سالهاست که نام زیبای شهر «گنبدهای فیروزه‌ای» بر پیشانی پایتخت فرهنگی جهان اسلام می‌درخشد و شاید هیچ توصیفی تاکنون نتوانسته است جای این نام و نشان را برای اصفهان بگیرد چراکه شهر اصفهان مفتخر به وجود صدها مسجد تاریخی بی نظیر است که هر روز و هر روزه با فیروزه‌ایِ گنبدها و مناره‌های سربه فلک کشیده، نقش و نگار زیبای کاشی‌ها و معرق‌های بی بدیل دیواره‌هایش نقش معنویت بر آسمان دل گردشگران می‌کشد.
در طول این سالها مساجد میدان نقش جهان بیش از دیگر مساجد تاریخی اصفهان مورد توجه مسئولان بوده است و گرچه مساجدی مانند مسجد امام و چهارباغ پس از ده‌ها سال هنوز از دست داربست‌های فلزی رها نشده است اما چهره زشت برخی از دیگر مساجد تاریخی اصفهان مانند مسجد سید (متعلق به دوره قاجار) نشان می‌دهد که تا همین اندازه توجه نیز برای این مساجد به کار گرفته نشده است.
شاید بخشی از این بی توجهی از مدیریت دوگانه این مساجد ناشی می شود به نوعی که موج عدم تفاهم اوقاف و میراث فرهنگی تنها وضعیت اسف انگیزی به این مسجد بخشیده است که شاید بخشی از آن دیگر قابل جبران نباشد.
همین سال گذشته بود که خبرنگار مهر، راجع به وضعیت ناگوار این مسجد به ویژه درب ورودی کوچه پشتی مسجد هشدار و از میراث فرهنگی درباره وضعیت مسجد سوال کرد و جواب‌های ضد و نقیضی مانند لزوم تایید اوقاف و اهمیت نداشتن درب پشتی مسجد به دلیل عدم ورود گردشگران دریافت کرد.
در نهایت نیز میراث این گونه پاسخ داد که یگان حفاظت میراث همان روز به محل اعزام و در صورت مشاهده مشکلی در درب دوم ورودی مسجد اقدامات جدی انجام می‌شود.
اما بازدید دوباره از این مسجد نشان می دهد که نه تنها هیچ اقدامی در راستای رفع این مشکلات انجام نشده است بلکه تفاوت درب پشتی و غیراصلی مسجد سید با درب اصلی تنها یک بهانه است چراکه داخل مسجد و درب ورودی گردشگران نیز از آسیب‌های بی‌توجهی در امان نمانده است.
مینا امینی کارشناس آثار تاریخی مسجد سید اصفهان را نیازمند توجه جدی مسئولان برشمرد و گفت: تمام بخش‌های داخلی و خارجی مسجد دچار مشکلات زیربنایی و روبنایی است که اگر توجه جدی برای آن انجام نشود در سالهای آینده یکی از زیباترین بناهای تاریخی اصفهان را به عنوان یک جاذبه گردشگری از دست خواهیم داد.
این کارشناس آثار تاریخی با بیان اینکه مسجد سید اصفهان زیبایی‌های خاص خود را دارد که نباید با دیگر مساجد مقایسه شود، گفت: هزینه تعمیرات این مسجد به دلیل عدم توجه جدی در سالهای گذشته زیاد شده است و لازم است میراث‌فرهنگی در سطح کشور و مسئولان دیگر نهادهای تاثیرگذار استانی برای نجات این مسجد وارد عمل شوند.
استفاده از بی بدیل‌ترین صنایع دستی اصفهان در تزئینات درب پشتی مسجد
وی در ارتباط با ورودی دوم این مسجد نیز گفت: درب پشتی مسجد اتفاقا می تواند یکی از جادذبه‌های پرافتخار گردشگری اصفهان باشد چراکه از یکی از بی‌بدیل‌ترین صنایع دستی اصفهان یعنی نوعی از منبت که هر نقش آن باید به شکل جداگانه نصب شود بهره برده است.
وی افزود: از سویی این بخش دارای یکی از مظاهر معماری اصفهان یعنی پنجره‌های مشبک چوبی است که میراث دست به احیای آن در کوچه‌های اطراف میدان نقش جهان زده است اما از یک نماد زنده در این مسجد چشم پوشیده است.
این کارشناس آثار تاریخی تاکید کرد: مشکل اینجا است که از این پنجره مشبک که مربوط به سقاخانه این مسجد بوده است و به شکل متقارن در دو طرف درب چوبی مسجد واقع شده است تنها نیمه ای شکسته باقی مانده است و از پنجره دیگر نیز که تا سال گذشته وجود داشت به کلی خبری نیست.
سقاخانه مسجد سید از آجر و نخاله‌های ساختمانی پر شده است
بر اساس مشاهدات خبرنگار مهر، سقاخانه مذکور از آجر و نخاله‌های ساختمانی پر شده است و این در حالی است که از یک سو این حجم از آجر موجب آسیبب رسیدن به بنای سقاخانه شده و از سوی دیگر سالها است برخلاف گفته مسئولان در ارتباط با پاکسازی نخاله‌های ساختمانی پس از تعمیرات، از این مکان تکان نخورده است.
شوره زدگی دیواره های داخلی مساجد، وجود کیسه‌های سیمان در کنار پنجره مشبک شبستان آن هم در پربازدیدترین فصل گردشگری اصفهان،ترک دیواره‌ها، تعمیر نکردن کاشی‌های افتاده مسجد پس از سالهای سال، گچ کشیدن بی قواره در حاشیه کاشی‌های تاریخی مسجد، شکستگی‌های درب اصلی مسجد و از میان رفتن زیبایی پنجره های مشبک چوبی در حیاط مسجد به دلیل رنگ نشدن از مواردی است که در یک بازدید کوتاه از این مسجد تاریخی قابل مشاهده است و در تصاویر نیز مشاهده می کنید.
اما معاون میراث فرهنگی اصفهان در گفت‌و‌گو با خبرنگار مهر، علت اصلی مشکلات این مسجد را در دو دستگی مدیریت می داند و می گوید: به هرحال یک بنای ۴۰۰ ساله دارای مشکلات مختلفی است و حفاظت از آن سخت است.
ناصر طاهری با بیان اینکه میراث‌فرهنگی آثار تاریخی را هرگز به حال خود رها نمی‌کند، افزود: مرمت مسجد سید اصفهان بر عهده میراث است اما این مسجد نیازمند تعمیرات اساسی در بخش کاشیکاری، منبت، پنجره‌های چوبی، سنگ و ظواهر است که در مدت زمان کم قابل تعمیر نیست.
تعمیرات ساختاری و زیربنایی بسیار مهم‌تر از ظاهر مساجد و بناهای تاریخی است
وی ادامه داد: از سویی از دیدگاه کارشناسان میراث‌فرهنگی تعمیرات ساختاری و زیربنایی بسیار مهم‌تر از ظاهر مسجد است و بر این اساس بسته به اولویت‌های تعمیری اعتبارات لازم تخصیص داده می‌شود.
معاون میراث فرهنگی اصفهان در ارتباط با ظاهر نازیبای مسجد و گچ‌کاری‌های حاشیه کاشی‌ها نیز ابراز داشت: این نازیبایی‌ها مربوط به ظاهر کار است اما این گچ کاری‌ها نقش مهمی در جلوگیری از ریزش کاشی‌ها است چراکه هدف اصلی ما نگه داشتن وضع موجود بناهاست.
وی اضافه کرد: در همه بناهای تاریخی با قدمت حداقل ۲۰ ساله مشکل خستگی و فرسودگی مصالح وجود دارد اما همان‌گونه که بیان شد ظواهر از مسائل اساسی در بناهای تاریخی نیست و ساختار بنا و حفاظت از آن مهم‌تر است که شاید به چشم نیز نیاید.
مشکلات چند مدیریتی بودن بناهای تاریخی
طاهری در پاسخ به این سوال که با توجه به اضافه شدن ترک‌ها و فرسودگی در ساختار مسجد به نظر می‌رسد حفاظت از این بنای تاریخی نیز به درستی انجام نشده است، ابراز داشت: چند مدیریتی بودن بناهای تاریخی مشکلاتی ایجاد می کند چراکه هرکدام از این مدیریت‌ها دارای قوانینی برای خود هستند و گاه هماهنگی مشکل می‌شود.
وی در ارتباط با نخاله‌های ساختمانی در سقاخانه مسجد سید که سالهاست در این مکان جاخوش کرده و موجب آسیب بنا شده است، می‌گوید: تعمیرات میراث فرهنگی توسط پیمانکار انجام می‌شود و تا زمانی که نخاله ها جمع‌آوری نشود هزینه‌ای دریافت نمی‌کنند بنابراین اطمینان داریم که این مصالح مربوط به این اداره نیست.
معاون میراث در پاسخ به این سوال که به هرحال هر نوع تعمیر در ساختمان این بنا باید تحت نظارت میراث باشد، گفت: این مطلب صحیح است اما گاهی فعالیت‌هایی نیز دور از چشم ما انجام می شود و در بسیاری سیستم های چند مدیریت این مشکل رخ می دهد.
وی رسیدن به هماهنگی در بناهای تاریخی چند مدیریتی مانند مساجد را برای حفاظت از این بناهای تاریخی بسیار مهم برشمرد.
گلایه شدید مدیریت اوقاف اصفهان از وضعیت مسجد سید اصفهان
نکته جالب اینجاست که در تماس با مدیر اوقاف اصفهان وی خود از وضعیت مسجد سید اصفهان گلایه و شکوه بسیار دارد.
حجت‌الاسلام رضا صادقی که معتقد است تعمیرات مساجد تاریخی مانند مسجد جامع و سید هیچ نوع ارتباطی با اوقاف ندارد و نیازمند اجازه و تایید این ارگان نیست، به مهر می‌گوید: وضعیت مسجد سید اصفهان به عنوان یکی از زیباترین ابنیه تاریخی بسیار ناگوار است به نوعی که کاشی‌های ریخته، سنگفرش‌هایی که از میان آنها بوته‌های علف سبز شده است، و پنجره‌های چوبی شکسته خود گواه مشکلات اساسی این مسجد است.
وی وضعیت این مسجد تاریخی را ناگوار خواند و گفت: تعمیرات این مسجد هزینه زیادی می‌طلبد به نوعی که هر پنجره آن حداقل نیازمند ۵۰ میلیون تومان هزینه است و بر این اساس تعمیرات مسجد با بودجه‌های کم دولتی میسر نیست.
مدیر اوقاف: ساختار و بنیان مسجد سید اصفهان نیز دارای مشکلات اساسی است
وی با بیان اینکه اوقاف و متولی مسجد سید بدون اجازه میراث فرهنگی حق دست نهادن بر یک کاشی را نیز ندارند، گفت: از دیدگاه ما پی و ساختار مسجد نیز دچار مشکل جدی است و بر این اساس میراث فرهنگی باید برای این مسجد چاره اندیشی جدی داشته باشد.
وی با بیان اینکه وضعیت این مسجد استاندار را نیز نگران کرده است، تاکید کرد: وی دستور تشکیل کارگروهی متشکل از اوقاف، میراث، شورای شهر و شهرداری برای رفع مشکلات مسجد داده است گرچه هنوز اتفاقی تاثیرگذار رخ نداده است.
مسجد سید اصفهان، بزرگترین و مشهورترین مسجد اصفهان در قرن ۱۳ است که به امر حجت الاسلام حاج سید باقر از علمای بزرگ امامیه در دوره سلطنت محمدشاه قاجار بنا شده است.
در تزئینات کاشیکاری این مسجد به دلیل استفاده از طرح گلدان و منظره رنگ قرمز روشن نقش عمده‌ای دارد و این همان رنگی است که در مساجد دیگر دوره قاجار مانند مسجد رحیم خان و مسجد رکن الملک نیز مشاهده می‌شود.
حفاظت از این مساجد تاریخی که در سالهای گذشته کمتر مورد توجه بوده است نیازمند همکاری تمامی نهادهای ذی ربط و به ویژه ارگان‌های دارای سرمایه کافی به منظور تعمیرات اساسی است.
46
نظر شما