شیراز؛ شهر جهانی خاتم

زهرا الحمدي با بيان اين كه برخي از شهرهاي فارس خاستگاه اصلي هنرهاي سنتي و اصيل ايراني هستند افزود: خاستگاه هنر خاتم شيراز و منبت، آباده است و اين موضوع بر كسي پوشيده نيست.وي ادامه داد: با توجه به هماهنگي هاي صورت گرفته، پرونده شيراز به عنوان شهر جهاني خاتم به زودي ثبت خواهد شد و در اين مقوله نيز فيروزآباد به عنوان شهر گبه و آباده شهر منبت مي شود كه با برنامه ريزي ها، اين دو شهر در بعد ملي به ثبت مي رسند.
معاون هنرهاي سنتي و صنايع دستي فارس در ادامه با اشاره به تاثير چنين اقداماتي در احيا و ماندگاري هنرهاي اصيل و سنتي استان گفت: ثبت هنرهاي سنتي و صنايع دستي در فهرست ميراث ناملموس و يا نشان ملي و بين المللي بر حفاظت و ماندگاري اين توليدات دست ساز تاثير به سزايي دارد و بي شك نام گذاري شهري آن هم در بعد جهاني به يك هنر خاص مي تواند اقتصاد صنايع دستي را رونق بخشد. الحمدي در ادامه افزود: در حال حاضر هنرهايي چون خاتم، منبت و يا گبه در اكثر شهرهاي ايران توسط هنرمندان پيشكسوت و جوان توليد مي شود اما اين هنرها و توليدات از نظر ساختار و تهيه مواد اوليه متفاوت هستند كه عنوان اين هنرها به يك شهر نه تنها شهرت اين هنرها را دوچندان مي كند بلكه تبليغات موثر و مناسبي براي صنايع دستي مي شود.
معاون هنرهاي سنتي و صنايع دستي فارس در بخش ديگري از اين گفت و گو از برگزاري نخستين جشنواره نوآوري صنايع دستي در استان فارس خبر داد و گفت: اين جشنواره طبق برنامه ريزي ها در آذرماه امسال برگزار مي شود و هدف آن معرفي هنرها و دست سازهاي خلاقانه هنرمندان است.
وي اضافه كرد: خوشبختانه طي سال هاي اخير هنرمندان فارس در توليد بسياري از هنرهاي سنتي، نبوغ و خلاقيت داشته اند به طور مثال مي توان در دست سازهاي نمدي، خاتم و ميناكاري يا سفال، اين نوآوري ها را به وضوح ديد.
الحمدي ادامه داد: در بسياري از هنرهاي اصيل و بومي استان، نقوش و طرح هاي جديدي ديده مي شود كه مورد استقبال چشمگير گردشگران نيز مي باشد.
به گفته وي، به طور مثال در هنر ميناكاري، هنرمندان با استفاده از نقوش مكتب شيراز، آثاري را خلق كرده اند كه در نوع خود بي نظير است.
معاون هنرهاي سنتي فارس در ادامه افزود: اين جشنواره شامل بخش هاي متعددي شامل مسابقه طرح صنايع دستي، آموزش تخصصي و مراسم تجليل از برگزيدگان رشته هاي مختلف صنايع دستي و برپايي نمايشگاهي از هنرهاي دست ساز هنرمندان و محصولاتي است كه از نوآوري و خلاقيت بهره مند هستند.
الحمدي در ادامه اين گفت وگو به برگزاري يك سمينار علمي- آموزشي با موضوع علم تطابق كار با كارگر در حوزه صنايع دستي نيز اشاره كرد و افزود: اين سمينار تخصصي نيز به زودي در شيراز و با حضور اساتيد مجرب دانشگاهي و هنرمندان صنايع دستي استان برگزار خواهد شد.
خاتمکاری
تعریف خاتمکاری در دایره المعارف فارسی ،هنر آراستن سطح اشیاء به صورتی شبیه موزائیک ، با مثلثهای کوچک است. طرح های گوناگون خاتم همواره به صورت اشکال منظم هندسی بوده است .این اشکال هندسی را با قراردادن مثلث های کوچک در کنار هم نقش بندی می کنند . مثلث ها را از انواع چوب ، فلز و استخوان می سازند. هرچه مثلث ها ریزتر وظریف تر باشند، خاتم مرغوب تر است .در یک طرح خاتم ، برای ساختن کوچک ترین واحد هندسی، حداقل سه مثلث و برای بزرگ ترین آن ، حداکثر چهارصد مثلث به کار می رود. این هنر به شیوه امروزی قبل از صفویه و در عهد استیلای ایلخان مغول بر ایران و به دنبال پیدایش رابطه مستقیم بین ایران و چین ، به ایران راه یافته است. برخی دیگر از محققان نیز معتقدند که خاتمکاری در دوره دیلميان در ایران و در شهر شیراز پایه گذاری شد و در عصر صفویه به اوج شکوفایی رسید، زیرا از طرفی حمایت حکومت از هنرمندان و از دیگر سو ایجاد روابط بازرگانی با کشورهای دور و نزدیک به گسترش هنر خاتم کمک کرد. در ایران پیش از ظهور اسلام گونه ای خاتم سازی رواج داشته و شیوه کار آن چنین بوده که از چوب یک رنگ مکعب هایی به اضلاع چهار میلی متر می بریدند و با طرح های گوناگون روی صفحهای نصب و میخکوب می کردند و این شیوه تا چند قرن پس از اسلام هم متداول بوده است. در حال حاضر منبری خاتمکاری شده با این روش در مسجد جامع عقیق شیراز وجود دارد که بیش از هزار سال از زمان ساخت آن می گذرد.

46