شهرام یزدان‌پناه: در نهم ماه می سال ۲۰۰۳ میلادی و درست رأس ساعت ۲۵:۲۹:۰۴ به وقت گرینویچ، ناگهان نواحی اطراف مرکز فضایی کاگوشیما (که اکنون مرکز فضایی یوچینواُرا نیز نامیده می‌شود) در اثر غرش مهیب موتورهای سوخت جامد یک راکت فضایی M5 به لرزه درآمد. محموله این راکت ۱۴۰ تنی، سفینه۵۰۰ کیلوگرمی هایابوسا بود که می‌بایست طی سه مرحله در مدار بین سیاره‌ای قرار می‌گرفت.
هایابوسا در زبان ژاپنی به معنی شاهین است. شاهین که پرنده‌ای شکاری است، عادت دارد برای شناسایی بر فراز طعمه خود پرواز کند و ناگهان با یک حمله سریع، طعمه را از زمین چنگ زده و مجدداً به آسمان بازگردد. هایابوسا نیز قرار بود همین عمل را با خرده‌سیارکی سیب‌زمینی شکل به نام 1998 SF36 که به تازگی کشف شده بود انجام دهد.
این اولین بار نبود که یک کاوشگر فضایی به ملاقات یک خرده سیارک می‌رفت. اولین سیارکی که از نزدیک مطالعه شد گَسپرا951 بود که در اکتبر 1991 و توسط فضاپیمای گالیله که راهی کاوش غول گازی منظومه شمسی، مشتری، بود از نزدیک رصد گردید. در آگوست همان سال سیارک آیدا 243 نیز توسط همین فضاپیما از نزدیک ملاقات شد.
اولین تلاش بشر برای فرود بر سطح یک خرده‌سیارک و سعی در نمونه‌برداری از آن در 12 فوریة 2001 توسط فضاپیمای نیر و بر روی سیارک اِرُس روی داد. این فضاپیما که به مدت یک سال با اِرُس پرواز می‌کرد، علاوه بر عکس‌های فراوانی که از این خرده‌سیارک به زمین ارسال نمود، توانست در هنگام فرود بر سطح آن عکسی از فاصله 120 متری اِرُس به زمین بفرستد که البته قسمت پایانی تصویر مخابره نشد. در برخورد این فضاپیما با خرده‌سیارک، سیستم پیغام رسانی آن از کار افتاد. این تلاش اگر‌چه موفقیت‌آمیز نبود، اما اطلاعات بسیار با ارزشی برای دانشمندان به ارمغان آورد.
مواد تشکیل دهنده خرده‌سیارک‌ها از آن‌جا که از 4.5 میلیارد سال قبل یعنی زمانی که منظومه شمسی متولد شد، دست نخورده باقی مانده‌اند بسیار مورد توجه دانشمندان هستند. دانشمندان امیدوارند با مطالعه روی چنین نمونه‌هایی پاسخ بسیاری از سوالات خود را در زمینه پیدایش جهان و خصوصاً تولد منظومه شمسی بیابند. هم‌چنین سیارک‌ها منابع باارزش فضایی محسوب می‌شوند که فضانوردان آینده را قادر می‌سازند بسیاری از مواد مورد نیاز خود را از سطح بسیار کم گرانش آنها تأمین نمایند. گرانش خیلی اندک سیارک‌ها باعث می‌شود تا فضانوردان برای فرود و برخواست از آنها مجبور به مصرف سوخت زیادی نشده و بدین ترتیب هزینه‌های سفرهای فضایی آینده به ماورای منظومه شمسی را به حداقل برسانند. سیارک‌ها هم‌چنین می‌توانند تهدیدی برای زندگی بر روی زمین باشند. دانشمندان احتمال می‌دهند که برخورد یک خرده‌سیارک 9 کیلومتری با زمین باعث انقراض نسل دایناسورها شده است.
خرده سیارک 1998SF36 نیز یکی از خردهسیارکهای تازه کشف شده‌ای است که مدار حرکت آن، مدار زمین به دور خورشید را قطع می‌کند. این خرده‌سیارک در 26 سپتامبر 1998 توسط گروه پژوهشی LINEAR (مرکز تحقیقات لینکلن برای مطالعه خردهسیارکهای نزدیک به زمین) کشف شد و تخمین زده می‌شود با ابعاد 540 در270 در 210 متر حدود 1010 *4.1 کیلوگرم جرم داشته باشد. این جسم کوچک سماوی که هر 12 ساعت یک بار به دور خود می‌چرخد با ضریب بازتابش سطحی 53/0، قدر مطلقی معادل 2/19 دارد. شتاب جاذبه خرده سیارک 1998SF36 حدود 0001/0 متر بر مجذور ثانیه یعنی تقریباً یک صدهزارم شتاب جاذبه زمین است.
مدار این خرده‌سیارک در فضا به گونه‌ای است که مدار زمین را قطع می‌کند. در زمان ما محل تلاقی مدارها در آن سوی خورشید قرار دارد بدین معنی که ما در حال حاضر به اندازه یک نیم‌مدار از محل تلاقی دور هستیم. این سیارک در حرکت خود به دور خورشید علاوه بر قطع مدار زمین، مدار مریخ را نیز قطع می‌کند. محاسبات نشان می‌دهد که احتمال برخورد خرده سیارک 1998SF36 با زمین یا مریخ تا پنجاه هزار سال آینده منتفی است.
مؤسسه علوم فضا و فضانوردی ژاپن (ISAS) طرحی برای مطالعه از نزدیک این خرده‌سیارک تهیه نمود و در این راستا سفینه‌ای بدون سرنشین طراحی شد که Muses-c نامیده شد. این سفینه که بعدها به هایابوسا تغییر نام داد، قرار بود بعد از رسیدن به خرده‌سیارک 1998SF36 و مطالعه آن از نزدیک بر سطح سیارک فرود آمده و نمونه‌هایی از سطح بردارد، سپس می‌بایستی سفینه به سمت زمین بازگردد و نمونه‌های جمع‌آوری شده را در کپسول ویژه‌ای به زمین ارسال کند. این کپسول طبق برنامه زمان‌بندی‌شده می‌بایستی در سال 2007 درصحرای مرکزی استرالیا فرود می‌آمد؛ کاری که به دلیل اتفاقات ناگوار در طول مأموریت تا امروز به درازا کشیده شد.
گروه تحقیقاتی فوق به دلیل طراحی چنین مأموریت ویژه و نادری از اتحادیه بین‌المللی ستاره‌شناسی (IAU) درخواست کرد که نام خرده‌سیارک 1998SF36 به پاس احترام به دکتر هیدُ ایتوکاوا پدر علوم فضایی ژاپن، ایتوکاوا نامیده شود. این درخواست پذیرفته شد و بدین سان بود که داستان هایابوسا و ایتوکاوا گام بلندی برای کشف اسرار عالم گردید.
همان‌طور که در خبرها آمده بود، هایابوسا سرانجام دو روز پیش و پس از هفت سال دوری از خانه به زمین بازگشت. هایابوسا کپسول ارزشمند خود را که همه امیدوارند نمونه‌هایی از سطح ایتوکاوا در آن وجود داشته باشد، بر فراز جو زمین رها نمود. کپسول با موفقیت و با کمک چتر نجات در منطقه وومرا، جایی در کشور استرالیا به زمین نشست؛ اما هایابوسای پیر و فرتوت پر به شعله برخورد با جو زمین داد و در اتمسفر لانه خود سوخت. آخرین خبرها می‌گوید که کپسول بازیابی شده و بنابراین زمینیان باید چند روزی صبر پیشه کنند تا درب‌های این گنجینه ارزشمند باز شود و پرده دیگری از عظمت آفرینش را بر ما نمایان سازد. اگر کپسول هایابوسا نمونه‌هایی از ایتوکاوا را در خود همراه داشته باشد، برای اولین بار در طول تاریخ بشری خواهد بود که نمونه‌هایی از یک سیارک به زمین حمل می‌شود.
اما این مأموریت فضایی را می‌توان پردردسازترین مأموریت همه دوران نیز نامگذاری کرد. هایابوسا در راه شکار ایتوکاوا مرارت‌های زیادی را تحمل کرد و آسیب های فراوانی دید که ذکر همه آن مصیبت‌ها خود داستانی دیگر است.
نظر شما