مهسا مژدهی: تنها چند ماه پس از شروع روندهای موسوم به بهار عربی، مردم بحرین به میدان لولوء در منامه آمدند تا صدای اعتراض خود را به گوش حاکمان این کشور برسانند، اما حکایت در این کشور برخلاف دیگر سرزمین‌های عربی همچنان ادامه دارد. کمتر از یک ماه بعد پای عربستان یار دیرین آل خلیفه به بحرین باز شد تا به تجمعات صلح آمیز شیعیان این کشور با خشونت هرچه تمام تر پایان دهد. اما نتیجه خشونت آل خلیفه و آل سعود تنها بیشتر شدن جمعیت معترضان و استمرار اعتراضات در 5 سال گذشته بود.
این روزها مردم بحرین برای ماندن در خیابان های منامه، انگیزه های بیشتری دارند. حکم سنگین رهبر یکی از محبوب ترین احزاب کشور، سلب تابعیت از رهبر معنوی اعتراضات و در آخر کشته شدن زندانیان سیاسی زیر شکنجه مانند حسن جاسم حایکی 35 ساله که درست 3 روز پیش در زندان منامه به قتل رسید، از مواردی هستند که هر روز هزاران بحرینی زن و مرد و کودک را به اعتراض وا می دارد.
اما چرا بحرینی ها تصمیم به اعتراض گرفتند؟ عربستان چه نقشی بازی کرد و مخالفان چه کسانی بودند؟
۱ - اعتراضات از کجا شروع شد؟
از ۱۴ فوریه ۲۰۱۱ (۱۳۸۹)
بحرین حدود 5 سال است که روی آرامش را به خود ندیده. از 25 بهمن 1389، درست 3 روز بعد از کناره گیری حسنی مبارک مصری از قدرت، خیزش های مردمی در جهان عرب به بحرین رسید. عواملی چون خودکامگی آل خلیفه، فقر بیش از 60 درصد از مردم، بیکاری و... باعث شد تا بحرینی ها هم به فکر رساندن صدای اعتراضشان به گوش حاکمان بیفتند.
در فاصله روزهای 14 فوریه تا 13 مارس هر روز خیابان های بحرین شاهد حضور چند صد هزار نفره معترضانی بود که قصد داشتند به شکل مسالمت جویانه خواسته های خود را که در آن برهه معطوف به استعفای نخست وزیر (شیخ خلیفه بن سلمان آل خلیفه با سابقه 45 سال حضور در این مقام) و شراکت بیشتر در کرسی ها مجلس بود، به گوش آل خلیفه برسانند. در روز 14 مارس نیروهای عربستان به همراه 500 تن سرباز اماراتی برای سرکوب معترضان پا به بحرین گذاشتند. این اتفاق درست در زمانی افتاد که به نظر می آمد مذاکرات میان دولت و حزب الوفاق(به نمایندگی از شیعیان) به نتایج مثبتی می رسد. اما ورود عربستان اوضاع را دوباره به حالت خصمانه در آورد.
2- عربستان چرا در سرکوب معترضان در بحرین همکاری می کند؟
احتمالا ۲ میلیون شیعه در عربستان، ریاض را نگران می‌کند
حساسیت عربستان نسبت به بحرین بیش از هر چیز به شرق عربستان مربوط است. عربستان در مجاورت خود با بحرین شهرهای شیعه نشین نفت خیز را دارد که به دلیل سیاست های این کشور در محرومیت به سر می برند. شهر های قطیف و احساء در عربستان با بحرین همجوارند و این موضوع باعث ترس عربستان از کشیده شدن ناآرامی ها به خاک این کشور می شود. از آنجا که بخشی مهمی از ثروت سعودی ها را مناطق نفت خیز شیعه نشین تامین می کنند، هر نوع ناآرامی می تواند اقتصاد این کشور را به شدت تحت تاثیر قرار دهد.
3- معترضان چه کسانی هستند؟
شیعیان در صدر
اکثریت معترضان بحرینی را شیعیان تشکیل می دهند. هر چند موضوع دموکراسی در بحرین به نسبت دیگر کشورهای عربی از وضعیت بهتری برخوردار بوده، اما هنوز هم اقلیت بیشترین قدرت را در دست خود دارند و کرسی های مجلس به عنوان نمادی از پادشاهی مشروطه بحرین به نسبت جمعیت تقسیم نشده است. معترضان بحرینی برخلاف دیگر کشورهای عربی به اعتراضات مسالمت جویانه تمایل بیشتری دارند و در تمام سال گذشته اعتراضات را رها نکرده اند. آنها تلاش می کنند با وجود برخورد خصمانه و خشونت بار آل خلیفه، خواسته های خود را از مذاکره، تظاهرات، تحریم انتخابات و برگزاری همه پرسی نمادین با شرکت در نماز جمعه پی گیری کنند.
4- رهبر معنوی جریان معترض؛ شیخ عیسی قاسم کیست؟
روحانی شیعه بحرینی در الدراز به دنیا آمد و در دهه 40 شمسی نجف را برای ادامه تحصیل برگزید. پس از جدایی بحرین از ایران او به بحرین بازگشت تا در تدوین قانون اساسی این کشور نقش داشته باشد. دو سال بعد نامزد مجلس موسسان بحرین شد و با بالاترین میزان رای به این مجلس راه یافت. در همان سال با تاسیس مجلس ملی بحرین این روحانی شیعه به این مجلس رفت و تا سال 1393 که مجلس ملی بحرین از سوی پادشاه این کشور منحل شد در آن باقی ماند. آیت الله عیسی قاسم سابقه حضور در ایران را هم دارد. در دهه 70 شمسی او به قم آمد و تا سال 1379 در ایران ماند. در بازگشت او امامت جمعه مسجد الدراز را برعهده گرفت و خطبه های جمعه این روحانی شیعه پس از آغاز اعتراضات او را به رهبر این جنبش تبدیل کرد.
نادیده گرفته شدن جمعیت معترضان، برخورد حکومت با برگزاری نماز جمعه در مساجد و... باعث شد تا در شهریور 1390 بزرگترین تجمع مردم بحرین به دعوت شیخ عیسی قاسم رقم بخورد. حضور پرتعداد مردم به این راهپیمایی لقب«همه پرسی» داد. عیسی قاسم از رهبران معنوی حزب الوفاق به حساب می آید.. وزارت کشور بحرین در روز 31 خرداد ماه آیت الله عیسی قاسم را سلب تابعیت کرد.
او نخستین کسی است که در این کشور از تابعیت خود محروم می شود، آن هم از سوی کشوری که سال هاست متهم است برای افزایش تعداد سنی ها در بحرین دست به اعطا تابعیت به شهروندان دیگر کشورها می زند. این سلب تابعیت واکنش هایی را در ایران، عراق و لبنان و سایر کشورهای اسلامی برانگیخت. نماینده دفتر حقوق بشر سازمان ملل هم این اقدام را غیر قابل توجیه دانست و سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا آن را محکوم کرد. بر اساس ماده 15 اعلامیه حقوق بشر حق تابعیت حقی بنیادین است که هیچکس حق ندارد آن را از دیگری سلب کند. دادگاه این روحانی در روز 5 مردادماه در غیاب او آغاز شد. این دادگاه بار دیگر مردم بحرین را جدی تر از قبل به خیابان ها کشاند.
5- نقش حزب الوفاق در اعتراضات مردمی بحرین چیست؟
تاثیرگذارترین حزب مبارز
الوفاق را حزب میانه روهای بحرینی می دانند. این حزب از زمان شروع اعتراضات سعی کرد تا با مذاکره با آل خلیفه، این حکومت را وادار به پذیرش خواست معترضان کند. الوفاق بزرگترین حزب بحرین است که در انتخابات سال 2010 موفق شد تمام 18 کرسی مجلس که به شیعیان اختصاص داشت را به دست بیاورد. آل خلیفه در روز 27 تیر به دلیل آنچه «تشویق به خشونت» خوانده می شد، این حزب را منحل کرد.رهبری حزب با روحانی دیگری به نام شیخ علی سلمان است که از سال 1393 در زندان به سر می برد و ماه گذشته مدت حبس او به 9 سال افزایش یافت. سلمان که شخصی صلح طلب است را یکی از عاقل ترین رهبران در بحرین می دانند. بسیاری از کارشناسان عقلانیت شیخ علی سلمان و حزبش را دلیل استمرار اعتراضات و صلح آمیز بودن آنها می دانند.
6- مواضع ایران در قبال بحران بحرین چیست؟
لزوم رسیدگی آل خلیفه به خواست اکثریت شیعه
آل خلیفه همواره از ایران و مواضع این کشور در قبال بحران به عنوان عاملی خارجی در ناآرامی های این کشور نام برده است و این در حالیست که واکنش‌های بین المللی به بحران بحرین رو به افزایش است. ایران نیز در کنار جامعۀ بین الملل خواهان رسیدگی آل خلیفه به خواست اکثریت شیعه در این کشور است. در موارد اخیر همچون سلب تابعیت از شیخ عیسی قاسم، جمهوری اسلامی ایران واکنش شدیدی نشان داد.
اعضای پارلمان اروپا نیز ماه گذشته با رأی بالا قطعنامه‌ای را تصویب کردند که اقدامات اخیر دولت بحرین علیه معارضان این کشور را محکوم کرد.
وزارت خارجه آمریکا نیز چند روز پیش اعلام کرد که اقدامات رژیم آل خلیفه در زمینه سرکوب مخالفانی که خشونت طلب نیستند باعث تضعیف ثبات در بحرین و منطقه می شود و ممکن است باعث تیرگی روابط آمریکا با این متحد خود در خلیج فارس شود.
5250
نظر شما