کاشان مهد تمدن در فلات مرکزی ایران است، شهری که ۹ هزار سال تمدن را در دل تپه‌های سیلک از گذر آسیب‌های دوران محفوظ نگه داشته است، دیاری که گوشه گوشه آن از معماری کم نظیر بناهای تاریخی گرفته تا طبیعت بکر و متضاد کویر و کوهستان، روح تازه‌ای در جان بشر می‌نشاند و گواه سال‌ها تمدن و فرهیختگی بر پیشانی صنایعدستی آن نقش شده است.
صنایعدستی که برای سخن گفتن از آن باید به ۹ هزار سال قبل برگردیم و گردوغبار زمان از دل سفالینه‌هایی که نخستین دست‌سازهای بشری است برگیریم، سفالینه‌هایی که به زیبایی روح هنرمندانه مردم این سرزمین را با نگارگری‌های نقش بسته بر صورت خویش و ابتکارهای مختلف مردم در زیباسازی اشیای زندگی روزمره به نمایش گذاشته است.
برای درک عظمت این شهر و مردمان هنرآفرینش تنها باید گذر کرد از شهری که منادی آشتی کوه و کویر شده است و خاستگاه اندیشمندان، سخنوران، دانشمندان و شاعرانی است که هرکدام خورشید روزگار خود بوده‌اند.
نجوای سفالگران کاشانی از دل تپه های سیلک به گوش می‌رسد
محسن جاوری، رئیس میراث‌فرهنگی کاشان به سابقه دیرینه صنایعدستی در این شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: کاشان از شهرهای دیرپای تاریخ است که در کناره غربی کویر بزرگ ایران، چون گوهری تابناک می‌درخشد؛ شهری برآمده از تمدن کهن ۹ هزارساله که نجوای سفالگرانش هنوز از تپه‌های سیلک به گوش می‌رسد.
بیش از یک هزار و ۶۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در این شهر وجود دارد که بالغ بر ۳۳۰ اثر در فهرست میراث ملی کشور و حدود ۱۰ اثر میراث معنوی در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است
وی با بیان اینکه تپه‌های سیلک به گفته باستان‌شناسان از قدیمی‌ترین محل‌های سکونت بشری در دشت ایران شناخته می‌شود، ابراز داشت: علاوه بر آثار تاریخی کهن در این شهر مانند خانه‌های تاریخی، مناره‌ها و مساجد کهن، موزه باغ فین و غیره ، نخستین دست‌ساخته‌های تمدن بشری نیز از دل قرن ها قدمت از خاک این سرزمین بیرون کشیده شده است.
رئیس میراث فرهنگی کاشان با اشاره به اینکه بیش از یک هزار و ۶۰۰ اثر تاریخی شناسایی شده در این شهر وجود دارد که بالغ بر ۳۳۰ اثر در فهرست میراث ملی کشور و حدود ۱۰ اثر میراث معنوی در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است، بیان داشت: دریافت ۱۲ مهر اصالت یونسکو توسط هنرمندان صنایعدستی کاشان در رشته‌های زری‌بافی، مخمل بافی، شعربافی، زیلو بافی، سفالگری از افتخارات این شهر بزرگ و متمدن تاریخی است.
وی ادامه داد: محراب‌های زرین فام، ظروف چینی، کاشی‌های کوکبی که در قرن‌های هفتم و هشتم در کارگاه‌های کاشی‌سازی کاشان به خصوص کارگاه‌های ابوطاهر و فرزندان و نوادگان او تولید می‌شده است هم اکنون زینت‌بخش موزه‌های بزرگ دنیا هستند.
جاوری تاکید کرد: به طور کلی صنعتگران و هنرمندان کاشانی در رشته‌های قالیبافی، زری‌بافی و مخملبافی، مسگری، قلم‌زنی، کاشی سازی، کاشی‌کاری و هنرهای تزئینی آثاری در اوج ظرافت از خود به یادگار گذاشته‌اند.
وی با بیان اینکه نام کاشان با گلاب و مخمل و قالی مترادف شده است، تاکید کرد: اکثر جهانگردان خارجی که به ایران آمده‌اند و به دلیل قرار داشتن کاشان در مرکز و برسر راه اصلی شمال و جنوب کشور از آن دیدار کرده‌اند، زیبایی و تنوع منسوجات به ویژه بافته‌های ابریشمین کاشان مانند قالی، قالیچه، پارچه‌های زری، مخملو حریر این شهر را در سفرنامه‌های خود به ستایش نشسته‌اند.
شهرت منسوجات کاشان مارکوپولوی ونیزی را به کاشان کشاند
اسناد و مآخذ معتبر حاکی از آن است که در دوره سلجوقیان به موازات ترقی همه صنایع نساجی کاشان نیز به حداکثر رونق و رشد رسید چنانکه شهرت مخمل وزری و سایر منسوجات ممتاز کاشان در قرن ششم هجری مارکوپولوی ونیزی را هم به کاشان کشانید. شاردن فرانسوی نیز پس از سفر به این شهر بیان داشته است که اساس ثروت و حیات مردم کاشان صنایع نساجی و ابریشم‌بافی است.
هنرمندان کاشی در ۵۰ رشته صنایع دستی فعالیت می کنند که هنرمندان کاشانی موفق به دریافت ۱۲ مهر اصالت یونسکو و سه نشان ملی صنایعدستی در رشته‌های مختلف شده‌اند که از بسیاری از استان‌های کشور رتبه بالاتری دارند
با وجود این همه سابقه و تجربه در بافت انواع پارچه در کاشان که تعداد آنها در اواسط دوره قاجار به ۴۲ نوع پارچه در انواع مختلف می رسیده است به علت عدم حمایت دولت از صنایع داخلی آن زمان و نفوذ استعمار غرب، نه تنها بازارهای جهانی پارچه‌های ایرانی و همچنین پارچه‌های کاشان از دست رفت بلکه در بازارهای داخلی هم محصولات خارجی جای تولیدات ملی را گرفت و صنایع پارچه‌بافی در کاشان به کسادی و رکود کشیده شد تا جائیکه فقط نامی از آنها باقی ماند.
امروز هنرمندان و صنعتگران کاشانی در ۱۴ گروه و ۵۰ رشته صنایعدستی مشغول به فعالیت هستند که این خود گواه پویایی و علاقه مردم این منطقه به هنرهای سنتی و صنایعدستی است.
نمایش صنایع دستی کاشان در موزه‌های جهان
مسئول واحد صنایعدستی و مدیر کارگاه هنرهای سنتی اداره میراث کاشان در این ارتباط با بیان اینکه صنایعدستی هر منطقه جلوه‌گاهی از هویت، آداب، سنن و مهارت‌های هنری مردم آن است، می گوید: کاشان شهری با تمدن هفت تا ۹ هزار ساله مکشوفه در تپه‌های سیلک است و نخستین جلوه‌های صنایعدستی این شهر را می‌توان در آثار سفالین و اشیاء مسی و مفرغی به دست آمده از تپه‌های سیلک که در برخی موزه‌های جهان نیز قابل بازدید است بررسی کرد.
وی با اشاره به فعالیت هنرمندان کاشی در ۵۰ رشته صنایع دستی ادامه داد: هنرمندان کاشانی موفق به دریافت ۱۲ مهر اصالت یونسکو و سه نشان ملی صنایعدستی در رشته‌های مختلف شده‌اند که از بسیاری از استان‌های کشور رتبه بالاتری دارند.
مدیر کارگاه هنرهای سنتی و صنایعدستی کاشان ابراز داشت: مرکز هنرهای سنتی کاشان به منظور ایجاد محلی برای آموزش و حفظ و احیاء هنرهای سنتی افتتاح شده است.
وی اضافه کرد: این مرکز با دو دستگاه زری‌بافی و یک کارگاه سفالگری و استادکاران دارای نشان اصالت از سازمان یونسکو مجموعه‌ای برای خدمت به هنرجویان و علاقمندان است.
بینوا با بیان اینکه در طول ماه‌های گذشته پس از پایان بررسی مطالعه و بررسی آثار هنرمندان شهرستان کاشان پرونده برخی از هنرمندان به دبیرخانه شورای ارزشیابی هنرمندان، نویسندگان و شاعران وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فرستاده شد، بیان داشت: این شورا پس از بررسی این پرونده‌ها، ۱۳ نفر از هنرمندان صنایعدستی کاشان را در ۹ رشته شایسته دریافت درجه دو و سه هنری دانست که به زودی لوح اعطای درجه هنری پس از امضای وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی به این هنرمندان اعطا می‌شود.
کاشان شهری است با تمدن هفت تا نه هزارساله و در تپه‌های سیلک این شهرستان که از قدیمی‌ترین مراکز استقرار بشر در فلات ایران محسوب می‌شود نشانه‌هایی از آثار سفالین و اشیای مسی و مفرغی به دست آمده است. علاوه بر آثار پارچه به دست آمده در این محوطه که بیانگر وجود صنعت نساجی آن است، این محوطه قدیمی‌ترین مرکز استحصال نقره در جهان و مهم ترین مرکز سفالگری و فلزگری در ایران محسوب می‌شود.
۴۸
نظر شما