پیش‌رونق، فصل بعدی خروج از رکود

نگار احمدی: اقتصاد از رکود خارج شده است؛ این خبر را حسن روحانی رییس جمهور در آخرین نشست خبری خود با خبرنگاران در آخرین روزهای دی ماه، گفت.موضوعی که سبب شد منتقدان دولت با استناد به آمارهای بانک مرکزی گزارش های بسیار بنویسند و اعلام کنند،این سخن رییس جمهور«ادعا»ست و با واقعیت فاصله دارد.

اعلام رشد اقتصادی ۷.۴ درصدی، برای شش ماه نخست سال ۹۵،از آنجا حائز اهميت است كه منتقدان دستيابي به آن را در سايه نفت مي دانند و مدافعان محركي براي رشد؛اما آنچه بين اقتصاددانان محل اتفاق نظر است، نقش نفت در افزایش تولید ناخالص داخلی کشور است. در ماه‌های اخیر تولید نفت ایران با سرعت بالایی افزایش یافته و به میزان قبل از تحریم‌ها نزدیک شده است. قیمت نفت نیز در این بازه زمانی با افزایش نسبی مواجه شده و از کف قیمتی خود که در سال گذشته تجربه شد، فاصله گرفته است. اگرچه با توجه به وابستگی بودجه کشور و اقتصاد ایران به نفت، کاملا طبیعی است که با افزایش چشمگیر درآمدهای نفتی، رشد اقتصادی نیز افزایش زیادی داشته باشد،اما این افزایش درآمد در همین اقتصاد هزینه می شود.

نكته دوم اينكه، اقتصاد ایران به دلایل مختلف در سال‌های اخیر همواره خارج از ظرفیت‌های اسمی و بالقوه خود عمل کرده است. لذا امکان تحقق رشد اقتصادی بالا، بدون افزایش ظرفیت‌های تولیدی، در کوتاه‌مدت وجود دارد. اقتصاددانان مي گويند، این استدلال که چون اشتغال در کشور افزایش نیافته، پس رشد اعلام‌ شده نادرست است، قابل قبول نیست.زیرا آنچه اتفاق افتاده،اثرات بلند مدت دارد.

از سويي آمارهای رسمی از بهبود وضعیت اشتغال و افزایش اشتغال‌زایی خالص حکایت دارد. لذا رشد اقتصادی چندان هم بدون اشتغال‌زایی رخ نداده و این دو تا حدی به صورت همزمان در اقتصاد ایران تحقق یافته‌اند.

اميد به بهبود وضعيت اشتغال

اگرچه چنین رشدی قطعا نمی‌تواند مشکل بیکاری را به طور کامل در کشور حل کند ،اما  می‌تواند کمی اوضاع اشتغال را بهبود بخشد.برخي كارشناسان مي گويند،اين بهبود ممکن است چندان هم محسوس نباشد. اما، بعد از رکود عمیق چند ساله، مي تواند تاثير خود را به تدريج بر بازار كار بگذارد.

ترديدي نيست كه بررسی آمارهای اقتصادی با مشاهدات شخصی به هیچ وجه روش درست و علمی نیست. بررسي ها نشان مي دهد كه شکاف نیروی کار،  شکاف مخارج دولت،شکاف بهره‌وری، شکاف سرمایه‌گذاری و شکاف تجارت متغیرهایی هستند که از طریق ایجاد اصطکاک در بخش‌های مختلف اقتصاد، نیروی کاهنده رشد اقتصادی حاصل از تحریم را به بدنه اقتصاد وارد می‌کنند.حال آنکه این متغیرها براساس آمارهای بانک مرکزی رو به بهبود هستند.این بهترین نشانه است که تاکید می کند،اقتصاد ایران از رکود جسته است.

تورم بالا، نرخ بیکاری بالا، نوسانات تراز تجاری و کاهش شدید سرمایه‌گذاری طی سالهاي گذشته سبب شده بود تا وضعیت  متغیرهای کلان اقتصادی قرمز شود.نباید از یاد برد که اجرای برنامه هدفمندی یارانه‌ها، تحریم‌های اعمالی بر کشور،جهش نرخ ارز، سیاست‌های انبساطی دولت قبل و سیاست‌های فعال و غیر مستقل پولی دو دولت نهم و دهم عامل اصلي رکود بود که در دولت یازدهم،در جهت اصلاح این سیاست ها اقدام شد.

پيش رونق، شرط رونق

آمارها می گویند، رشد اقتصادی برای فصل‌های اول امسال ۵٫۴ درصد و درسه ماهه سوم ۹٫۲ درصد نشانه اي براي خروج از ركود است ولی نه رونق كامل.آنچه در سال جاري اتفاق افتاده،اگر ادامه دار باشد،مي تواند به رونق منجر شود. در برخی کشورهای اروپایی رکود با دو فصل پیاپی رشد اقتصادی منفی شناخته می‌شود و اگر این تعریف را مبنا قرار دهیم ما از رکود خارج شده‌ایم.

چه آنكه رکود و رونق مفاهیمی مربوط به اقتصاد کلان و حاکی از یک حالت کلی در سطح کلان اقتصاد هستند و با یک متغیر یعنی تولید ناخالص داخلی قابل شناسایی نیستند. رونق زماني رخ مي دهد كه طیف وسیعی از شاخص‌ها اعم از بیکاری، تولید صنعتی و ... در بخش‌های مختلف رخ بدهد.

از سويي رونق در برخی بخش‌های اقتصادی از جمله بخش نفت به دلیل وابستگی به عوامل خارجی و قراردادهای بسته شده به تدریج بستر رونق در سایر بخش‌های اقتصادی را فراهم می کند.در واقع آنچه اتفاق افتاده،به روايت اقتصاددانان ورود به دوران پيش رونق است،به شرط آنكه ادامه یابد. 

3535