واکنش‌ها به تحریم‌های تازه: لایحه جنجالی اجرایی می‌شود؟

محمد اکبری: خواب خوش ترامپ در مورد روسیه خیلی زود به کابوس تبدیل شد. هر چند امید می رفت که با روی کار آمدن دونالد ترامپ به عنوان رئیس جمهوری جدید آمریکا، فضای جدیدی در روابط واشنگتن و مسکو پدید آید، اما وارد آمدن اتهامات جدی به ترامپ و تیم وی در زمینه مداخله روسها به نفع وی در انتخابات ریاست جمهوری 2016 آمریکا ، باعث افزایش حساسیت ها درباره این مساله شد.
نه تنها روسیه و امریکای بعد از ترامپ به ماه عسل نرفتند بلکه روابط آنها با اقدامات سنای امریکا و همراهی مجلس نمایندگان پیچیده تر از گذشته گردید. از این رو طرح های جدیدی در سنای امریکا برای تحریم روسیه به بهانه موضوع دخالت روسیه در انتخابات امریکا در پیش گرفته شد.

فشار تحریم ها روی روسها

مجلس نمایندگان آمریکا طرح مربوط به اعمال تحریم های جدید علیه روسیه، ایران و کره شمالی را با اکثریت بسیار بالایی، با 419 رای موافق تصویب کرد. این طرح بیش از دو سوم آرای موافق مجلس نمایندگان آمریکا را به خود اختصاص داده و 3 نماینده مخالف، از حزب جمهوری‌خواه بودند. 

این طرح نسخه اصلاح شده طرحى است که پیش از این با هدف تحریم ایران و روسیه در سنا تصویب شده بود. ولی چون در مجلس نمایندگان ایرادات فنی به آن وارد شده بود قرار شد ابتدا در مجلس نمایندگان و بعد در سنا به تصویب برسد. این طرح با حمایت قاطع جمهوریخواهان و همچنین دموکرات ها روبرو شد. اکنون این طرح باید به تصویب سنا برسد و سپس برای کاخ سفید ارسال شود تا ترامپ آن را امضا یا وتو کند. رهبران سنا به این مسئله اشاره نکرده اند که چه زمانی ممکن است بررسی این طرح را آغاز کنند. کاخ سفید نیز اعلام کرد رئیس جمهور هنوز تصمیم نگرفته است چنین طرحی را امضا کند یا خیر.

موضوع تحریمهای جدید امریکا علیه روسیه که در حقیقت در ابتدا بر علیه ایران در سنای امریکا شکل گرفته بود، در آخرین لحظات به آن ضمیمه شد. تحریم روسیه بخش‌های مختلفی مانند اقتصاد، کشتیرانی، معدن، فلزات، راه‌آهن و... را هدف قرار داده است. اشخاصی که حملات سایبری را از سوی دولت روسیه انجام داده اند نیز با تحریم‌ها مورد هدف قرار گرفته‌اند.

تحریمهای جدید بیش از ایران و کره شمالی می تواند روسیه را زیر فشار قرار داده و به منازعه ای وارد کند که می تواند ادامه دار باشد و مسائل امریکا و روسیه را پیچیده تر کند. حضور ترامپ در قدرت نه تنها باعث نشد مشکلات دو قدرت بزرگ به سمت حل شدن برود بلکه موضوع ارتباط نزدیکان ترامپ با روسها باعث گارد شدید کنگره در مقابل آن شد. حال نه تنها روسها تحریم شده اند بلکه خود ترامپ نیز زیر فشار است و موضوع استیضاح او هم مطرح شده است. 

اروپا در مقابل امریکا

اروپایی ها معتقد هستند این طرح با در نظر گرفتن مسائل داخلی امریکا و بدون نگاه به تبعات بین المللی آن تنظیم شده است و از این رو خود را آماده واکنش به این تحریم‌ها در صورت تاثیرگذاری آن بر قرارداد شرکت‌های اروپایی می کنند. در این باره در بخشی از دستور جلسه نشستی که قرار است روز چهارشنبه در کمیسیون اروپا شکل گیرد، آمده است که بروکسل باید آمادگی داشته باشد تا چنانچه تحریم‌ها برضد روسیه، بدون در نظر گرفتن نگرانی‌های اتحادیه اروپا تصویب شد، ظرف چند روز به آن واکنش نشان دهد.

این متن تاکید می‌کند که دولت آمریکا باید به صورت علنی یا کتبی به اتحادیه اروپا اطمینان بدهد که تحریم‌ها، سد راه منافع شرکت‌های اروپایی نخواهد شد.

از دیگر گزینه‌های مطرح شده در کمیسیون اروپا، استفاده از راه‌های قانونی برای منع تحمیل تحریم‌های آمریکا به کشورهای اروپایی و همچنین به کارگیری اقدامات تلافی جویانه است.

کمیسیون اروپا تاکید می‌کند که اینگونه اقدامات می‌تواند روی تعداد زیادی از شرکت‌های اروپایی که مشغول تجارت قانونی با نهادهای روسی در زمینه‌های مختلف ریلی، مالی، معدن، کشتی‌رانی و دیگر زمینه‌ها هستند، تاثیر بگذارد.

بر اساس گزارش کمیسیون اروپا هشدار داده شده است که اعمال تحریم های کنگره آمریکا علیه روسیه می تواند تبعات ناخواسته و گسترده ای علیه تلاش های اتحادیه اروپا برای متنوع کردن منابع انرژی خود و کاهش وابستگی به روسیه داشته باشد.

اتحادیه اروپا در این باره ضمن هشدار درباره اقدامات کنگره آمریکا برای اعمال تحریم های بیشتر علیه روسیه از واشنگتن خواسته است تا هماهنگی خود را با شرکایش در گروه 8 حفظ کند چرا که اعمال تحریم های یکجانبه علیه مسکو می تواند تبعات ناخواسته ای به همراه داشته باشد.

گروه 8 را که بعد از کنار گذاشتن روسیه (بعد از مسائل پیش آمده در اوکراین) باید گروه 7 نامید شامل 7 کشور قدرتمند اقتصادی است که نیمی از اقتصاد جهان را در دست دارند. بعد از حذف مسکو از گروه هشت کشور صنعتی جهان موسوم به گروه هشت تاکید بسیاری بر زیانهای متوجه طرفین شده بود و گفته می شد از دیدگاه دیپلماتیک این اقدام عاقلانه نیست چرا که در چارچوب گروه هشت، سران دولتهای اروپایی ، آمریکا و کانادا می توانند با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفتگو و برخی ابعاد این بحران را حل و فصل کنند. این در حالی است که آنها ترجیح داده اند این گفتگوهای دیپلماتیک قطع شود و روسیه از گروه هشت حذف شود.

همچنین در مسئله تحریم روسیه بعد از موضوع اوکراین نیز تاکید شده بود که این تحریمها مانند یک شمشیر دو لبه است زیرا اتحادیه اروپا بیش از یک سوم گاز و سوخت مورد نیاز خود را از روسیه وارد می کند بنابراین چنانچه تحریمی علیه روسیه اعمال شود عواقب آن به سرعت دامن اتحادیه اروپا را خواهد گرفت.

در حقیقت تحریم روسیه ، تحریم غیرمستقیم اتحادیه اروپاست زیرا این اتحادیه بلافاصله نمی تواند جایگزینی برای تامین سوخت و گاز طبیعی مورد نیاز خود پیدا کند. در موضوع فشار بر روسیه بر سر موضوع کریمه، واشنگتن خواهان تحریم روسیه بود و به نظر می رسید دولت های اروپایی در سطح دیپلماتیک با این کشور همگام شده اند اما هنگامیکه مسئله تحریم های تجاری و اقتصادی مطرح می شود مخالفت می کنند زیرا معتقدند پیامدهای این تحریم ها نه تنها گریبانگیر مردم روسیه خواهد شد بلکه دامن شهروندان اتحادیه اروپا را نیز خواهد گرفت. 

آلمان مخالف سرسخت تحریم روسیه

در حال حاضر اعضای گروه 7 مخصوصا کشورهای اروپایی از جمله آلمان همراه با اتریش که روابط اقتصادی گسترده ای با روسیه دارند اعتراض شدیدی به تحریم روسیه توسط امریکا کرده اند و در یک بیانیه مشترک اعتراضی، تاکید کرده اند که تحریم‌های ضد روسی و جدید تایید شده از سوی سنای آمریکا قوانین بین‌المللی را نقض کرده، بر کمپانی‌های اروپایی اثر می‌گذارد و هدف اصلی‌اش برای نفع بردن بخش گاز و نفت آمریکاست. تامین انرژی اروپا مساله‌ای مهم برای قاره سبز است نه آمریکا. ما نمی‌توانیم این مساله را بپذیریم که کمپانی‌های اروپایی با این تحریم‌های ضد روسی دچار آسیب بشوند و در معرض خطر قرار گیرند.

در ادامه این بیانیه مشترک همچنین آمده است:‌ تحریم‌ها یک ابزار سیاسی هستند که نباید آنها را به منافع اقتصادی مرتبط کرد. این تحریم‌ها بر اتریش، آلمان و سایر کشورهای اروپایی که با روسیه در پروژه‌های گازی چون «نورد استریم 2»‌ همکاری دارند، اثر مخرب می‌گذارد.

از این رو گفته شده است تحریم‌های برون مرزی و غیرقانونی آمریکا علیه شرکت‌های اروپایی دخیل در طرح روسی «نورد استریم 2» تاثیر بسیار منفی بر روابط اروپا و آمریکا خواهد داشت.
تحریم‎های جدید آمریکا علیه روسیه شامل جریمه علیه شرکت‌های کمک کننده به روسیه در استخراج نفت از ذخایر نفتی شمالگان، شیل یا دیپ واتر می‌شود.

طرح «نورد استریم 2» طرحی برای انتقال سالیانه 55 میلیارد مترمکعب گاز از روسیه به آلمان است که بناست با گذر از مسیر دریای بالتیک به آلمان برسد و تا سال 2020 به بهره برداری برسد.

سهام اصلی این طرح متعلق به شرکت دولتی گازپروم روسیه است، اما شرکت‌های آلمانی و اتریشی OMV، «یونیفر» و «وینترشل»، شرکت فرانسوی «انجی» و شرکت بریتانیایی - هلندی «شل» هم در این طرح بزرگ سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

مناسبات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا که از زمان فروپاشی شوروی سابق شکل تازه‌ای گرفت در سال 2013 به اوج خود رسید، و مطابق گزارش وزارت خارجه روسیه در سال 2013 میلادی از مرز 417.7 میلیارد دلار گذشت.

اما بحران اقتصادی غرب و روسیه در کنار بحران اوکراین و تحریم‏‎های اتحادیه اروپا علیه روسیه لطمه سنگینی به مناسبات اقتصادی دو طرف وارد کرد، به گونه ای که در سال 2016 میلادی رقم مبادلات تجاری روسیه و اتحادیه اروپا به حدود 200 میلیارد دلار کاهش یافت.
در میان کشورهای اروپایی، آلمان بیشترین مناسبات اقتصادی را با روسیه داشته و دارد. مطابق آمارها حجم مبادلات آلمان و روسیه در اوج مناسبات دو طرف در سال 2013 میلادی 20 درصد از کل مبادلات روسیه با اتحادیه اروپا را به خود اختصاص داده و از مرز 80 میلیارد دلار فراتر رفته است.

بعلاوه روابط آلمان با روسیه در کاهش مناسبات روسیه و اتحادیه اروپا کمتر از بقیه کشورهای اروپایی دچار تنزل شده و در سال 2016 میلادی آلمان با سهم 80 میلیارد دلاری در مبادلات 200 میلیارد دلاری اتحادیه اروپا با روسیه، 25 درصد از این مناسبات را از آن خود کرده است.

ابهام در تحریمهای ایران

رئیس مجلس نمایندگان آمریکا از قانون جدید تحریم های ایران روسیه و کره شمالی که به تصویب این مجلس رسید، به عنوان یکی از گسترده ترین بسته های تحریمی در طول تاریخ یاد کرد. پل رایان در حساب توئیتری خود نوشت: مجلس نمایندگان یکی از گسترده ترین بسته های تحریمی در طول تاریخ را عیله ایران ، کره شمالی و روسیه تصویب کرد.

اما قابل توجه است که هر چقدر که تحریمهای روسیه مشخص و هدفمند است و می تواند صنعت حمل و نقل، معدن و انرژی آن را زیر فشار قرار دهد، تحریمها در مورد ایران مبهم و بسیار کلی است. در حقیقت تحریمهای ایران مواردی است که در گذشته وجود داشته و این طرح نوعی جمع بندی تحریمهای گذشته است.

دلیل این موضوع وجود برجام است. این تحریم که در ابتدا در شورای روابط خارجی سنا پا گرفت تا رسیدن به مجلس نمایندگان، چندین بار بررسی و تعدیل شد و تلاش شده است تا بندهایی که می تواند ناقض مشخص برجام باشد از آن حذف شود. از این رو برجام باعث شده است دست سنا و مجلس نمایندگان امریکا در تحریمی جدید و فلج کننده بسته باشد.

تحریم ایران بیشتر تلاش می کند افراد و سازمانهایی جدید را به تحریمهای گذشته غیر هسته ای اضافه کند. اینکه این افراد و سازمانها که و چه هستند مشخص نیست. از این رو تحریمها ایران از ابهام بسیار برخوردار است. از طرفی این تحریمها نمی توانند در برنامه های توسعه ای ایران خللی وارد کنند. برای مثال این موضوع وجود دارد که سرداران سپاه مورد تحریم قرار گرفته و از ورود آنها به امریکا جلوگیری شود و همچنین اموال آنها در امریکا مصادره شود.

از این رو این نوع تحریم می تواند به نوعی مضحک هم باشد، چون سرداران سپاه نه برنامه ای در امریکا دارند که بخواهند بدانجا سفر کنند و نه اموالی دارند. همین مقابله مثل را ایران هم در مورد افراد و سازمانهای امریکایی انجام می دهد و البته می تواند تاثیر گذار باشد. زیرا وقتی یک شرکت معتبر امریکایی مورد تحریم قرار می گیرد حتی با در نظر گرفتن اینکه ایران تاثیری روی کار و برنامه آن نداشته باشد، باز هم به وجهه بین المللی آن صدمه وارد می شود و اسم آن شرکت در چنین لیستی قرار می گیرد. 

عقب نشینی از تحریم سپاه

در حالی که بسیار مطرح شده بود ایالات متحده به خاطر مقابله با اقدامات بین المللی سپاه قصد دارد آن را مورد تحریم قرار داده و حتی آنرا نیرویی تروریستی اعلام کند اما خیلی زود آمریکا به این نتیجه رسید که این موضوع یک استراتژی غلط و بدون فکر شده است. اگر امریکا یک نیروی رسمی نظامی ایران را به عنوان یک گروه تروریستی معرفی می کرد مقابله به مثل ایران می توانست برای امریکا بسیار گران تمام شود. زیرا که ایران هم می توانست ارتش امریکا را به عنوان نیرویی تروریستی قلمداد کند. از این رو هر کشتی نظامی امریکا که از خلیج فارس نزدیک عبور می کرد به خاطر مطرح بودن به عنوان یک گروه تروریستی می توانست مورد حمله قرار گیرد. از این رو کنگره امریکا از مطرح کردن این موضوع خودداری کرد و همانطور که گفته شد فقط تلاش کرد افرادی را به طور مشخص از سپاه پاسداران به لیست تحریم اضافه کند که نمی تواند تاثیرگذار باشد.

ترامپ در آزمون تحریم ها

طرح تحریم روسیه به همراه ایران و کره شمالی اکنون بعد از تصویب در کنگره باید به سنا برود و بعد از تصویب در آنجا به امضای ترامپ برسد. با توجه به رای حداکثری آن در مجلس نمایندگان در صورت عدم امضا آن از سوی ترامپ، او وضعیت سختی را پیدا خواهد کرد.

از این رو هر چند به نظر می رسد ترامپ به دلیل دور ساختن خود و تیمش از اتهام ارتباطات مخفیانه با روسیه با موضوع تحریمهای روسیه مخالفت نخواهد کرد اما بر اساس لایحه جدید ترامپ اگر با این لایحه مخالفت کند باید گزارشی درباره دلایل مخالفتش با این تحریم‌ها یا بخشی از آنها به کنگره بدهد و کنگره نیز ۳۰ روز فرصت دارد تا دلایل ترامپ را بپذیرد یا رد کند.

این موضوع تبدیل به آزمونی برای ترامپ شده است تا بتواند مناسبات خود با اروپا و روسیه از طرفی و همچنین مسائل داخلی خود را از طرف دیگر حل و فصل کند. در این چارچوب افزایش مناسبات مستقلانه با دیگر کانون‌های قدرت و اقتصاد جهانی نظیر روسیه فرصتی تاکتیکی است که پیش روی اتحادیه اروپا، به ویژه آلمان قرار دارد. به همین دلیل تصویب و اجرای تحریم‎های جدید آمریکا علیه روسیه در صورت تسری یافتن به شرکت‎های اروپایی شریک روسیه، فاز تازه‎ای از تنش در روابط دو سوی آتلانتیک را رقم خواهد زد، و روند استقلال اتحادیه اروپا از آمریکا را تقویت خواهد کرد.

52312