فهیمه حسن‌میری: طی چند هفته گذشته و به دنبال گفته‌های یکی از اعضای هیات رئیسه مجلس شورای اسلامی مبنی بر بررسی حذف پنج یا شش روز از تعطیلات رسمی کشور در مجلس، بار دیگر موضوع کاهش تعطیلات رسمی کشور در رسانه‌ها مطرح شد. بحثی که صرفا به این روزها و هفته‌های اخیر محدود نمی‌شود و بارها در محافل مختلف، مخصوصا مجلس شورای اسلامی مطرح شده. بررسی کاهش تعطیلات رسمی دست کم از سال 83 در دستور کار مرکز پژوهش‌های مجلس قرار گرفته و در مجلس هفتم هم چنین طرحی ارائه شد، اما به دلیل اختلاف نظر در اینکه کدام روز، باید از تعطیلات حذف شود، به سرانجام نرسید.
مدافعان این طرح با بررسی تعطیلات رسمی کشورمان با سایر کشورها این نکته را مطرح می‌کنند که تعداد روزهای تعطیل در کشور ما 25 روز است اما کشورهای دیگر روزهای تعطیل کمتری دارند. در مقابل اما بزرگترین ابهام این است که کدام روز را باید از فهرست روزهای قرمز تقویم حذف کرد؟
همیشه این طرح به گونه‌ای مطرح شده که کسی جرات مخالفت با آن را نداشته باشد، اما برخی کارشناسان محتاطانه این نکته را تذکر می‌دهند که در اغلب کشورها دو روز آخر هفته تعطیل است در حالی که در کشور ما در آخر هفته معمولا یک روز تعطیل وجود دارد و به این ترتیب، با احتساب دو روز تعطیلی آخر هفته کشورهای دیگر در مقابل یک روز تعطیلی کشورمان، مشاهده می‌شود که روزهای تعطیل در ایران نسبت به سایر کشورها کمتر است.
تعطیلات کمتر، کار بیشتر؟!
موافقان کاهش تعطیلات تاکید دارند با توجه به این که کشور ما کشوری در حال توسعه است، باید کار و تلاش بیشتری صورت گیرد و با افزایش روزهای کاری می‌توان فاصله ایران را با کشورهای توسعه یافته کم کرد؛ اما کارشناسان، در این مورد که واقعا این مساله گرهی از مشکلات اقتصاد ما باز کند، تردید دارند.
سعید لیلاز، اقتصاددان در پاسخ به این سوال به این نکته اشاره می‌کند که اثرات بد اقتصادی تعطیلات زیاد در ایران کمتر از اثرات منفی فرهنگی و اجتماعی آن است چرا که تعطیلات زیاد، مصرف و میل به مصرف را افزایش می‌دهد. او به خبر آنلاین می‌گوید: «من معتقدم از نظر اقتصادی کم کردن تعطیلات کشور هیچ اثری روی تولید ناخالص داخلی ایران نخواهد گذاشت چرا که حدود 30- 15 درصد اقتصاد ایران به طور مستقیم و غیرمستقیم از نفت ناشی می‌شود، نفت هم تعطیلات ندارد و هر روز تولید می‌شود، همچنانکه حدود 15 درصد اقتصاد ایران هم از کشاورزی تولید می‌شود که آن هم تعطیلات ندارد و در هر حال همواره در هر 365 روز سال مشغول تولید است. در حوزه‌های دیگر مثل تولید صنعتی یا خدمات هم با توجه به این که بهره‌وری در اقتصاد ایران فوق‌العاده پایین است، در بقیه ایام غیر تعطیل می‌توان کارهای روزهای تعطیل را انجام داد.»
به گفته وی، در واقع ما الان کمتر صنایع و کارخانه‌هایی داریم که با مشکل کمبود ظرفیت روبه‌رو باشند و تعطیلات مانع کارشان باشد. به نظر این تحلیلگر مسایل اقتصادی، بخش‌های اصلی اقتصاد ایران شامل نفت، کشاورزی، حمل و نقل و مخابرات هیچ تاثیری از تعطیلات نمی‌گیرند ضمن این که تعطیلات حتی می‌تواند باعث تقویت بعضی بخش‌ها مثل توریسم شود.
لیلاز همچنین با اشاره به این که تعطیلات بحث جدی اقتصاد ایران نیست، می‌گوید: «من معتقد نیستم نیاز داریم تعطیلات را کم کنیم یا اگر این کار را بکنیم در تولید ناخالص داخلی ایران تفاوتی می‌کند. ما ابتدا باید بهره‌وری را در اقتصاد ایران بالا ببریم، آن وقت خواهید دید با تعطیلاتی دو برابر این هم تولید ناخالص داخلی ایران کم نخواهد شد. در حال حاضر به قدری بهره‌وری در ایران کم است که اصلا مسئله اقتصاد ایران تعطیلات نیست؛ مسئله بهره‌وری است.»
بهره‌وری، با حذف یک روز تعطیل بالا نمی‌رود
اقتصاددانان متفق‌القولند که افزایش بهره‌وری چیزی نیست که در مدت کوتاه یا با اقدامات شتاب‌زده صورت بگیرد و در این امر عوامل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و ... زیادی دخالت دارند. دکتر علی قنبری، اقتصاددان و عضو سابق شورای پول و اعتبار ضمن اشاره به لزوم افزایش بهره‌وری در کشور به خبر آنلاین می‌گوید: «افزایش بهره‌وری با تشویق، ترغیب، ابتکار و خلاقیت صورت می‌گیرد، در ابتدا باید ببینیم علل کاهش بهره‌وری ما چیست، بعد آن علت‌ها را برطرف کنیم و ریشه‌ها را بخشکانیم تا موجبات شادابی، سرزندگی، پویایی و خلاقیت کارمندان، کشاورزان، دانشجویان و به طور کلی همه اقشار فراهم شود.»
این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: «کارمندان با این حقوق‌های ناچیز دریافتی مجبورند در ساعت‌های اداری هم به دنبال کارهای دیگر باشند در صورتی که اگر حقوق مناسبی بگیرند، مشوق‌های مناسبی برایشان در نظر گرفته شود، کارآمدیشان بالا برده شود و نظارت درستی هم صورت بگیرد، قطعا موجب افزایش کارایی خواهد شد.»
بحث تاثیر افزایش چند روز به روزهای کاری در شرایطی مطرح می‌شود که هنوز این اظهارنظر شگفت‌آور وزیر نیرو در روزهای قطعی برق که گفته بود «قطع برق تاثیری بر تولید نداشته است» را فراموش نکرده‌ایم و جای سوال دارد که اگر قطع روزی چند ساعت برق که گریبانگیر صنعت شده بود، هیچ تاثیری نداشته، چگونه انتظار می‌رود با چند روز کار کردن بیشتر معجزه‌ای در اوضاع اقتصادی کشورمان حاصل شود؟ آیا واقعا در شرایطی که طبق آمار، کارمندان از 8 ساعت حضور در محیط کاری، زمان کوتاهی را به انجام وظیفه مشغولند، با فرض حضور بیشتر آنان پشت میزهایشان توقع می‌رود اتفاق خارق‌العادهای رخ دهد؟ آیا صرفا حضور فیزیکی کارمندان، کارگران، دانشآموزان و دانشجویان به بهره‌وری و پیشرفت منجر می‌شود؟ دکتر لیلاز در این رابطه می‌گوید: «کاستن یا افزودن به تعطیلات فقط وقتی مطرح می‌شود که ما از ساعات کار موجودمان به حد کافی و به نحو احسن استفاده کرده باشیم در غیر این صورت این بحث اصلا زاید است.»
توزیع تعطیلات باید مناسب شود
تعطیلات البته از منظر جامعه‌شناسی و روانشناسی هم کارکرد خاص خودش را دارد چرا که سبب تجدید قوا و کسب روحیه و انرژی لازم شده و افراد را از خمودگی و کسالت کارهای روزانه دور می‌کند تا با توان بیشتری به کار و اشتغال بپردازند؛ بنابراین برخی کارشناسان می‌گویند بهتر است به جای حذف تعطیلات، فکری به حال پراکندگی تعطیلات شود. دکتر قنبری در این زمینه می‌گوید: «الان تعطیلات ما پراکنده است و افراد نمی‌توانند از آن خوب استفاده کنند و موجب کاهش رشد اقتصادی کشور نیز می‌شود. اگر بتوانیم تعطیلات را طوری سامان دهیم که هر چند ماه دو سه روز تعطیلی کنار هم داشته باشیم، قطعا برای مردم استفاده بهتر و بیشتری دارد و به رشد اقتصادی هم لطمه نمی‌زند.»
راه دیگری که به بهره‌وری بیشتر روزهای کاری منجر می‌شود این است که روزهای تعطیل و کاریمان را با کشورهای دیگر یکسان کنیم زیرا با توجه به اختلاف تعطیلی پنجشنبه‌ها و جمعه‌ها در ایران و شنبه‌ها و یکشنبه‌ها در کشورهای دیگر، در مناسباتمان با دنیا فقط سه روز در هفته ارتباط کاری داریم، آن هم در شرایطی که تعطیل رسمی دیگری در طول هفته وجود نداشته باشد.
دکتر لیلاز ضمن اشاره به این نکته که اگر تعطیلات پنجشنبه به شنبه تغییر پیدا کند تاثیر بسیار خوبی روی اقتصاد خواهد داشت، راه دیگری نیز پیشنهاد می‌کند: «خوب است موضوع جدیدی مطرح شود تحت عنوان حذف نیم ساعت از اقتصاد ایران؛ فاصله ما با گرینویچ سه ساعت و نیم است یعنی فاصله ما با 98 درصد کشورهای دنیا «نیم» دارد، این نیم باید برداشته شود و باید فاصله را با گرینویچ یا سه ساعت یا چهار ساعت کنیم. حذف این نیم ساعت و تغییر تعطیلات پنجشنبه به شنبه فوق‌العاده موثر خواهد بود یعنی شاید میزان ارتباط اقتصادی ایران با دنیا را حدود دو برابر کند.»
نباید فراموش کرد که پیشرفت ایران، رشد اقتصادی، افزایش بهره‌وری، استفاده بهینه از منابع و نیروی کار و ... مورد نظر و مطلوب همه است ولی باید توجه داشت لزوما اولین و ساده‌ترین راهی که به ذهن خطور می‌کند، بهترین راه نیست بلکه باید تلاش شود با کارشناسی‌های بیشتر و دقیق‌تر و بررسی گزینه‌های مختلف بهترین و موثرترین راه انتخاب شود.
نظر شما