وقوع انفجارهای تروریستی در عراق بار دیگر مسئله ثبات سیاسی در این کشور را مورد توجه رسانه‌ها و محافل دیپلماتیک قرار داده است. دو فرض که می‌تواند مورد توجه منتقدین قرار گیرد این است که اولاً چرا این بار ایرانی‌ها به طور مشخص هدف قرار گرفته‌اند و چرا هر چقدر به زمان خروج نیروهای آمریکایی از عراق نزدیک می‌شویم شدت این عملیات‌های تروریستی بیشتر می‌شود. پاسخ فرض اول را امروز از دکتر صمد قائم‌پناه جویا شدیم اما در خصوص فرض دوم باور برخی از منتقدان بر این است که آمریکایی‌ها بدشان نمی‌آید که با ناامن نشان دادن عراق بر حضور نظامی بیشتر در این کشور اصرار بورزند. از این رو چرایی مورد هدف قرار گرفتن زائران ایرانی در حملات تروریستی اخیر موضوع گفت‌وگوی ما با دکتر صمد قائم‌پناه کارشناس امور خاورمیانه است.
به دنبال حمله تروریستی در استان دیاله و پس از آن در ورودی حرم مطهرامام موسی کاظم (ص) بسیاری از ایرانیان شهید و یا مجروح شدند، آیا ایرانیان هدف این حملات انتحاری بوده اند؟
احساس من این است که هدف این حملات تروریستی هیأت زوار ایرانی بوده است. با اینکه این حملات با برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده صورت گرفته بود اما هیچ گروه تروریستی مسئولیت این حملات را به عهده نگرفته است. از سوی دیگر احتمال اینکه حملات تروریستی از سوی گروههای سلفی افراطی و سنی‌های رادیکال صورت گرفته باشد زیاد است.
در این صورت فکر می‌کنید چرا گروههای سلفی زائران ایرانی را مورد حمله تروریستی قرار داده‌اند؟
اهداف متعددی را می‌توان برای این اقدام برشمرد، از جمله آنها این که سابقه دشمنی تلخ سلفی‌ها با شیعیان و ایرانی‌ها در تاریخ موجود است و یا اساساً اختلافات ریشه‌داری که میان ایران و اعراب وجود دارد، می‌تواند منشأ اثر بوده باشد. مسئله دیگر که در پوشش حملات انتحاری به دنبال آن هستند جلوگیری از گسترش دامنه فرهنگ ایرانی _ شیعی در شهرهای عراق است چراکه دولت عراق در شهرهای زیارتی که زوار ایرانی در آنجا زیاد رفت و آمد می‌کنند اعلامیه‌ها و تبلیغات زیادی به زبان فارسی منتشر می‌کند، شاید این اتفاقات روی گروههای افراطی تأثیر گذاشته و می‌خواهند با این اقدامات به دولت عراق چراغ قرمز نشان دهند. از طرف دیگر افزایش سفرهای زیارتی ایرانیان به شهرهای مذهبی فضای سیاسی آن شهرها را به نفع ایران تغییر داده است و ایران پایگاه مردمی زیادی در آن شهرها به دست آورده است. ادامه این روند می‌توانست بر نقش ایران به عنوان یکی از بازیگران تأثیر‌گذار در عراق بیفزاید و حتی موجب پیروزی جریانات نزدیک به ایران در انتخابات آتی آن کشور شود. بنابراین سفرهای مذهبی به عراق می‌توانست به عنوان یک اهرم مؤثر در چانه‌زنی سیاسی دوکشور کفه ترازو را به نفع ایران سنگین‌تر کند. هدف دیگر این حملات می‌تواند روابط ایران و آمریکا باشد، چرا که در زمانی که همه از بهبود روابط ایران و آمریکا سخن می‌گویند، گروههای سلفی با این اقدام مخالفت کرده و ایران را از نزدیکی به آمریکا بر حذر می‌دارند تا دوباره موضوع گفت‌وگوهای میان ایران و آمریکا منتفی شود. چرا که بهبود این روابط می‌تواند بازیگری عراق در منطقه را به حداقل برساند.
تلاش‌های مالکی آرامشی نسبی را در عراق پدید آورده بود. این اتفاق نشان از چه می‌دهد؟ خصوصاً اینکه اوباما نیز نگران این است که روی کار آمدنش با ناامنی عراق مصادف شود.
برنامه دولت جدید آمریکا این است که نیروهای خود را در عراق به حداقل رسانده و در رابطه با ایجاد امنیت در عراق نقش نیروهای نظامی خود را کمرنگ کند و تا سال 2011 نیروهای خود را از عراق خارج کند و با مشارکت کشورهای منطقه مثل ایران و ترکیه امنیت منطقه را تثبیت نماید. اما با توجه به شرایط موجود، دیدگاههای آمریکا در عراق عملی نشده و در دوران‌گذار به سر می‌بریم و دولت جدید آمریکا به امور عراق مسلط نیست و سیاستهای جدید خود را به ظهور و بروز نرسانده است.
ادامه نا امنی‌ها در عراق می‌تواند در خروج نیروهای آمریکایی از عراق تأثیر‌گذار باشد؟
الان زمان اتخاذ چنین تصمیماتی نیست چرا که بعید است این نوع حملات دوباره تکرار شود. ولی در صورت استمرار حملات باز هم نمی‌توان با قطعیت گفت که آمریکا چه موضعی خواهد گرفت. اما اقدامات دولت عراق در این ماجرا در تصمیم‌گیری آمریکا در تجدید نظر مؤثر خواهد بود.
آیا تعرض به اماکن متبرکه شیعیان ممکن است جریانات شیعی مانند سپاه مهدی را بار دیگر وارد فاز نظامی کند؟
بستگی به مواضعی دارد که دولت عراق در پیش خواهد گرفت. در زمان حال عراق به سمت امنیت پیش می‌رود و گروه جیش المهدی در شرایط خاص ممکن بود چنین تصمیمی اتخاذ کنند اما با تغییر دولت آمریکا و امنیت نسبی در عراق بعید می‌دانم این گروهها وارد فضای نظامی شوند.
نظر شما