تصمیمات اسرائیل در شرایطی اتخاذ شده است که پیش از این تلاش‌های فرانسه برای عملیاتی کردن فرآیند صلح فلسطینی ـ اسرائیلی از آوریل 2014 و به دلیل فعالیت‌های غیرقانونی تل‌آویو از جمله شهرک‌‌سازی در سرزمین‌های اشغالی و امتناع این رژیم از آزاد کردن زندانیان فلسطینی به شکست انجامید و به طور کامل متوقف شد. حال تصمیمات جدید اسرائیل برای ادامه شهرک‌سازی‌ها از زوایای گوناگون، تهدیدی برای آرمان فلسطین و کشورهای حامی آن در منطقه به حساب می‌آید و نکات قابل تأمل بسیاری در آن نهفته است.
دلیل اتخاذ چنین تصمیمی در درجه اول به خیال آسوده اسرائیل از محیط پیرامونی خود باز می‌گردد که به مدد فعالیت گروه‌های تروریستی و اوجگیری اختلافات کشورهای اسلامی برای اسرائیل ایجاد شده است. در شرایطی که خشونت داعش و سایر گروه‌های تروریستی به مرکز توجه افکار عمومی جهانی تبدیل شده و تنش‌ها میان کشورها به بالاترین حد خود رسیده، رژیم اشغالگر قدس به حاشیه امنی دست یافته است که بتواند در پناه آن توسعه‌طلبی‌های خویش را پیش ببرد. در شرایط فعلی تصمیم اخیر دولت اسرائیل و به رسمیت شناختن ساخت و سازهای بدون مجوز، به معنی چراغ سبز دادن به خانه سازهای بدون مرز در مناطق اشغالی و تعمیق پایگاه خود در این مناطق است.
اما این تصمیم برای ادامه شهرک‌سازی‌ها تنها دارای ریشه‌های داخلی و منطقه‌ای نیست. اسرائیل در سال‌های اخیر روابط چندان گرمی با دولت دموکرات آمریکا که کوشیده است مسائل بین‌المللی و از جمله مسائل خاورمیانه را تاحدودی از طریق راه حل‌های سیاسی پیش ببرد، نداشته و بخصوص در یک سال اخیر به دلیل توافق هسته‌ای ایران و 1+5، اختلاف مواضعش با ایالات متحده افزایش پیدا کرده است. بنابراین در شرایطی که دولت اوباما می‌کوشید با متقاعد کردن اسرائیل به توقف شهرک‌سازی‌های جدید، فرآیند صلح خاورمیانه را پیش ببرد، دولت نتانیاهو می‌خواهد بی‌میلی خود را به رویکردهای دولت دموکرات آمریکا در قبال خاورمیانه نشان دهد و ثابت کند برای دستیابی به اهدافش از هیچ تلاشی فروگزار نخواهد کرد. بی‌دلیل نیست که در واکنش به این خبر، دولت آمریکا بلافاصله واکنش نشان داده و با ابراز نگرانی عمیق از احداث این منازل، توسعه شهرک‌های یهودی‌نشین در مناطق اشغالی را تهدیدی بسیار جدی و فزاینده برای دورنمای صلح با فلسطینی‌ها دانسته است.
از سوی دیگر، همچون سایر مسائل بین‌المللی امروز، دولت روسیه نیز در تصمیمات اخیر نتانیاهو بی‌تأثیر نبوده است. در هفته‌های گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه برای میزبانی مذاکرات مستقیم صلح خاورمیانه با حضور محمود عباس، رئیس حکومت خودگردان فلسطینی و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل در مسکو اعلام آمادگی کرد. هر چند هنوز تصمیم رسمی دو طرف برای پذیرش یا رد پیشنهاد پوتین اعلام نشده؛ اما به نظر می‌رسد دولت راستگرای اسرائیل کوشیده زمینه‌ها و شرایط لازم را برای هر گونه مذاکرات احتمالی فراهم کند.
بر این اساس، تصمیم به گسترش شهرک‌سازی‌ها در واقع تلاش رژیم صهیونیستی به منظور تغییر شرایط دموگرافیک سرزمین‌های اشغالی، ایجاد و شکل دادن به برخی واقعیت‌ها مطابق میل و منافع خویش و در نهایت تلاش برای تحمیل این شرایط به طرف‌های فلسطینی در مذاکرات احتمالی پیش‌رو خواهد بود. سیاستی که به این رژیم اشغالگر در مذاکرات دست بالا را خواهد داد، چرا که با معرفی شهرک‌های صهیونیستی به‌عنوان واقعیت‌های موجود، آنها را بخش جدایی‌ناپذیر از خاک خود معرفی خواهد کرد و چنان که طرف فلسطینی حاضر به پذیرش آنها نشود، با خروج از مذاکرات و اعلام کارشکنی طرف فلسطینی، همچون همیشه به مظلوم نمایی و تجهیز مجدد قوای نظامی خود خواهد پرداخت. به این ترتیب به نظر می‌رسد همچون کشورهای عربی منطقه که در شرایط کاهش حمایت‌های مالی و تسلیحاتی آمریکا، به سیاست‌های تجاوزکارانه در منطقه متوسل شده‌اند، اسرائیل نیز در این مقطع زمانی از رویکرد دولت اوباما چندان راضی نیست و می‌کوشد با مهیا کردن زمینه‌های لازم و بهره‌برداری از فضای پر آشوب خاورمیانه، موقعیت خود را بهبود ببخشد و برای امتحان شانس خود در مذاکرات روسیه، روانه مسکو شود.
دکتر محمد مهدی مظاهری/ استاد دانشگاه
نظر شما