چرا حماس تن به عقب نشینی داد؟

بی آنکه وارد جزئیات طرح شده در این سند شویم، باید این نکته را مد نظر قرار دهیم که دیدگاه غالب این است که جنبش حماس عملاً راهی را خواهد رفت که پیشتر جنبش فتح و یاسر عرفات رفته بودند. «یاسر عرفات» سال 1988 اعلام کرد، ما دولت فلسطین را درهر بخشی از اراضی فلسطین که آزاد شود، تشکیل خواهیم داد.

در آن زمان مشخص بود رژیم صهیونیستی و حامیانش اجازه نخواهند داد دولتی فلسطینی بدون شناسایی رژیم صهیونیستی، تشکیل شود. این روند منجر به موافقتنامه اسلو شد که در آن نه تنها ملت فلسطین به حقوق خود نرسیدند که تشکیلات خودگردان فلسطین که نتیجه موافقتنامه اسلو بود، به صورت بخشی از دستگاه امنیتی اسرائیل درآمده و در خدمت اسرائیل قرار گرفت. حال با این پیشینه، این سؤال مطرح می‌شود که آیا حماس نیز به چنین سرانجامی دچار خواهد شد؟

طبیعتاً مشخص است ادامه این راه، سرنوشت مشابهی را برای حماس رقم خواهد زد. هر چند هنوز مطمئن نیستیم که همه جریان‌ها در جنبش حماس، از جمله گردان‌های عزالدین قسام یا دیگر گروه‌های فلسطینی در داخل و خارج غزه با این سند موافق باشند.
شرایطی که حماس را به سوی عقب نشینی راند، از یک سو ناشی از اقدامات گذشته این جنبش در خروج از محور دمشق و پیوستن به محور دوحه و آنکارا بود. قطر و ترکیه به دلیل روابط نزدیکی که با اسرائیل دارند با اعمال فشارهایی به حماس و وعده حل مشکلات از طریق مذاکره در تصمیم‌گیری حماس نقش قابل توجهی داشتند. بخصوص که این اقدام در شرایطی صورت می‌گیرد که محمود عباس رئیس تشکیلات خودگردان فلسطین قصد دارد به واشنگتن سفر کند و رجب طیب اردوغان رئیس جمهوری ترکیه نیز آماده می‌شود در سفرش به واشنگتن با ترامپ دیدار کند. آنها قصد دارند، وانمود کنند برگه مقاومت اسلامی حماس در دست آنها قرار دارد تا بتوانند با آن از رئیس جمهوری امریکا امتیازی مهم بگیرند.

مورد بعدی که باعث شده حماس دست به چنین اقدامی بزند وضعیت اسفبار نوار غزه است. نوار غزه در محاصره کامل قرار دارد و فشار معیشتی بر بیش از 2 میلیون فلسطینی ساکن در این منطقه وارد می‌شود. نرخ بیکاری بالای 70 درصد است. مشکل قطع برق نوار غزه، ممانعت از ورود و خروج شهروندان و قطع حقوق کارکنان در نوار غزه در هفته‌های اخیر نشان می‌دهد، این مسأله فشار جدیدی است که به شکل برنامه‌ریزی شده‌ای حماس را مجبور کرد، میثاق خود را تغییر داده و تن به مذاکره و سازش بدهد.

قابل پیش‌بینی است، پس از عقب نشینی حماس، فشار بر نوار غزه کاهش یافته و از سویی دیگر زمینه برای تشکیل دولت وحدت ملی با تشکیل جنبش فتح و حماس فراهم خواهد آمد. چرا که اگر تا به امروز چنین دولتی تشکیل نشده علتی جز تعارض شدید میان برنامه مقاومت از سوی حماس و برنامه سازش از سوی جنبش فتح را نمی‌توان برشمرد. با توجه به اینکه تشکیلات خودگردان صرفاً در مقر حکومت خود در شهر رام‌الله می‌تواند اعمال نفوذ کند و در دیگر بخش‌ها نفوذی ندارد، تشکیل دولت ملی با شرکت حماس و فتح زمینه شروع مذاکرات را فراهم خواهد کرد و بدیهی است، این مذاکرات صرفاً مذاکره برای مذاکره خواهد بود و راه به جایی نخواهد برد. همچنین سعی خواهد شد، مقاومت بیشتر به سمت سازش کشانده شود تا اینکه حتی زمینه‌ای برای تشکیل دولت مستقل برای فلسطینی‌ها در اراضی 1967 شود. زیرا همان گونه که می‌دانیم اسرائیل کرانه باختری را بخشی از اراضی خود می‌داند و در این شرایط حاضر نیست از این منطقه عقب نشینی کند و صرفاً آنچه به فلسطینی‌ها داده می‌شود تنها می‌تواند محدود به بهبود وضعیت معیشت 2 میلیون ساکن در نوار غزه شود.

302