه‌گذاران را برای ماندگاری در بیرجند و استان تقویت کرده و شرایطی فراهم کنیم تا به‌راحتی به‌کار خود ادامه دهند.
وی تاکید کرد: باید مسئولان عالی‌رتبه دستگاه‌های استان با همکاری یکدیگر و بااراده‌ای قوی، قانون را به نفع سرمایه‌گذار تقویت کنند نه به نفع خودشان!
یزدان‌شناس برخورد دستگاه‌های نظارتی را از عوامل مؤثر در ماندگاری بازاریان بیرجندی دانست و افزود: برخوردها می‌تواند عاملی برای مهاجرت و یا مشوقی برای ماندگاری باشد که باید به آن توجه شود.
وی با بیان اینکه کمک به سرمایه‌گذار، کمک به همه مردم است، تصریح کرد: یکی از آیتم های امنیت در هر منطقه نرخ رشد اقتصادی در آن منطقه است و می‌تواند عامل ثبات و آرامش زندگی در آنجا را فراهم کند.
رکود در بازار خراسان جنوبی سرمایه‌های نیروی انسانی استان را به سمت استان‌هایی مانند سیستان و بلوچستان، کرمان و خراسان رضوی سوق می دهد و جلوگیری از ادامه این روند حمایت بیشتر مسئولان را طلب می کند.
خبرنگار: رقیه رحمتی راد
نظر شما