به گزارش خبرآنلاین آیین رونمایی از کتاب «یاران موافق: خاطرات آیت‌الله سید مرتضی مستجابی» عصر دوشنبه پنجم مهر ماه با حضور و سخنرانی دکتر رباب صدر، خواهر امام موسی صدر و مدیر مؤسسات امام موسی صدر در لبنان، آیت‌الله شیخ هادی نجفی، از علمای اصفهان، حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مدیر واحد تاریخ شفاهی حوزه هنری، حمید قزوینی، مصاحبه‌گر و تدوین‌کننده کتاب، مهندس مهدی فیروزان، داماد امام موسی صدر، دکتر امیرحسین بانکی، مدیر خانه انقلاب اسلامی و ولایت اصفهان، فاطمه صدرعاملی، خواهرزاده امام موسی صدر و همسر مرحوم دکتر سیدصادق طباطبایی، در خانه ولایت و انقلاب اسلامی شهر اصفهان برگزار شد.
آیت‌الله مستجابی اهل فتوت است
دکتر رباب صدر در این مراسم گفت: «تاریخ حیات بشری همواره ایستگاه‌هایی دارد. شخصیت‌ها دستاوردها، فرازها و رویدادهای باشکوهی هستند که هر دوره تاریخی یا هر سرزمینی به آنها شناخته میشود و یا به آنها افتخار می‌کند. شهر اصفهان که ثبت یونسکو هم شده، مصداق و مثال روشن و معتبر همه آن نشانه‌هاست و سبب می شود که اصفهان از دیگر شهرهای جهان متمایز باشد.»
وی افزود: «معماری اصفهان و مصادیقش مانند میدان نقش جهان، منار جنبان، حمّام شیخ بهایی، مسجد علی و کلیسای وانگ و صدها میراث دیگر، آن چیزی است که شهر اصفهان را ساخته و صفت نصف جهان بودن را برای آن تبیین می‌کند.
رباب صدر ادامه داد: «اصفهان بالاتر از شکوه تاریخی، معماری و فرهنگی که زاده انسان‌هاست، رجال کاملا برجسته و متمایز نسبت به دیگر نقاط را هم دارد. به عنوان مثال ملاصدرا، محمدباقر مجلسی، میرداماد، آقا جمال خوانساری که هرکدام نقش درخشانی در فرهنگ و تمدن ایران زمین دارند، یا موطن آنها اصفهان است و یا در این شهر پرورده شده‌اند. شیخ بهایی نیز از لبنان به این سرزمین مهاجرت کرده و اصفهان قلمرو شکوفایی و پرورش همه استعدادهایش میشود. اجداد خاندان صدر نیز پس از جنایت عثمانی‌ها از جبل عامل به عراق و سپس به اصفهان مهاجرت کردند. رجال معاصر اصفهان نیز هرکدام در زمره مهمترین شخصیت‌های تاریخ معاصرند که از جمله آنها می‌توان به آیت‌الله کمپانی، آیت الله خادمی و کسی که امروز افتخار حضور در مجلس‌اش را داریم یعنی حضرت آیت الله مستجابی، اشاره کرد.»
مدیر مؤسسات امام موسی صدر در لبنان به وجوه شخصیتی آیت‌الله مستجابی اشاره کرد و گفت: «آیت‌الله مستجابی از شخصیت‌های متمایزی است که در اصفهان زیسته و به فرهنگ این شهر و کل ایران خدمت کرده است. از خصوصیات ممتاز ایشان رفتار انسانی‌شان با مردم است. ایشان خصوصیات منحصر به فردی داشته و از طایفه اهل فتوّت و اخوان الصفا هستند.»
بهبود وضعیت انسان‌ها دغدغه دائمی او است
رباب صدر در بخش دیگری از سخنان خود به مشابهت‌های فکری و عملی آیت‌الله مستجابی با امام موسی صدر اشاره کرد و گفت: «آیت‌الله مستجابی با روحیه پهلوانی و قلندری، همیشه شمع جمع دوستان، شهروندان و بزرگان این شهر بوده‌اند و دغدغه دائمی ایشان بهبود وضعیت انسان‌ها بود. حتی امروزه هم شاهد هستیم که ایشان تمام زندگیشان را صرف ساختن بیمارستان و رسیدگی به وضعیت مردم می‌کنند.»
وی همچنین با اشاره به نام‌گذاری بیمارستان احداث شده توسط آیت‌الله مستجابی در شهر اصفهان به نام امام موسی صدر، گفت: «اگر به این بیمارستان نگاه کنیم، می‌توانیم شخصیت آیت‌الله مستجابی را بشناسیم. ایشان همه زندگی‌اش را می‌فروشد و بیمارستان می‌سازد، اما آن را به یاد دوست عزیزش، امام موسی صدر که در لیبی ربوده شده و امروز در غیبت است نام‌گذاری می‌کند. وی با اینکار انصافا حق دوستی را خوش ادا می‌کند. بنابراین بسیار به‌جا است که مؤسسه امام موسی صدر کتابی را درباره ایشان تدوین و منتشر کنند.»
رباب صدر در پایان ضمن تقدیم کردن کتاب «یاران موافق» به آیت‌الله مستجابی اظهار کرد: «شهروندان اصفهانی و کل ایران باید مفتخر باشند که در جایی زندگی می‌کنند که رجالی همچون آیت الله مستجابی در آن حیات دارند.»
تلاش مؤسسه امام موسی صدر برای تبیین شخصیت و منظومه فکری امام
مهندس مهدی فیروزان، داماد امام موسی صدر و مدیرعامل مؤسسه شهرکتاب سخنران دیگر این مراسم بود که در آغاز سخنانش گفت: «مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امام موسی صدر در تهران مجموعه‌ای است که با دو هدف اصلی تاسیس شد: نخست پیگیری پرونده ربودن امام موسی صدر تا نجات ایشان و هدف دوم جمع‌آوری، ترجمه و انتشار منظومه فکری و عملی امام موسی صدر. ایشان به عنوان یک فقیه مصلح برای اعتلا و ارتقای جامعه لبنان یک منظومه فکری و تئوری دارد و آن را در مسیر عمل تجربه می‌کند که بسیار موفق بوده است.»
وی افزود: «در حالی که 38 سال از ربودن امام موسی صدر می‌گذرد، مؤسسات و تشکیلاتی که ایشان در لبنان تاسیس کرده‌اند، روز به روز فعال‌تر و توانمندتر می‌شوند. به عبارتی جوهری در این مؤسسات وجود داشته که آن را قدرتمندتر کرده حتی در زمانی که مؤسس آنها حضور ندارد. معمولا مؤسسان تشکیلاتی که از محل مؤسسه خود دور می‌شوند، فعالیت آن مجموعه ضعیف میشود.»
فیروزان ادامه داد: «پایداری مؤسسات امام موسی صدر لبنان نخست به دلیل ساختار آنها است که با حضور بزرگان ادیان مختلف تشکیل شده و دوم اعتقاد کارکنان به کار و فعالیت تشکیلاتی است، چیزی که ما 30 سال است مشغول به تجربه آن هستیم. سوم دقت در مطالعه و طراحی چیزی بر اساس واقعیت‌های علمی نه بر اساس رویاها. کاری که امام موسی صدر در ابتدای حضورشان در لبنان می‌کنند. عامل دیگر موفقیت نیز اخلاص در راه‌اندازی این مؤسسات است.»
داماد امام موسی صدر همچنین با اشاره به منابع مورد نیاز برای تبیین شخصیت و منظومه فکری امام موسی صدر، گفت: «مؤسسه برای اینکه منظومه فکری و عملی یک فقیهِ مصلحِ موفق را جمع آوری کند چند منبع دارد که یکی از آنها احوال و تاریخ خود ایشان است. در این راستا مؤسسه دایره‌المعارفی را آماده کرده که به امید خدا امسال در 12 تا 14 جلد منتشر میشود. همه اخبار و سخنرانی‌ها، مقالات و گفت‌وگوهای مطبوعاتی امام موسی صدر در این دایره‌المعارف جمع شده است.»
فیروزان همچنین درباره دیگر منابع برای تبیین تفکرات امام موسی صدر اظهار کرد: «منبع دوم تاریخ شفاهی است. مؤسسه امام موسی صدر نیز جمع آوری خاطرات، یادها و خاطره‌ها از دوستان، هم‌صحبتی‌ها، همدلان و حتی کسانی را که بعد از ایشان فعالیت‌شان شروع شد، اما از یک واقعیت تاریخی مرتبط با امام موسی صدر خاطره دارند، در زمره یکی از برنامه‌های مهم کاری خود مدنظر قرار داده است.»
آیت‌الله مستجابی، از مصادیق صفت «آن» خداوندی
فیروزان در بخش دیگری از سخنرانی خود به شخصیت آیت‌الله مستجابی پرداخت و گفت: «اسم این قسمت از سخنرانی خودم را «آن و آنجا» می‌گذارم. حضرت حافظ می‌گوید که «بنده طلعت آن باش که آنی دارد» که واژه «آن» در این مصرع تعابیر و معانی مختلف دارد. این «آن» چه صفتی است؟ آیا «فتوت» است؟ هست اما همه «آن» فتوت نیست.»
وی ادامه داد: «همچنین معنای «آن» محبت هم نیست. این «آن» چیزی است که متعلق به این زمین نیست اما در زمین زندگی می‌کند. مجموعه‌ای از صفاتی است که نمی‌توان برای آن اسمی گذاشت. شاید اگر ما خدا را به نام «هو» می‌نامیم و معتقدیم که انسان تجلی صفات و اسما الهی است، شاید در زمین این جریان همان «آن» مورد بحث باشد. یعنی انسانی که این تجلی را در خودش دارد و ما نمی‌توانیم بر روی آن اسم بگذاریم، ناچاریم به این تجلی «آن» بگوییم. «هو» منطقه‌ای از خداوند است که صفت و کمال مطلق دارد. «آن» برایش اسمی نمی‌توان گذاشت اما همه صفت و فضیلت است.»
فیروزان همچنین اضافه کرد: «آیت‌الله مستجابی همه «آن» نیست، اما ایشان «آنی» دارندکه نسبی است در مقابل آن صفاتی که از خداوند در خودشان وجود دارد. آنهایی که «آن» دارند مقصدشان «آنجا» است. «آنجا» هم جایی نیست که بتوان اسمی و آدرسی رویش گذاشت. من آنچه از آیت‌الله مستجابی درک کردم می‌توانم بگویم که «آنجا جایی است که محضر اوست». من این مساله را با جانم حس کرده‌ام. پیشبینی می‌کردم که ایشان در جلسه تکریم خودشان شرکت نکنند و کمتر کسی چنین توانایی را دارد. خوشا به حال آنهایی که همدم آیت‌الله مستجابی هستند.»
صورت و سیرت زیبای امام موسی صدر
دیگر سخنران این مراسم آیت‌الله هادی نجفی از علمای اصفهان بود. وی در بخشی از سخنان خود به بیان خاطره یکی از شاگردان از امام موسی صدر پرداخت و گفت: «یکی از شاگردان امام موسی صدر که نزد ایشان «قوانین» می‌خواند روزی بیان کرد که در دوره جوانی امام موسی صدر هم در محضر پدر خود درس می‌خواند و هم به ما درس می‌داد. ایشان وقتی از حرم و محل درس بیرون می‌آمد و در خیابان ارم راه می‌رفت، مردم و مغازه‌داران در مسیر ایشان می‌ایستادند تا قد رشید و چهره زیبایش را تماشا کنند. قمی‌ها آخوند ندیده نبودند اما صورت زیبا با سیرت زیبای ایشان هماهنگ بود.»
وی افزود: «شاید یکی از دلایلی که مؤسسات امام موسی صدر در لبنان هنوز هم دارند به فعالیت خود ادامه می‌دهند به دلیل جذاب بودن چهره و منش ایشان است. البته نباید همت بزرگ خواهر ایشان را نیز نادیده گرفت. به همین من خانم سیده رباب صدر را به عقیله آقای موسی صدر تشبیه می‌کنم.»
آیت‌الله مستجابی جامع بسیاری از علوم است
بخش دیگری از سخنرانی آیت‌الله نجفی به تبیین وجوه شخصیتی آیت‌الله سید مرتضی مستجابی اختصاص داشت. وی در این بخش گفت: «آیت‌الله مستجابی از علمای بزرگ است که تاکنون به اندازه‌ای که شایستگی دارد به معاصران معرفی نشده است. هر کس در کنج شهر اصفهان بماند ناشناس میشود. این خاصیت شهر ماست که بزرگ می‌زاید اما بزرگ نمی‌کند. آیت‌الله مستجابی شخصیتی بزرگ دارد و جامع بسیاری از علوم است. در داستان نهضت نفت و در تظاهرات میدان 30 تیر جلودار و پرچمدار است. این قضیه از عکس‌های به جای مانده از آن دوران هویدا است. حتی عکس‌هایی موجود است که ایشان را روی تانک‌هایی که رژیم شاهنشاهی برای کشتار مردم به خیابان‌ها فرستاده بود نشان می‌دهد.»
این مدرس حوزه علمیه اصفهان همچنین با اشاره به این نکته که آیت‌الله مستجابی فعالیتهای سیاسی بسیاری در تاریخ معاصر ایران داشته است، گفت: «در دوره‌ای که آیت‌الله مستجابی در نجف مشغول به تحصیل و تدریس بود به توصیه علمای نجف برای مداخله در امور سیاسی به تهران می‌آید. ایشان در حین این فعالیت‌ها به یکی از معتمدین آیت‌الله کاشانی بدل میشود. آیت‌الله مستجابی با فداییان اسلام و شهید نواب صفوی هم محشور بود. نواب نیز فردی متعلق به درچه اصفهان بود که اگر در همین جا می‌ماند هیچ نمی‌شد و حرکت‌های انقلابی از او سر نمی‌زد.»
پژوهشگران تاریخ معاصر مستجابی را فراموش نکنند/ مستجابی تاریخ زنده است
آیت‌الله هادی نجفی در بخش دیگری از سخنرانی خود به فعالیتهای آیت‌الله مستجابی در جرگه فداییان اسلام اشاره کرد و گفت: «آقای مستجابی جزو ارکان اصلی جنبش فداییان اسلام بود. به عنوان مثال ایشان در جریان تحصن فداییان در خانه آیت الله بروجردی، یکی از چهره‌های تاثیرگذار به شمار می‌رفت.»
وی افزود: «آیت‌الله مستجابی یکی از شخصیت‌های تاثیرگذار در تاریخ معاصر ایران است که خوشبختانه در قید حیات هستند و حافظه بسیار خوبی هم دارند. حتی در کتاب «یاران موافق» قضایای 70 سال پیش را بیان کرده‌اند. ایشان علاقه بسیار زیادی به پسرعمویشان امام موسی صدر داشتند و متقابلا امام موسی صدر نیز به ایشان وابسته بودند. بر این اساس واجب است که مسئولان شهر اصفهان و همچنین محققان تاریخ معاصر به سراغ ایشان بروند.»
نجفی همچنین با اشاره به این نکته که در «یاران موافق» صرفا گوشه‌هایی از خاطرات آیت‌الله مستجابی درج شده است، گفت: «حمید قزوینی در این کتاب آیت الله مستجابی را گرته برداری و گوشه‌ای از خاطراتش را ثبت کرده است، اما مستجابی تاریخ زنده است و متاسفانه کسی در این شهر نیست که به ثبت و ضبط خاطرات این مرد بزرگ اقدام کند. آیت الله مستجابی زندان رفته و شکنجه‌های سنگین شده است. وی همچنین طعم تبعید را نیز چشیده و خاطرات زیادی از شهر اصفهان دارد. ایشان یک صندوقچه اسناد تاریخی دارند که متعلق به گنجینه تاریخی این مملکت است که البته بسیاری آز انها از بین رفته اما آنچه که موجود است نیز چند جلد کتاب و سند میشود.»
مستجابی در شهر خود نیز ناشناخته است
نجفی در بخش پایانی سخنان خود عنوان کرد: «انقلابیون بزرگی هستند که امروزه دیگر کسی به آنها توجه ندارد. مستجابی نه تنها در ایران که حتی در شهر خود اصفهان نیز ناشناخته است. این در صورتی است که ایشان در تاریخ تشیع بدیل ندارند.»
وی اضافه کرد: «باید تا دیر نشده و زمان از دست نرفته است، یک تیم پژوهشی به سراغ آیت الله مستجابی برود و خاطراتش را ضبط و منتشر کنند.»
همانند پسرعمویش امام موسی صدر، دیگران را در عزت و رفاه خود سهیم می‌کند
فاطمه صدر عاملی، خواهر زاده امام موسی صدر نیز یکی دیگر از سخنرانان این مراسم بود. وی در بخشی از سخنان خود خطاب به آیت‌الله مستجابی گفت: «پسرعموی عزیز، برای شما و یاد امام موسی صدر و دوستی‌ها، همدلی‌ها و گفت‌وگوهای ایشان با شما گرد هم آمده‌ایم. میل دارم در اینجا به دایی بزرگوارم سلام کنم. برکات وجود او نه تنها در زمان حضورش که هنگام غیبت وی نیز شامل انسان‌های دیگر میشود.»
وی افزود: «دایی‌ام امام موسی صدر به دلیل افکار و اندیشه‌های برجسته و کم نظیری که داشت مانند فعالیتهای خلاقانه و مصلحانه و رفتار دوستانه و برادرانه، مورد علاقه عموم بود. او عزتی را که از طریق فعالیتهای انسان‌دوستانه‌اش به دست می‌آورد با دیگران تقسیم می‌کرد و هیچگاه به فکرش راه نمی‌داد که شاید طرف مقابل لیاقت نداشته باشد، شاید قصدش قربه الی‌الله نباشد، شاید قصد خودنمایی داشته باشد. نه هیچگاه این چنین نمی‌اندیشید و پایبندی به کرامت انسانی را در این مورد نیز به بوته آزمایش گذاشت.»
صدر عاملی ادامه داد: «اکنون هم به همت مؤسسه امام موسی صدر و در روند تاریخ شفاهی با تلاش بی وقفه برادر بزرگوار آقای قزوینی با جنبه‌هایی از وجود بزرگوارانی مانند شما بیشتر آشنا می‌شویم و تشعشع نور وجودتان دوستان و رهروان را بهرمند می‌گرداند. آری شما هم در عزتی که در روند زندگی پربارتان به دست آورده‌اید همیشه دیگران را شریک می‌کنید. پسر عموی عزیز همیشه شاهد خدمت‌های شما به دیگران بوده‌ام. آری شما هم در عزت و رفاه خود دیگران را سهیم می‌کنید و در پیدا کردن راه زندگی در کنار دوستان هستید.»
فاطه صدرعاملی همچنین به ارتباط دوستانه پدرش حجت‌الاسلام سیدمهدی صدرعاملی و همسرش دکتر صادق طباطبایی با آیت‌الله مستجابی اشاره کرد و گفت: «پسرعموی عزیز یاد پدرم حجت‌الاسلام سید مهدی صدرعاملی که شما را برادروار دوست می‌داشت گرامی می‌دارم و همچنان به همسرم دکتر صادق طباطبایی سلام می‌کنم. اگر امروز حضور می‌داشت از بزرگواری‌ها، الطاف و یگانگی با شما گفتنی‌ها داشت از توصیف نوع علاقه و ارتباط وی با شما، پدر و فرزندی، دوستی و برادری، مراد و مریدی، عاجزم فقط همین را عرض کنم که در توصیف یگانگی‌اش با شما به من می‌گفت هرگاه مشکلی داشتم احتیاج نبود به آقای مستجابی خبر دهم چیزی نمی‌گذشت که خودشان احساس می‌کردند و با من تماس می‌گرفتند و در رفع مشکل من برمی‌آمدند.»
صدر عاملی دیگر مصادیق کنش‌های اجتماعی آیت‌الله مستجابی را به این شرح بیان کرد: «پسرعموی عزیز، منزل شما پاتوق دوستان بود. مهمانان شب و روز نمی‌شناختند و درب خانه شما همیشه باز بود در اینجا دوست دارم از همسرتان نام ببرم که با وفای تمام در راه خدمت به دیگران و پذیرایی از دیگران در کنارتان بود. پسر عموی عزیز از وقتی خود را شناختم، می‌دانستم پسرعموی مهربان و مشهوری در اصفهان دارم که یار و یاور همگان است در سفرهای خود به اصفهان روزهای زیادی را با پدر و مادرم در خانه شما می‌گذراندیم. بودن در محضر شما و خوشایند و نیرو دهنده بود از خاطرات بزرگان فامیل از ماجراجویی‌های جوانی و گاهی هم از فعالیتهای سیاسی خود برایمان سخن می‌گفتید و پنجره‌های جدیدی را روبرویمان می‌گشودید. بعدها که بزرگتر شدم مشکلات و رازهای خود را با شما در میان می گذاشتم و شما در حل آن مشکلات از هیچ تلاشی دریغ نداشتید و گاه فرسنگ‌ها راه برای دیداری کوتاه و بررسی لازم می‌پیمودید و یا برای حل مشکل به راه‌های غیر قابل تصوری دست می‌زدید اما حیف که قدر آن را به جا نمی‌آوردم و دوست دارم برای رهایی از عذاب وجدان در اینجا به این امر اقرار کنم که پسرعموی بزرگوارم شکر آن همه لطف را هیچگاه به جا نیاوردم مانند ماهی که در آب است و نمی‌فهمد. آنچنان باران بزرگواری‌ها و الطاف شما مرا فراگرفته بود که آن را امری طبیعی احساس می‌کردم.»
اعتماد کامل آیت‌الله مستجابی به پروژه تاریخ شفاهی
بخش دیگری از این آیین رونمایی به سخنان حمید قزوینی پژوهشگر و تدوین کننده کتاب اختصاص داشت. وی سخنان خود با بیان تشکر از حورا صدر، مدیر مؤسسه فرهنگی و پژوهشی امام موسی صدر آغاز کرد و گفت: «زمانی که ما پروژه تاریخ شفاهی را به پیشنهاد ایشان شروع کردیم، خانم حورا صدر با تمام توان به کمک تیم پژوهشی آمد و در تمامی مراحل یار و یاورمان بود.»
وی افزود: «در جلسات مصاحبه با آقای مستجابی در اصفهان در هر زمان که لازم بود خانم حورا صدر از تهران به اصفهان آمده تا به آیت‌الله مستجابی در راستای یادآوری خاطرات کمک کنند. همچنین ایشان صبر و حوصله بسیار به خرج دادند تا کار شکل بگیرد. معمولا یکی از مشکلات موجود در پروژه‌های تاریخ شفاهی عجله و شتاب کارفرماهاست، اما حورا صدر هیچگاه به ما استرس شتاب در کار را وارد نکرد.»
قزوینی ادامه داد: «از خانم رباب صدر هم کمال تشکر را دارم که در کل پروژه تاریخ شفاهی حامی ما بود. ایشان ضمن آنکه خودشان خاطراتشان را بیان کردند، در راستای هماهنگی و یافتن راویان دیگر، به ویژه در لبنان بسیار کمک حال ما بودند. همچنین لازم است از شخص آیت‌الله مستجابی هم تشکر کنم، چرا که در سن 90 سالگی حوصله کرده و در مصاحبه‌های طولانی ما با سعه صدر بسیار به سوالات پاسخ می‌دادند.»
پژوهشگر و تدوینگر کتاب «یاران موافق» همچنین به ذهن خلاق آیت‌الله مستجابی نیز اشاره کرد و گفت: «ایشان با صبر و شکیبایی به سوالات ما پاسخ دادند. شاید در بسیاری از موارد دوست نداشتند که ما وارد آن بحث خاص شویم اما به احترام آیندگان خویشتن‌داری می‌کردند و به ما اعتماد داشتند.»
قزوینی در ادامه با اشاره به این نکته که در پروژه‌های تاریخ شفاهی باید مابین مصاحبه کننده و مصاحبه شونده اعتماد به وجود بیاید، گفت: «آیت‌الله مستجابی به ما اعتماد کامل داشت و در گویاسازی خاطرات و رفع ابهامات کمک بسیاری به ما ارائه داد. به دفعات نیاز بود که ما برای روشن شدن مطلب باید به منابع و اسنادی رجوع می‌کردیم تا بحثی رفع ابهام شود و ایشان خودشان در این زمینه کمک حال ما بودند. همچنین پرسش‌های بسیاری که موضوع بحث ما نبود از ایشان نپرسیدیم و این پرسش‌ها باقی مانده که من از همینجا از کسانی که در اصفهان در حوزه تاریخ شفاهی فعال هستند، خواهش می‌کنم تا به خدمت آیت‌الله مستجابی رفته و کار ما را تکمیل کنند.»
سعی کردیم لحن و ادبیات آقای مستجابی در ویراستاری کار حفظ شود
قزوینی در بخش دیگری از سخنرانی خود به نکات بدیع مطرح شده در کتاب اشاره کرد و گفت: «برخی مطالب درج شده در این کتاب به دلیل طرح دقیق مسئله توسط آیت‌الله مستجابی برای نخستین بار است که در یک منبع مکتوب ارائه می‌شوند. اخیرا یکی از پژوهشگران تاریخ معاصر در یکی از گفت‌وگوهای مطبوعاتی خود اشاره کرده که این کتاب می‌تواند در زمره منابع پژوهشی پژوهشگران تاریخ معاصر باشد.»
وی ادامه داد: «همچنین باید از همکارانم در گروه پژوهشی مؤسسه امام موسی صدر تشکر کنم. ما در این کار موفق شدیم تجربه جدیدی را از مدیریت پروژه‌های تاریخ شفاهی به نمایش بگذاریم. کار تاریخ شفاهی زحمت‌هایی دارد و معمولا هم انفرادی انجام میشود. اتفاق خوبی که در مؤسسه امام موسی صدر افتاد این بود که گروه تاریخ شفاهی به یک مجموعه واحد تبدیل شدند که اگر همکاری تک تک آنها نبود، سوالات و اسنادمان شکل و سامان نمی‌گرفت. اینکار تجربه جدیدی در مدیریت پروژه‌های تاریخ شفاهی است.»
قزوینی همچنین درباره لحن کتاب نیز اظهار کرد: «احساس ما این بود که ویراستاری کار تفاوتی با کارهای دیگر دارد، بنابراین اصرار داشتیم که حتما لحن و ادبیات آقای مستجابی حفظ شود و اگر این اتفاق نمی‌فتاد کتاب به هیچ عنوان با مخاطب ارتباط برقرار نمی‌کرد و بسیاری از مطالب درست فهمیده نمی‌شد. اسناد و تصاویر بسیاری نیز درباره آیت‌الله مستجابی وجود دارد، اما ما صرفا آنهایی را که مرتبت با مباحث کتاب بود، درج کردیم. پاورقی‌های کتاب هم به شکلی تنظیم شد که مرتبط با فضای کتاب باشد. در اینجا سعی شد صرفا کسانی را که آقای مستجابی در گفت‌وگوهای خود به آنها اشاره می‌کند، نام ببریم. در این کتاب افرادی از خاندان صدر را که نام‌شان در گفت‌وگوها بود، به صورت کامل معرفی کردیم، چرا که ممکن بود برخی برای آگاهی از خاندان صدر به این کتاب مراجعه کنند. صحبتم را با این جمله خطاب به امام موسی صدر به پایان می‌برم که جایش امروزه در میان ما خالی است: روزهایی که بی تو می‌گذرد * گرچه با یاد توست ثانیه‌هاش/ آروز باز می‌کشد فریاد، در کنار تو می‌گذشت ایکاش.»
اسلام بر حفظ و استفاده از تاریخ تاکید کرده است
حجت‌الاسلام سعید فخرزاده، مدیر واحد تاریخ شفاهی حوزه هنری، نیز در این مراسم گفت: «در اسلام تاکید فراوانی بر تاریخ و استفاده از تاریخ شده است. یک چهارم آیات الهی، ذکر حوادث و وقایع تاریخی از پیامبران گذشته است. اکثر موارد فقهی هم از طریق روایات و احادیثی که از تاریخ به ما رسیده، برداشته‌ایم.»
وی افزود: «اگر می‌بینیم که امروزه اسلام در جامعه زنده است و حرکت می‌کند در واقع به پشتوانه همان منابعی است که در گذشته نوشته شده و ما از آنها بهره‌برداری کردیم. مورخان معتقدند تاریخ برای یک جامعه به مثابه حافظه برای یک فرد است، اگر فردی حافظه‌اش را از دست بدهد هویتش را از دست داده و سرگردان میشود. اگر جامعه‌ای هم تاریخ نداشته باشد انگار حافظه ندارد.»
فخرزاده ادامه داد: «جامعه بدون حافظه و بدون تاریخ بی خرد است. بنابراین ضروری است جوامعی که در راه خدا حرکت می‌کنند حتما وقایع را ثبت کنند تا مورد استفاده و بهره‌وری نسل‌های بعدی قرار بگیرد. اگر نبود این وقایع نگارانی که حادثه عاشورا را ثبت کرده‌اند آیا ما می‌توانستیم امروزه به گستره اسلام فکر کنیم. خوشبختانه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مراکز گسترده و فراوانی در راستای نگارش حوادث و وقایع تاریخ انقلاب شکل گرفت.»
وی همچنین به تاریخ‌نگاری در دورن سازندگی نیز اشاره و اظهار کرد: «پس از آرامش جامعه در دوران پس از جنگ و دوران سازندگی نهادهای فرهنگی بخش تاریخ‌نگاری خود را فعال کردند و بسیاری از تاریخ قبل و بعد از انقلاب تحریر و نگارش و بر اساس آن بیش از ۲ هزار عنوان کتاب روانه بازار شد. در این راستا مؤسسه پژوهشی امام موسی صدر هم در جهت ثبت و ضبط وقایع پیرامون امام موسی صدر و در مرحله بعد خاندان صدر فعالیت‌هایی را شروع کرد. تاریخ شفاهی این مجموعه از سال 89 آغاز به کار کرده و تاکنون ۶ کتاب را روانه بازار کرده است.»
فخرزاده درباره «یاران موافق» گفت: «بخشی از این کتاب گفت‌وگوهایی است که با آقای مستجابی انجام شده و بخش ضمیمه هم منابع مرتبط و اسناد و مدارکی است که تایید صحبت‌های آقای مستجابی را می‌کنند. بخشی از کتاب هم زندگینامه ای است که از اشخاص نام برده شده توسط حضرت آیت الله است. مخاطب با جزئیات اشخاص در اینجا آشنا میشود. در مقدمه کتاب نیز آقای قزوینی بیان کردند این پروژه در طول 12 جلسه و 38 ساعت به طول انجامیده است که اگر این دو عدد را بر هم تقسیم کنیم به این نتیجه می‌رسیم که آقای قزوینی در هر جلسه ۳ ساعت و بیشتر با آقای مستجابی جلسه داشته است، اما معمولا ذهن‌ها پس از ۲ ساعت خسته می‌شوند. این مسئله نشان می‌دهد که آقای مستجابی ذهن بسیار فعالی داشته‌اند.»
حضور آیت الله مستجابی در اتفاقات سیاسی معاصر
مدیر واحد تاریخ شفاهی حوزه هنری در بخش دیگری از سخنان خود به بی‌توجهی پژوهشگران به آیت‌الله مستجابی اشاره کرد و گفت: «گرچه موضوع و هدف کتاب درباره امام موسی است اما به دلیل ویژگی خود آیت‌الله مستجابی و اینکه در جامعه ما کمتر درباره ایشان صحبت شده، این کتاب نیز از اهمیت خاصی برخوردار میشود. مخاطبی که این کتاب را می‌خواند و متوجه میشود که ایشان در بسیاری از اتفاقات مهم سیاسی و فرهنگی ایران معاصر حضور داشته پیش خود فکر می‌کند که ایشان کیست که من تاکنون نشناخته بودم.»
وی ادامه داد: «بر این اساس محقق تصمیم گرفت ابتدا شخصیت خود آقای مستجابی را تببین کنند و برای اینکار به زندگی خود ایشان نیز از طریق بیان خاطرات پرداخته‌اند. آن هم خاطرات بریده و نه کامل. در بخش اول کتاب به ارتباط خانوادگی آیت‌الله با خاندان و خانواده امام موسی صدر پرداخته شده و در بخش بعدی فعالیت‌ها، حضور سیاسی و اجتماعی ایشان را مورد بررسی قرار دادند و با سوالاتی که از تحقیق در منابع تاریخی به دست آورده بودند ردپای حضور حاج آقا را در مقاطع مختلف دریافت کردند و با سوالات خودشان آقا را مجاب کردند که این خاطرات را کامل بیان کنند.»
با این کتاب «آیت‌الله مستجابی» را شناختم
فخرزاده در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت کتاب «یاران موافق» نیز اشاره‌ای داشت و گفت: «برای من که 30 سال است کارم وقایع نگاری است و بیش از 20 سال است که در حوزه انقلاب اسلامی کار می‌کنم، شخصیت آقای مستجابی را با مطالعه این کتاب شناختم.»
فخرزاده همچنین به ویژگی اساسی کتاب نیز پرداخت و عنوان کرد: «آقای مستجابی در این کتاب به صورت پراکنده و گسترده اطلاعاتی را به تاریخ معاصر ایران اضافه می‌کند که در هیچ منبع دیگری وجود نداشته است. این اطلاعات و منابع به صورت سرنخ‌هایی خواهند بود تا پژوهشگران از طریق آن بتوانند به تببین مسائل رخ داده، حوادث اتفاق افتاده و برخی شخصیت‌های مغفول مانده و محافلی که شکل گرفته، بتوانند به ثبت تاریخ بپردازند. امیدوارم پژوهشگران و مراکز ثبت تاریخ شفاهی برای ثبت خاطرات آیت الله مستجابی حتما اقدام کنند.»
امام موسی صدر الگوی نسل جوان
دکتر امیرحسین بانکی، مدیر خانه انقلاب اسلامی و ولایت اصفهان نیز در این مراسم گفت: «خانواده امام موسی صدر اکنون فعالیتهای بسیاری در لبنان و ایران انجام می‌دهند تا یاد و نام این مرد بزرگ همیشه زنده بماند. سال گذشته مهمان مؤسسات امام موسی صدر در لبنان بودیم و از فعالیتهای آنها شگفت زده شدیم. امیدوارم مشابه این مراسم رونمایی که حاصل تفاهم‌نامه همکاری با مؤسسات است، در آینده بیشتر داشته باشیم.»
بانکی ادامه داد: «ان‌شا‌الله پیوندهای این دو مؤسسه باید بیشتر شده تا ما بتوانیم از کسانی که در این مؤسسه تحقیق می‌کردند بهره برده و نسل جوان ما بتوانند به لبنان بروند و در آنجا از نزدیک جهاد کبیری را که مؤسسات امام موسی صدر در فقدان ایشان در حال انجام دادن هستند، شاهد باشند.»
بانکی در پایان گفت: «امیدوارم این جلسه باعث شود تا اهالی اصفهان با این کتاب آشنا شده و بهره بیشتری از وجود آیت‌الله مستجابی ببرند. روحیه کریمانه و پرنشاط ایشان در کنار جنبه‌های عرفانی از ایشان یک شخصیت کم نظیری ساخته است. باید اشاره کنم که امام موسی صدر شخصیتی است که بسیار برای الگو شدن برای نسل جوان ظرفیت دارد.»
/6262
نظر شما