رضا زندی: این کنفرانس را موسسه «یورو مانی» (The Euromoney) و بانک مرکزی ایران با هدف بررسی گام‌های لازم برای بازگشت و اتصال بانکهای ایرانی به جامعه اقتصاد بین‌المللی برپا کرده‌اند. به نوشته موسسه «یورو مانی» ولی‌الله سیف، رئیس کل بانک مرکزی و تعدادی از اعضای هیات مدیره بانک‌ها و مسوولان بورس اوراق بهادار در اجلاس لندن حضور دارند. چهار ماه از اجرایی شدن برجام می‌گذرد. معضل نقل و انتقال پول اما، هنوز کاملا عادی نشده است. پس سایه اش بر سر نفت است.
یخ تحریم آب شده است اما...
رویال‌داچ‌شل انگلیسی- هلندی، از جمله شرکتهای بین‌المللی نفتی طرف قرارداد با شرکت ملی نفت ایران پیش از آغاز تحریم‌ها بود. توسعه میادین نفتی سروش و نوروز هم مهمترین پروژه‌اش. هر چند شل، در نخستین نمایشگاه بین‌المللی نفت و گاز ایران، پس از لغو تحریم‌ها شرکت نکرد اما، تعدادی از مدیرانش به تهران آمدند و با مدیران نفتی مذاکره کردند. «شلی‌ها با ما تماس گرفتند و گفتند ما قبلا با شرکتهای مشابه پتروپارس صحبت کردیم. فقط با شما صحبت نکرده‌ایم. بنابراین به نمایشگاه آمدندو مفصل صحبت کردیم. برای آنها اجرای فازهای 12 و 19 پارس جنوبی توسط یک شرکت ایرانی جالب بود.» این را مدیرعامل شرکت پتروپارس به «صدا» می‌گوید. وقتی از محمدجواد شمس می‌پرسم که درباره چه پروژه‌هایی با مدیران شل مذاکره کرده‌اید پاسخ می‌دهد: «آمده بودند تا بیشتر اطلاعات بگیرند و با توانمندی‌های پتروپارس را تحلیل کنند.» مدیرعامل پتروپارس در مواجهه با شایعه جابجایی‌اش لبخند می‌زند. بعد از آن می‌پرسم:
حالا که چهار ماه از اجرایی شدن برجام گذشته است چه تغییر ملموسی در همکاری با شرکتهای نفتی خارجی عملا مشاهده کرده‌اید؟
«به لحاظ آمدن شرکتهای تامین کننده خدمات و تجهیزات باید بگویم که تغییرات ملموس بوده است. به‌طور مثال شرکتهای آلمانی، فرانسوی، ژاپنی تامین‌کننده لوله‌های سی.آر.ام می‌آیند و برای تامین مایحتاجمان اعلام آمادگی می‌کنند. اما الان مشکل انتقال پول داریم. می‌توانم بگویم یخ تحریم آب شده است اما سیستم بانکی، پا به پای آن نیامده است.»
وزیر اقتصاد هلند به معاون وزیر نفت ایران چه گفت؟
«هنک کامپ»، وزیر اقتصاد، انرژی و کشاورزی هلند به دعوت وزارت جهاد کشاورزی به ایران آمده بود. رابطه نزدیکش با امیرحسین زمانی‌نیا، معاون امور بین‌الملل وزیر نفت، باعث شد تا با همراهی او به نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران بیاید و از مجموعه شرکتهای هلندی بازدید کند. بعد هم به رسم میهمانی به بازدید از غرفه شرکت ملی نفت ایران برود. پس از بدرقه «هنک کامپ» از معاون بین‌الملل امور بازرگانی وزارت نفت ایران می‌پرسم:
از وزیر هلندی سوال نکردید که چرا شرکت شل در بیست و یکمین نمایشگاه نفت و گاز تهران شرکت نکرده است؟
«نمایندگان شرکت شل به نمایشگاه نفت آمده بودند. سفیر هلند در تهران آنها را به من معرفی کرد. اتفاقا برای کار با ایران هم اعلام آمادگی کردند. می‌توانم بگویم که مذاکره‌کنندگان شرکت شل با همکارانم در شرکت ملی نفت برای یافتن زمینه‌های همکاری در تماس هستند.»
آقای زمانی‌نیا، یکی از مهمترین موانع در راه همکاری شرکتهای بین‌المللی نفتی با ایران، از جمله شرکت شل، مشکلات نقل و انتقال پول است. با وزیر اقتصاد هلند برای رفع این معضل و مشارکت شل در پروژه‌های صنعت نفت ایران مذاکره‌ای نکردید؟
«در مذاکره با آقای «هنک کامپ» تاکید کردم که قبل از هر چیز باید سرعت حل مسائل بانکی بیشتر شود. آقای وزیر به من گفتند که به همین منظور یک هیات آمریکایی برای بحث درباره مسائل بانکی بین هلند و ایران به کشورشان می‌رود. هلندی‌ها هم قبلا یک هیات برای حل مسائل بانکی به واشنگتن فرستاده بودند. بر همین اساس یک نماینده از وزارت دارایی هلند در سفارتخانه‌شان در تهران مستقر شده است تا روابط بانکی ایران و هلند را تسهیل کند.»
آیا سایر کشورهای اروپایی هم برای تسهیل روابط بانکی با تهران در سفارتخانه‌هایشان نماینده‌ای از وزارت دارایی‌شان مستقر کرده‌اند؟
«چنین خبری را فعلا برای هلند شنیده‌ام. اما ایتالیایی‌ها هم به من گفته‌اندکه «ساچه» در ایران دفتر باز کرده و نماینده مقیم گذاشته است.»
دلایل تاخیر در حل کامل مشکلات بانکی از زبان زمانی‌نیا
امیرحسین زمانی‌نیا، در گفت و گویش با «صدا» یکی از دلایل تاخیر در حل مشکلات بانکی را عدم تطابق استانداردهای بانکی بین ایران و بانکهای بزرگ اروپایی می‌داند: «مقداری از مشکلات ما به‌دلیل استانداردهایی است که در هفت، هشت سال گذشته به‌وجود آمده است. بانکهای اروپایی یکسری استانداردهای بین‌المللی را در مواردی نظیر پولشویی و ... رعایت می‌کنند. بانکهای ما هنوز آن استانداردها را ندارند اما دارند خودشان را برای این کارها آماده می‌کنند.» معاون بین‌الملل و امور بازرگانی وزارت نفت با تاکید بر آغاز حل مشکلات بانکی می‌گوید که مقدار قابل توجهی از طلب‌های شرکت ملی نفت از طریق سیستم بانکی وصول شده است. زمانی‌نیا، وصول طلب از شرکت شل و یونان را هم شاهد مثال می‌آورد. می‌پرسم: «چقدر از بدهی یونان به شرکت ملی نفت ایران، تسویه شده است؟» می‌گوید: «نمی‌توانم رقمش را اعلام کنم. اما می‌توانم بگویم که کار بانکهای اروپایی با ایران شروع شده است و مورد به مورد پیش می‌رود. بنابراین نمی‌توان گفت همه مشکلات بانکی یکجا حل شده است. چون بانکهای ما باید خودشان را با یکسری استانداردهای بین‌المللی همگون کنند.»
معاون بین‌الملل وزیر نفت: انتخابات آمریکا بر اجرای برجام تاثیر ندارد
سوال مهم این روزها، میزان تاثیر انتخابات آمریکا بر نحوه اجرای برجام است. «دونالد ترامپ» نامزد احتمالی جمهوری‌خواهان گفته است که اگر رئیس‌جمهور شود توافق برجام را پاره می‌کند. هیلاری کلینتون، نامزد احتمالی دموکرات‌ها هم اجرای برجام را سخت خواهد گرفت. این رویداد کنار مولفه‌های دیگر فشار بر «برجام» سرمایه را نگران می‌کند. از معاون بین‌الملل و امور بازرگانی وزارت نفت می‌پرسم:
چقدر احتمال می‌دهید که شرکتهای نفتی بزرگ بین‌المللی برای سرمایه‌گذاری در ایران منتظر نتیجه انتخابات آمریکا مانده باشند؟
«من نمی‌توانم بگویم که شرکتهای نفتی چطور فکر می‌کنند ولی می‌توانم با قاطعیت بگویم، اینکه چه کسی در آمریکا بعنوان رئیس‌جمهور انتخاب شود تاثیری بر اجرای برجام ندارد.»
اما «دونالد ترامپ» گفته است در صورت انتخاب بعنوان رئیس‌جمهور آمریکا «توافق برجام» را پاره می‌کند!
«معتقدم انتخابات آمریکا بر اجرای برجام تاثیری ندارد چون «برجام» یک تعهد بین‌المللی چندجانبه است. وقتی آقای ظریف برجام را به شورای امنیت سازمان ملل برد و تبدیل به قطعنامه شد یعنی یک قطعنامه بین‌المللی و سازمان مللی پشت توافق برجام است. بنابراین حتی اگر یک کشور بخواهد به تنهایی حرکتی انجام دهد اهمیتی ندارد چراکه سایر کشورها الزام دارند تا «توافق برجام» را رعایت کنند. اروپایی‌ها آن را رعایت خواهند کرد. آمریکایی‌ها هم باید رعایت کنند چون قطعنامه شورای امنیت است. مگر اینکه بروند خلاف آن قطعنامه را در شورای امنیت دوباره تصویب کنند.»
آیا شرکتهای نفتی خارجی موضوع انتخابات آمریکا را پیش کشیده‌اند؟
امیرحسین زمانی‌نیا سپس تصریح می‌کند که «تحریم‌های اولیه آمریکایی‌ها از بین نرفته است» و به «صدا» می‌گوید:«شرکتهای آمریکایی بر مبنای قوانین خودشان در ایران کار نخواهند کرد. چه آقای ترامپ انتخاب شود و چه خانم کلینتون، فعلا شرکتهای نفتی آمریکایی نمی‌توانند در ایران کار کنند. بنابراین حداکثر مانند قانون «ایلسا» خواهد شد که آمریکایی‌ها بصورت یک‌جانبه ایران را تحریم کرده بودند ولی هیچ کشور دیگری الزامی نداشت آن را رعایت کند.» وی می‌افزاید: «الان هم اگر رییس‌جمهور جدید آمریکا خیلی موافق برجام نباشد تفاوت چندانی نمی‌کند. آنها یک تعهد بین‌المللی سازمان مللی دارند. بقیه کشورها خودشان را ملزم به رعایت آن می‌دانند.» وقتی از زمانی‌نیا می‌پرسم که «آیا در مذاکره با شرکتهای نفتی خارجی، از آنها سخنی درباره منتظر ماندنشان تا اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا برای سرمایه‌گذاری در ایران شنیده است یا خیر؟» با صراحت می‌گوید: «خیر. چنین مساله‌ای در مذاکرات مطرح نشده است.»
مدیرعامل پتروپارس: به ما گفتند بیشتر دارایی‌شان در آمریکاست
محمدجواد شمس، فعلا مدیرعامل یکی از بزرگترین پیمانکاران عمومی صنعت نفت است. پتروپارس با اتمام فاز 12 پارس جنوبی در دوره تحریم، بار بزرگی از دوش کشور برداشت. روز پایانی نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران که نیمه اردیبهشت برگزار شد به غرفه پتروپارس می‌روم. شمس، وقتی از مذاکراتش با نمایندگان شل، در حاشیه نمایشگاه سخن به میان آورد اضافه کرد: «به ما گفتند بیشتر دارایی‌شان در آمریکاست. بنابراین در حالت انتظار هستند.» می‌پرسم: «شل‌ای‌ها گفتند که منتظر چه چیزی هستند؟» می‌گوید: «که ببینند وضعیت آمریکا و اوضاع جهانی چه می‌شود.» مدیرعامل پتروپارس از پیشنهادش به شل‌ای‌ها برای آغاز مطالعات و استقبال آنها از این پیشنهاد سخن می‌گوید و اظهار می‌کند که نمایندگان شل یک هفته قبل از نمایشگاه نفت تهران با مسوولان شرکت ملی نفت ایران مذاکره داشته‌اند: «این موضوع نشان می‌دهد که شل برای سرمایه‌گذاری در ایران برنامه دارد.»
مدیران شرکت شل به شما نگفتند که با شرکت ملی نفت برای سرمایه‌گذاری در چه میادینی مذاکره کرده اند؟
«به نظرم مذاکراتشان هنوز به جزییات نرسیده که بخواهند میادین را معرفی کنند.»
به هر حال نمی‌شود که برای سرمایه‌گذاری مذاکره کنند اما درباره میدان بخصوصی صحبت نکرده باشند.!
«به نظرم بیشتر درباره شناخت قراردادهای جدید نفتی مذاکره و شرایط کلی سرمایه‌گذاری در ایران را مطالعه کرده‌اند. البته فراموش نکنید که در بین شرکتهای نفتی شل به محافظه‌کاری معروف است.»
کدام شرکت اروپایی به کیش می‌رود؟
مدیرعامل پتروپارس در گفت و گویش با «صدا» از آغاز تزریق 12 میلیون متر مکعب گاز فاز 19 سخن می‌گوید: «فاز 19 پارس جنوبی خیلی غنی است و بهترین جای میدان است.» محمدجواد شمس همچنین مذاکراتش را با شرکتهای گازپروم روسیه، رزتو مارینوی ایتالیا و شرکت‌هایی از هلند و چین و ... علنی می‌کند و یک خبر تازه می‌دهد: «برای توسعه میدان گازی کیش احتمالا با یکی از این شرکت‌ها به تفاهم برسیم.» شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) مسئول برگزاری مناقصه میدان گازی کیش است. «دو تا سه ماه دیگر قرار است مناقصه را جمع‌بندی کنند. فعلا آن را تمدید کردند.» این را مدیرعامل پتروپارس می‌گوید و در پاسخ به سوالم تاکید می‌کند که «قرارداد توسعه میدان گازی کیش IPC نخواهد بود.» به گفته شمس چاه‌های میدان گازی کیش که در خشکی قرار دارد حفر شده است اما هر شرکتی برنده مناقصه شود باید کل پروژه را جمع کند. یک منبع آگاه به «صدا» گفت: «شریک پتروپارس در مناقصه میدان گازی کیش احتمالا یک شرکت ایتالیایی است.» در دولت قبل، حتی قرارداد توسعه میدان گازی کیش با سرمایه‌گذاری بانک ملت امضاء شد اما به فاصله چند ماه بانک ملت از این پروژه کنار کشید. «استراتژی آینده ما ورود به توسعه میادین نفتی است چون کشور فعلا گاز کافی دارد.» این را مدیرعامل پتروپارس به «صدا» می‌گوید.
بازخوانی تاریخ برای 2 میلیارد دلار
رییس شرکت «کونکو فیلیپس» آمریکا اوایل سال گذشته در حاشیه سمینار اوپک اعلام کرد که «اگر به موقعیتی برسیم که مشکلات حل شده باشد و شرکتهای آمریکایی بتوانند به ایران برگردند، البته که فکرش را می‌کنیم.». بیژن زنگنه هم قبل از شروع اجلاس اوپک همان سال گفت که حتما برای حضور شرکتهای نفتی آمریکایی جا باز می‌کند. «حتما باید شرکتهای آمریکایی هم در برداشتن تحریم به‌طور جدی منتفع شوند. هم شرکتهای آمریکایی هم ما باید کار را دنبال کنیم که این اتفاق (لغو ممنوعیت حضور شرکتهای آمریکایی در ایران) بیفتد.» این را سال گذشته وزیر نفت در مصاحبه با «هفته‌نامه صدا» گفته و افزوده بود: «در زمینه خرید هواپیما، لوکوموتیو، تجهیزات برق در صنعت نفت و در خیلی زمینه‌های دیگر می‌توانیم با شرکتهای آمریکایی همکاری گسترده‌ای داشته باشیم. هیچ مانعی در این زمینه وجود ندارد. نباید بگذاریم محدودیت دولت آمریکا (در مورد حضور شرکتهای آمریکایی در بازار ایران) ادامه یابد. چراکه هر چقدر رقابت بیشتر شود هم می‌توانیم با کیفیت بهتری خدمات بگیریم هم توان چانه‌زنی‌مان بالا می‌رود.» حالا اما شرایط کمی فرق کرده است. جدا از تحولات داخلی آمریکا و تاثیر انتخابات ریاست جمهوری آتی این کشور بر سیاست‌های بین‌المللی ایالات متحده، رای دیوان عالی آمریکا در مورد تایید دست درازی به حدود 2 میلیارد دلار از اموال موجود ایران در آمریکا به نفع خانواده‌های قربانیان انفجار بیروت، راه را حتی برای احتمال حضور شرکتهای خصوصی نفتی آمریکایی در پروژه‌های ایران تقریبا سد کرده است. و لو اینکه تحریم‌های اولیه دولت آمریکا هم برداشته شود. چراکه علی‌القاعده نمی‌توانند شرکتهای یک کشور در ایران کار کنند و دولت آن کشور به شکل غیرقانونی به اموال مردم ایران دست‌درازی کند. آیا لابی شرکتهای نفتی آمریکایی می‌توانند برای جلوگیری از اجرا نشدن رای دیوان عالی، به دولت ایالات متحده فشار بیاورند؟
پیشنهاد لابی شرکتهای نفتی آمریکایی از طرف یک شرکت خصوصی ایرانی
«آمریکایی‌ها با این کار به خودشان گل زده‌اند. اگر شرکتهای خصوصی نفتی آمریکایی به فکر کار در ایران هستند این فرصت را دارند که با لابی قدرتمندشان جلوی اجرای رای دادگاه عالی آمریکا برای برداشت حدود 2 میلیارد دلار پول ایران را بگیرند.» این را محمد ایروانی، مدیرعامل شرکت خصوصی نفتی «انرژی دانا» چند روز قبل از نمایشگاه بین‌المللی نفت تهران در یک کنفرانس خبری می‌گوید و خواستار لابی شرکتهای نفتی آمریکایی برای جلوگیری از برداشت غیرقانونی ۲ میلیارد دلار پول ایران در آمریکا می‌شود. «شرکتهای نفتی آمریکایی برای حضور در ایران مشکلی ندارند اما آنها خودشان را تحریم کرده و فرصت سرمایه‌گذاری در ایران را از خود سلب كرده‌اند.» شرکتهای خصوصی نفتی ایرانی می‌توانند برای حفاظت از منافع مردم ایران، وارد عمل شوند. تشکیل لابی نفتی در آمریکا می‌تواند ایده قابل بررسی برای حفظ حدود 2 میلیارد دلار پول مردم ایران باشد. شرکتهای خصوصی نفتی ایرانی می‌توانند در این زمینه فعال‌تر شوند.
یک «پیام خاص» از طرف هلندی‌ها
مجلس ایران هفته گذشته طرحی را برای مقابله با دست اندازی دولت آمریکا به حدود 2 میلیارد دلار از پول‌های ایران به تصویب رساند. کارگروه اختصاصی دولت هم گزارشش را در این باره منتشر کرد. از معاون وزیر نفت در امور بین‌الملل می‌پرسم:
تجربه لابی شرکتهای نفتی برای فشار بر دولت آمریکا به منظور سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران در دهه هفتاد وجود دارد؛ وقتی مدیر «کونکو فیلیپس» به ایران آمد و قرارداد توسعه میدان نفتی سیری را امضاء کرد. هر چند این قرارداد بلافاصله با فشار رئیس‌جمهور آمریکا ملغی شد و توسعه این میدان هم به فرانسوی‌ها رسید. اما به هر حال تجربه تلاش شرکتهای نفتی آمریکا وجود دارد. به نظر شما در شرایط جدید شرکتهای خصوصی نفتی ایرانی می‌توانند یک لابی تازه با شرکتهای نفتی آمریکایی شکل دهند تا به دولت آمریکا برای بازگرداندن دو میلیارد دلار دارایی دولت ایران فشار بیاورد؟ چراکه اگر این مشکل حل نشود، حتی در صورت تغییر قوانین در آمریکا، شرکتهای آمریکایی احتمالا نخواهند توانست در ایران سرمایه‌گذاری کنند.
«بهتر است از وزارت خارجه و بخش خصوصی به این سوال شما جواب دهند.»
با اینکه روال بانکی نقل و انتقالات پول هنوز به شرایط قبل از تحریم‌ها بازنگشته است اما نمی‌توان به آثار مثبت برجام در این زمینه اشاره نکرد. «برای انجام پروژه‌ها در دوره تحریم حداقل ۱۰ درصد هزینه جابجایی پول می‌دادیم. این رقم گاه تا ۱۳ درصد هم می‌رسید.» محمد ایروانی، مدیرعامل شركت انرژی دانا با بیان این جملات به بخشی از سختی‌های دوره تحریم اشاره و در عین حال تاکید کرد: «این هزینه‌ها پس از لغو تحریم‌ها از بین رفته است.» به گفته وی در دوران تحریم شرکتهای داخلی توانمندی‌های زیادی کسب کرده‌اند: «با توجه به علاقمندی شرکتهای خارجی به حضور در ایران در دوران پساتحریم؛ انتظار داریم رابطه تعاملی میان بخش خصوصی و شرکتهای خارجی در این میان برقرار شود. ضمن اینکه کاهش قیمت نفت و لغو تحریم‌ها باعث جذابیت بیشتر سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران شده است.» باید منتظر ماند و دید راهکار‌هایی نظیر استقرار نماینده ویژه وزارت دارایی هلند در سفارت این کشور در تهران می‌تواند جذابیت سرمایه‌گذاری در صنعت نفت ایران را به کام شرکتهای بزرگ بین‌المللی برساند؟ هلند میزبان یکی از این شرکتهای بزرگ بین‌المللی نفتی است. پس اقدام دولت این کشور برای مستقر کردن نماینده ویژه تسهیل‌کننده روابط بانکی و سرمایه‌گذاری در ایران می‌تواند یک «پیام خاص» به شرکتهای نفتی تلقی شود.
3939
نظر شما