گزینه نظامی؛ بهترین راهبرد برای شکست افراطیون

محمدرضا نوروزپور

آمریکایی‌ها، دیروز درست وقتی‌که ارتش پاکستان با هلیکوپتر و هواپیما همچنان در حال حمله به مواضع طالبان در سوات بود تا آنها را به خاطر پیشروی به سمت پایتخت گوش مالی دهد، در کشور همسایه فرصت را غنیمت شمرده و در تعقیب طالبان افغانی 42 نفر از آنها را در نزدیکی کابل کشتند.

ارتباط تنگاتنگ میان طالبان افغانستان با طالبان پاکستان و رفت و آمد آنها از طریق خطوط مرزی و تبادل سلاح و پول و هرگونه کمک دیگر سبب شده تا این دو کشور، به یک تهدید جدی برای یکدیگر و برای نظم و امنیت منطقه تبدیل شوند. در این میان طالبان پاکستان که اخیراً حتی توانست با اخذ موافقت‌نامه‌ای با دولت مرکزی یک حکومت خودمختار در دره سوات برای خود تشکیل دهد و قوانین خودخوانده اسلامی‌اش را در آنجا پیاده کند، افزون‌خواهی خود را به حدی رساند که ناچار ارتش این کشور از پریروز وارد عمل شده و ضربات سنگینی به آنها وارد آورد .

در این بین خطری که از سوی کشورهای منطقه و خصوصاً کشورهای غربی در خصوص رشد و قدرت گرفتن طالبان چه در پاکستان و چه در افغانستان احساس می‌شود سبب شده تا مقامات بلند‌پایه کشورهای غربی در چند روزه گذشته مرتباً راه آسیای میانه را در پیش بگیرند و از نزدیک نگرانی خود را به مسئولان هردو کشور گوشزد کنند. هم‌زمانی حمله ارتش پاکستان به طالبان دره سوات که منجر به تصرف و بازپس‌گیری شهر مهم بونیر از دست آنها شد با سفر گوردون براون نخست‌وزیر انگلیس به اسلام‌آباد قابل تأمل است. ارتش پاکستان درست در همان زمانی که براون وارد اسلام آباد می‌شد حمله به طالبان را آغاز کرد که طی دو روز به کشته شدن بیش از 50 شبه نظامی مسلح طالبان منجر شد. با این همه ارتش توانست مناطق مهمی را از جمله شهر بونیر و دکر که طی هفته گذشته به تصرف طالبان در آمده بودند را آزاد کند، گرچه این عملیات نظامی به آوارگی تقریباً یک میلیون پاکستانی منجر شد.

دیروز نیز همزمان با ورود فرانک والتر اشتاین‌مایر وزیر خارجه آلمان به کابل حملات گسترده‌ای به مواضع طالبان در نزدیکی کابل صورت گرفت. اگرچه در این بین پنج نظامی آلمانی نیز در استان قندوز در شمال افغانستان بر اثر انفجار بمب زخمی شدند. اشتاین مایر که حدود 3800 نظامی کشورش در افغانستان مستقر هستند، علاوه بر سرکشی به پایگاه آنها با حامد کرزای رئیس‌جمهور این کشور نیز دیدار و گفت و گو کرد. این در حالی است که هنوز یک ماه نگذشته است که آنگلا‌مرکل صدر اعظم آلمان در سفری غیر منتظره به نواحی شمالی افغانستان، با گروهی از نظامیان آلمانی مستقر در منطقه تحت نظارت نیروی بین‌المللی کمک به امنیت افغانستان موسوم به ایساف دیدار کرده بود. اشتاین‌مایر پس از دیدار با حامد کرزای رئیس‌جمهور افغانستان گفت: "‌ تا زمانی که وضع بدین صورت باشد، تلاش‌های ما در افغانستان فقط موفقیت‌های محدودی به بار خواهد آورد".

این دیدار‌ها سوای از اینکه نشان‌دهنده اهمیت موضوع گسترش خطر طالبانیسم در منطقه است این حقیقت را نشان می‌دهد که کلیه تلاش‌های آمریکا در همه هفت سال گذشته برای نابودی تروریسم و حتی تضعیف طالبان در افغانستان با شکست مواجه شده و آنها نه تنها ضعیف نشده‌اند بلکه توانسته‌اند ضمن بازسازی خود تهدیدی جدی برای دولت‌های مرکزی خود چه در افغانستان و چه در پاکستان به حساب بیایند.

از سوی دیگر وعده دیروز آمریکا و انگلیس مبنی بر افزایش نیروهای نظامی خود در افغانستان در مرزهای این کشور با پاکستان نشان‌دهنده این حقیقت است که این دو کشور که اصلی‌ترین بخش ائتلاف ضد ترور را در حمله به افغانستان تشکیل می‌دادند، همچنان گزینه نظامی و استفاده از زور را در اولویت نخست خود می‌دانند.

طالبان نیز در واکنش به این خبر روز چهارشنبه تهدید کرد کلیه حملات خود را در سطح کشور گسترش خواهد داد و اجازه نخواهد داد که افزایش نیروهای خارجی آنها را زمینگیر کند. طالبان در پیام صوتی که ذبیح‌الله مجاهد سخنگوی آن، قرائت کرد گفت که آنها به همین سبب عملیات " یاری " را به اجرا درخواهند آورد که شامل کمین و یورش خواهد بود و کلیه نیروهای مهاجم، سفارتخانه‌ها و مسئولان دولت مترسک افغانستان، کارمندان وزارت دفاع و کشور و سازمانهای امنیتی این کشور شامل آن خواهند بود. این پیام توسط شخصی به نام ملا‌بردار امضا شده که خودش را معاون ملامحمد‌عمر رئیس طالبان معرفی کرده است.

منطقه مرزی پاکستان و افغانستان سال‌هاست به پناهگاهی برای شبه‌نظامیان طالبان تبدیل شده و هیچ یک از دو دولت افغانستان و پاکستان توانایی دستیابی به این مناطق و مهار و کنترل این مناطق قبایلی را ندارند. این ضعف دولت‌های مرکزی افغانستان و خصوصاً پاکستان سبب شده است تا آمریکا بارها ادعا کند که نیاز به مداخله نظامی ناتو یا نظامیان آنها در این نقاط وجود دارد. ادعایی که می‌توان حملات چندین باره هواپیماهای آمریکایی به وزیرستان پاکستان را متأثر از آن دانست. با این همه دولت پاکستان معتقد است که هرگونه دخالت نظامی بیگانگان در این مناطق حس همدلی مردم را با طالبان بیشتر کرده و آنها را در حمله و تضعیف دولت مرکزی ترغیب می‌کند.

اما به هرحال تجربه اخیر آصف‌علی زرداری در حمایت از طالبان دره سوات و اعطای حق خودمختاری به آنها در اجرای احکام شریعت به سبک طالبان نشان داد که برخورد با این جماعت بسیار پیچیده، حساس است و نسخه‌ای یکباره و یک وجهی نمی‌توان برای آن پیچید. با این همه آنچه در روز‌های اخیر در پاکستان گذشت ناشی از نوعی ناچاری برای مهار افراط‌گرایی بود که دولت زرداری گریزی از آن نداشت و به نظر می‌رسد از این پس نیز این رویه به راهبرد جدی او در برخورد با طالبان تبدیل شود.