حلب، ایستگاه آخر جنگ

آمریکا روز دوشنبه 12 مهر ضمن متهم کردن روسیه به عدم پایبندی به تعهدات توافق آتش بس در سوریه اعلام کرد گفت‌وگوهای دیپلماتیک با مسکو با هدف یافتن راه حلی برای پایان دادن به جنگ داخلی در سوریه را تعلیق کرده است.

جان کربی سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در بیانیه‌ای اعلام کرد که «ایالات متحده شرکت در کانال ارتباطی دوجانبه با روسیه را که برای حفظ توافق ترک مخاصمه (در سوریه) برقرار شده بود، به حالت تعلیق در آورده است.»

به گفته آمریکا و هم پیمانانش، ادامه حملات نیروهای روسیه و سوریه در شهر حلب، موجب شد آتش بس یک هفته‌ای، که از روز ۲۲ شهریور با هدف ارسال کمک‌های انسان‌دوستانه به مردم حلب آغاز شد، بدون موفقیت به پایان برسد. پیشتر نیز درپی تشدید حملات ارتش اسد ونظاميان روس به حلب پس از پایان آتش بس، جان کری با این هشدار که گفت‌وگوها با روسیه در مورد سوریه در آستانه تعلیق است از بررسی «گزینه‌های جایگزین» خبر داده بود.

تعلیق مذاکرات واشنگتن با مسکو ساعاتی پس از آن اعلام شد که ولادیمیر پوتین روز رئیس جمهوری روسیه روز دوشنبه پیمان سال ۲۰۱۰ با آمریکا برای کاهش پلوتونیم ذخیره شده با کاربرد تسلیحاتی را طی امضای فرمانی به حالت تعلیق درآورد.

آمریکا و روسیه در سال ۲۰۱۰ توافق کرده بودند که چندین تن پلوتونیم غنی شده برای کاربرد تسلیحاتی را نابود کنند.سخنگوی کرملین در توضیح اقدام پوتی گفت واشنگتن این توافق را اجرا نکرده است. وی همچنین به تنش های موجود در روابط دو جانبه اشاره کرد.
جاش ارنست سخنگوی کاخ سفید نيز این تصمیم روسیه برای توقف یکجانبه توافق را «ناامید کننده» خواند.

این در حالیست که وزیر خارجه آمریکا در جلسه ای با حضور فعالان سوری و بیست دیپلمات از چند کشور دیگر که در پنجم مهر برگزار شد گفته بود تلاش های دیپلماتیک او برای پایان دادن به جنگ سوریه از حمایت کافی در کاخ سفید برخوردار نشده است.

وی خطاب به نمایندگان گروه های فعال سوری در مناطق جنگ زده سوریه گفته بود ، موفق نشده است کابینه اوباما را به اعمال تهدید نظامی علیه سوریه در راستای پایان دادن به جنگ متقاعد کند.این جلسه حدود یک هفته پس از شکست آتش بسی است که به میانجیگری آمریکا و روسیه آغاز شده بود. پس از شکست آتش بس، نیروهای سوریه به همراهی نیروهای روسیه شروع به حملات هوایی شدید در مناطق تحت کنترل مخالفان اسد در حلب کردند.

جان کری همچنین گفت این که آنان «همزمان با درهم کوبیدن حلب و بمباران آن و کشتن زنان و کودکان، از دولت وحدت ملی سخن می گویند، کاملا ضد و نقیض است.» سامانتا پاور سفیر آمریکا در سازمان ملل نيز اعلام کرد «آنچه روسیه حمایت می کند و انجام میدهد مبارزه با تروریسم نیست، بلکه بربریت است. آنچه که در شرق حلب رخ می دهد آخرزمانی است.»

شهر حلب در شمال سوریه بین نیروهای دولتی و شورشیان مخالف دولت تقسیم شده و در روزهای اخیر صحنه سهمگین ترین درگیری ها و بمباران بوده است.

در همین حال شورای امنیت سازمان ملل متحد روز دوشنبه درباره پیش نویس قطعنامه ای مذاکره می کنند که روسیه و آمریکا را به اطمینان از آتش بس فوری در حلب و «پایان دادن به تمامی پروازهای نظامی بر فراز این شهر» ترغیب می کند.این پیش نویس که توسط فرانسه و اسپانیا ارايه شده همچنین از بان کی مون دبیرکل سازمان ملل می خواهد گزینه هایی را برای یک ساز و کار نظارتی این نهاد بر آتش بس ارائه دهد و تهدید می کند که در صورت عدم تعهد هر یک از طرف های دخلی در جنگ داخلی سوریه، «تمهیدات بیشتری اندیشیده شود.»

در حالیکه وزیر خارجه فرانسه گفته است هر کشوری که با قطعنامه پیشنهادی مخالفت کند شریک ارتکاب به جنایات جنگی تلقی می شود، پاسخ روسیه و چین که هر دو کشور در گذشته از دولت سوریه در مقابل قطعنامه های شورای امنیت دفاع کرده و از جمله مانع ارجاع وضع سوریه به دادگاه بین المللی رسیدگی به جنایات شدند در هاله ای از ابهام قراردارد.

نیروهای بشار اسد با حمایت روسیه و ایران برای در دست گرفتن شرق حلب مبارزه می کندو درصورت پیروزی بزرگترین پیروزی برای اسد در جنگ پنج ساله اخیر خواهد بود.
شرق حلب در اوایل ژوئیه پس از آن که جاده اصلی منتهی به آن توسط نیروهای دولت سوریه تصرف شد، تحت محاصره درآمد.
تلاش های بین المللی برای استقرار آتش بس و دسترسی امدادگران سازمان ملل متحل به این شهر شکست خورده است هرچند دیگر گروه های امدادی کمک های محدودی را به آن رسانده اند.

تحلیل 

اینگونه که متحدین طرفدار بشاراسد در سوریه در مسیر آزادی حلب گام برداشته اند اگر حلب در آینده نزدیک آزاد شود در صحنه میدانی سوریه شاهد تحولات مهمی خواهیم بود. این در حالیست که هیچگونه تفاهمات منطقه ای یا بین المللی در خصوص حل و فصل سیاسی و نهایی بحران سوریه حاصل نشده و آرایشهایی نظامی، تبلیغاتی و سیاسی حاکی از تطویل بحران، توسعه و تعمیق تهدید های مربوط به آن است.

تحولات موجود حاکی از آن است که از نظر سیاسی و تبلیغاتی برنامه هايي با هدف افزایش هزینه های ایران و روسیه در عملیات مربوط به سوریه بویژه در موضوع آزادسازی حلب از سوی متفقین درجريان است و این برنامه ها به صورت بسیار گسترده ای در رسانه های غربی و منظومه های عربی آن در حال اجراست و سازمان های حقوق بشری در سازمان ملل بطور گسترده ای آنرا دنبال میکنند.

از نظر نظامی نیز برخی اقدامات و آرایش های جدید از جمله مسلح شدن اسرائیل به جنگنده های F35 و عملیاتی شدن ناو هواپیمابر فرانسه در شرق مدیترانه و انجام اولین پرواز از آن تحت عنوان بمباران مناطق داعش در سوریه، با این توضیح از زبان وزیر خارجه فرانسه که این عملیات در همسویی و هماهنگی با همپیمانان مجموعه آمریکایی شان انجام گرفته است، به تحرکات نظامی پیشین آنها افزوده شده است .هرچند که این تحرکات باحتمال زياد، بیشتر روسیه را در هدف قرارداده است اما ایران نیز در معرض آسیب قراردارد.

در همین حال به رغم وجود برخی التهابات در روابط آنکارا - واشنگتن در دوره پسا کودتای اخير نافرجام در ترکیه، شاهد تجدید آشتی استراتژیک میان آمریکا و ترکیه و رفع همه موانع از فعالیت مجدد پایگاه اینجرلیک هستیم.

ایران با روسيه وارد یک سلسله همکاری هایی در سوریه شده است که تا اینجا منافعی برای هردو طرف داشته است اما این نگرانی به قوت خود باقیست که اگر جنگ در سوریه فرسایشی و پر هزینه تر شود.

این احتمال که روسیه به دلیل افزایش هزینه ها در شرایطی که تحت تحریم غرب است و با چالشهایی از سوی غرب در پیرامون و خارج نزدیک خود مواجه است و با مشکلات اقتصادی و امنیتی در داخل روبروست با آمریکا دست به مصالحه بزند دور ازذهن نیست و دراین شرایط موقعیت ایران مي‌تواند دچار آسیب جدی گردد.

برای گریز از بروز چنین احتمالاتی ایران بايد از هم اکنون به فکر راهکارهایی با محاسبات دقیق سود و زیان آنها باشد. ایجاد يا تشديد بحران در زمین حریف ها (بعنوان مثال درخليج فارس، یمن و...) با هدف جلوگیری از محاصره ایران در مقوله سوریه میتواند یکی از راهکارها ی هزینه بر باشد.

راهکار دیگر افزودن بر مخاطبان در بازیهای موجود در سوریه است که امکان مذاکره و سهم خواهی را فراهم میکند که می تواند پرسود و هزینه توازن ایجاد کند و کفه سود را سنگین تر ازکفه زیان کند، استفاده از اهرم نفت و تامین منافع متقابل برای ایران و شرکتهای غربی ميتواند سوپاپ اطمینان بیشتری را در این فرایند ایجاد نماید .

سرنوشت آینده منطقه و جهان در گرو پرهزینه ترين، ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺳﺎﺯﺗﺮﻳﻦ، گسترده ترین و مرکب تر ین ﺗﺤﻮﻻﺗﻲ است ﻛﻪ اینک ﺩﺭ منطقه وخارج نزدیک ایران بوقوع می پیوندد و درگيرشدن ﺗﻤﺎﻡ ﻗﺪﺭﺗﻬﺎﻱ ﻣﻮﺛﺮ جهانی و منطقه ای در تحولات سوریه و عراق و تاحدودي یمن نشانگر چنین شرایطی است. این ﻣﺠﻤﻮﻋه ﺗﺤﻮﻻتﻧﻆﺎﻣﻲ، اﻣﻨﻴﺘﻲ ﻭﮊﻳﻮ ﭘﻠﻴﺘﻴکی از جنگ جهانی دوم به بعد و در دوره پسا چنگ سرد و پایان نظام دوقطبی در روابط بین الملل این نخستین باراست بازیگری همزمان ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ، اﻧﮕﻠﻴﺲ ،ﻓﺮاﻧﺴﻪ، ﺁﻟﻤﺎﻥ، ترکیه، عربستان، ﺭﻭسيه و اﻳﺮاﻥ را به نمایش گذاشته است و همه آنها را ﺩﺭﮔﻴﺮ ﭼﻨﻴﻦ ﺣﺠﻢ ﮔﺴﺘﺮﺩﻩ اﻱ اﺯ ﻣﻨﺎﺯﻋﻪ ای ﭘﺮﻫﺰﻳﻨﻪ با چشم اندازی تاریک نموده است.

صحنه تحولات نشان میدهد که در بحران سوریه صرفا موضوع ماندن یا رفتن ﺑﺸﺎﺭ اسد و داعش در عراق مطرح ﻧﻴﺴﺖ بلکه اهداف عمیق تر و دراز مدتی مدنظر متفقین است، بلکه آنچه مهمتر است ایجاد نظم جدید در منطقه خاورمیانه و جهان ودر رأس آنها تضمین امنیت اسرائیل از طریق تضعيف کشورهای اسلامی، رویارویی مسلمين با یکدیگر، نزدیکی اعراب و اسرائیل و دیگر کشورهای مسلمان برعلیه ایران و تضعيف روسیه قراردارد.در همین راستا اینکه روسیه بعنوان رهبر متحدین تا چه زمانی و تا کجا توان ایستادگی در برابر متفقین به رهبری آمریکا را خواهد داشت محل تردید است.