وقوع بحران اقتصادی در جهانی و تبعات ناشی از آن موجب تاکید بیشتر کشورها بر اهمیت مستقل بودن بانک های مرکزی شده است. این امر به تبع به طور موکد بر اصل پذیرفته شده دخالت نکردن دولت ها در تصمیم گیری های بانک مرکزی صحه گذاشته شده است.
در اقتصاد ایران هم طی سال های اخیر قدم های موثری هر چند با نوسان در جهت استقلال بانک مرکزی برداشته شده است. خلاصه ای از این قدم های اصولی به این شرح است:
1- طی برنامه های سوم و چهارم توسعه اقتصادی کشور مجددا ریاست شورای پول و اعتبار به رئیس کل بانک مرکزی واگذار شد.
2- انتخاب رئیس کل بانک مرکزی از مجمع عمومی بانک مرکزی به ریاست جمهور واگذار شد.
3- با بازگشت دوباره شورای پول و اعتبار به زیر مجموعه بانک مرکزی دوباره اعتبار بانک مرکزی افزایش یافت.
گذشته از موضوع استقلال بانک مرکزی، طی سال های اخیر بانک های مرکزی جهان به مسئله شفاف سازی، مسئولیت پذیری و اطلاع رسانی نیز توجه وافری کرده اند. در این زمینه نیز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ضمن همراهی با صندوق بین المللی پول، اقدام های موثری را در خصوص شفاف سازی،مسئولیت پذیری و پاسخگویی انجام داده است هر چند که در برخی موارد این اقدام ها با مقاومت هایی رو به رو شده است.
که گاه ریشه در بی اعتقادی برخی سازمان ها و دستگاه های اجرایی به واجد اثر مثبت بودن این تلاش ها داشته است.
به عنوان نمونه، تلاش برای کاهش انتظارات تورمی یکی از سیاست های بانک مرکزی در راستای شفاف سازی بوده است که با هدف تاثیرگذاری بیشتر سیاست های پولی صورت گرفته است.
اما به دو دلیل به رسمیت شناخته نشده استقلال بانک مرکزی و دقت پایین شاخص های اندازه گیری شفاف سازی،مسئولیت پذیری و پاسخگویی همچنان ارزیابی درست از جایگاه واقعی بانک مرکزی و اقدام های اصلاحی صورت گرفته از سوی این نهاد امکان پذیر نیست.
*استاد کرسی پول و بانکداری دانشگاه علامه طباطبایی
نظر شما