احیای دریاچه ارومیه روی موج مشکلات

در ارزیابی‌های صورت گرفتها ز سوی دانشگاه صنعتی شریف و دانشگاه ارومیه از عمکرد دستگاه های اجرایی، تیر پیکان کم کاری به سوی سازمان جهاد کشاورزی نشانه رفته است اما مسئولان این سازمان مدعی هستند که نه تنها کم‌کاری نشده است، بلکه عملکرد مناسبی نیز داشته اند و در صورت تخصیص بودجه عملکرد بهتری نیز خواهند داشت. در این میان این سوال مطرح است که با همه حرف و حدیث ها، چه سرنوشتی در انتظار دریاچه ارومیه است و باید چه کارهایی برای احیای آن انجام داد.

تلاش بیشتر برای احیای دریاچه ارومیه

استاندار آذربایجان‌غربی با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه گفت :خوشبختانه دولت در راستای سیاست های خود برای احیای دریاچه ارومیه موافقت خود را برای اختصاص ۳ میلیارد دلار فاینانس بلندمدت خارجی برای احیای این دریاچه اعلام کرده است، با این اقدام، اجرای پروژه ها در راستای احیای این دریاچه سرعت بیشتری خواهد گرفت. متاسفانه سالها قبل و زمانی که بارندگی مناسبی در این منطقه وجود داشت، ده ها سد در اطراف دریاچه ساخته شد و اکنون این سدها به یکی از دلایل بحران خشکی دریاچه تبدیل شده اند.
«محمدمهدی شهریاری» درباره مصرف بیش از اندازه آب در حوزه کشاورزی نیز بیان کرد: در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، حدود ۷ میلیارد مترمکعب آب برای کشاورزی مصرف می شود در حالی که می توان با حدود ۲ میلیارد متر مکعب هم کشاورزی کرد و محصول بیشتری درو کرد.
وی با اشاره به میزان کشت چغندرقند در حوزه آبریز دریاچه ارومیه گفت: متاسفانه در آذربایجان غربی و در حوزه دریاچه ارومیه حدود ۳۷ هزار هکتار سطح زیر کشت محصول آب بر چغندرقند داریم که باید به کمتر از ۲۳هزار هکتار می رسید اما این اتفاق به دلیل سود بالای کشاورزان از چغندرقند، تاکنون محقق نشده است.
به اعتقاد استاندار آذربایجان غربی عواقب بحران خشک شدن دریاچه ارومیه متوجه کل کشور و یک مشکل ملی است.
وی افزود: همه این اتفاقات از یک طرف، کاهش بارندگی از سوی دیگر باعث شده است علی رغم همه اقدامات انجام شده درحال حاضر امید زیادی برای بازگشت دریاچه به وضعیت مناسب خود نداشته باشیم.
خوشبختانه دولت پروژه «کانی سیب» را در حال اجرا دارد که تاکنون ۱۵ کیلومتر از ۴۰ کیلومتر آن با اعتبار ۱۰۰۰ میلیارد تومان عملیاتی شده است، با اتمام این پروژه ۶۵۰میلیون متر مکعب آب وارد دریاچه خواهد شد.

کم‌کاری جهاد کشاورزی

مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در مورد آخرین وضعیت این دریاچه گفت: طبق آخرین آمارها در تاریخ ۲۷دی ماه تراز آب دریاچه با ۲۵ سانتیمتر کاهش نسبت به مدت مشابه سال گذشته به ۱۲۷۰.۳۰ رسیده است.
«فرهاد سرخوش» افزود: با توجه به اینکه در ۳ استان آذربایجان غربی، شرقی و کردستان مصرف در حدود ۹۰ درصدی آب های روان حوضه دریاچه ارومیه در بخش کشاورزی مصرف می شود، مصوبه ای مبنی بر کاهش ۴۰درصدی مصرف آب در این حوزه‌ها به سازمان جهاد کشاورزی ابلاغ شده است که متاسفانه این دستگاه نتوانست عملکرد مناسبی در این بخش داشته باشد.
وی افزود: در بخش کشاورزی قرار بود سطح زیر کشت چغندرقند به ۱۲هزار و ۶۰۰ هکتار برسد که طبق آمار خود جهاد کشاورزی امسال ۱۶هزار هکتار رسیده که این خود مبین تحقق نیافتن خواسته های ستاد از این دستگاه است.
مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه گفت: بابت عملکرد جهاد کشاورزی به آنها اخطار داده ایم و آنها موظف هستند همانند تمامی ۶ دستگاه اجرایی ۲۷ راهکار مصوب را انجام دهند و این دستگاه باید بتواند سطح زیر کشت چغندر را به میزان مدنظر کاهش دهد.
سرخوش در مورد روند کاهش بارندگی و تاثیر آن در مورد وضعیت دریاچه خاطر نشان کرد: با کاهش بارش ها و نزولات جوی به عنوان منابع اصلی تامین آب دریاچه، روند احیا سخت تر شده با این شرایط طرح‌هایی چون انتقال حوضه به حوضه کانی سیب به دریاچه جزو اولویت های ستاد احیاست.
وی افزود: احداث و تکمیل شبکه های تصفیه خانه‌ استان‌های  آذربایجان غربی و شرقی از دیگر راهکارهای ستاداحیا برای نجات دریاچه است.
مدیر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در پایان با منتفی خواندن انتقال آب حوضه ارس به این دریاچه گفت: مسئولین آذربایجان‌شرقی پیشنهاد انتقال آب از حوضه ارس به دریاچه داشتند که با توجه به حق آبه اندک آذربایجان‌غربی از این حوضه این طرح منتفی شد.

پاسخ به انتقادات

مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در پاسخ به انتقادات مطرح شده نسبت به عملکرد این سازمان گفت: برخلاف تمام ادعاها در مورد عملکرد ضعیف این دستگاه در مورد احیای دریاچه ارومیه، براساس ارزیابی های صورت گرفته جزو برترین های کشوری هستیم .
«فیض الله شمس» افزود: دلیل هجمه‌ها به جهاد کشاورزی آن هم زمانی که برخلاف سایر دستگاه های مرتبط هیچ بودجه ای توسط ستاد به آن اختصاص نیافته صرفا بخاطر ناآشنایی آنان با وظایف جهاد کشاوریی است.
وی خاطر نشان کرد: ما بعد از ابلاغ مصوبات ستاد احیای دریاچه، حمایت خود را از کشاورزانی که چغندرکار هستند کاستیم که این اتفاق سبب کاهش سطح زیر کشت این محصول از حدود ۲۲هزار هکتار به ۱۶هزار هکتار شد.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به سود بالای محصول چغندرقند اظهار کرد: کشاورزان برای منفعت بیشتر محصول چغندرقند می کارند و باتوجه به عدم حمایت مسئولین از پرداخت مابه التفاوت سایر محصولات کم آب بر در مقابل چغندر، حاضر نیستند کشت خود را تغییر دهند.
شمس افزود: با توجه به قیمت خرید تضمینی حدود ۱۳۰۰ تومان گندم، اگر این قیمت خرید به حدود ۲۰۰۰ تومان افزایش یابد انگیزه ای برای تغییر الگوی کاشت،  کشاورزان از چغندر به سمت گندم شود و از این طریق در مصرف آب کشاورزی نیز کاسته خواهد شد.
وی خاطر نشان کرد: نمی توان با دادن شعار و بدون ارائه راهکار عملی کشاورزان را مجاب به تغییر الگوی کشت کرد.
مدیر آب و خاک جهاد کشاورزی آذربایجان غربی در مورد آخرین اقدامات این دستگاه اجرایی در بخش کمک به احیای دریاچه ارومیه گفت: در طی این مدت بیش از ۱۲هزار و ۳۹۵ هکتار از مزارع تحت آبیاری تحت فشار قرار گرفته ضمن اینکه ۴۷۴ کیلومتر انتقال آب با لوله و ۴هزار و ۴۱۷ هکتار شبکه فرهی ابیاری زهکشی بصورت نوین اجرا شده است که بعد از اجرای این پروژه ها نزدیک به ۹۵میلیون مترمکعب آب در بخش کشاورزی صرفه جویی شده است.
شمس افزود: برای آبیاری تمام مزارع به آبیاری تحت فشار نیاز به اختصاص بودجه است که متاسفانه بدلیل موضوع دریاچه ارومیه از صندوق ملی نیز نمی توان بودجه ای دریافت کرد.

همه مقصرند

عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه با اشاره به وضعیت نامناسب دریاچه گفت: با شرایطی که اکنون می بینیم و بویژه با کاهش بارش‌ها، امیدهای زیادی برای بازگشت دریاچه ارومیه به شرایط مطلوب نیست .
«وحیدرضا وردی‌نژاد» در مورد تاثیر پروژه‌های ستاد احیا افزود: به‌دلیل آنکه این پروژه‌ها فعلا به اتمام نرسیده و بلند مدت اند اکنون تاثیر خاصی بر روند دریاچه ندارند اما بعد از اتمام آنها شاهد تاثیرشان خواهیم بود.
وی اضافه کرد: مقصر بحران و وضعیت وخیم، نه به‌خاطر یک ارگان خاص، بلکه مجموعه ای از اشتباهات و عملکردهای نادرست دستگاه‌های اجراییست به طوری‌که ستاد احیا نقش و عملکرد تمام دستگاه‌های اجرایی را مشخص و به آنها اعلام کرده و همگی آنها موظف به عملی کردن آنها بوده اند.
عضو هیات علمی دانشگاه ارومیه گفت: از طرفی سیاست‌گذاری‌های اشتباه در زمینه قیمت‌گذاری برروی محصولات کشاورزی کم آب‌بر نیز تاثیر زیادی در این موضوع داشته است.
وردی‌نژاد اضافه کرد: نمیتوان نقش کشاورزی سنتی منطقه و همچنین آبیاری تحت فشار با بهره‌وری کم را در بحران دریاچه کم جلوه داد زیرا کشاورزان برای امرارمعاش و سود بالاتر تلاش می کنند و سیاست‌گذاری اشتباه در زمینه قیمت‌گذاری باعث شد، آنان محصولات پر‌آب‌بر را جایگزین محصول انگور کنند.
وی افزود: اکنون نیاز جدی برای فرهنگ‌سازی به‌ویژه در زمینه کشاورزان احساس می‌شود طوری‌که باید سیاست‌ها برای کاهش مصرف آب بخش کشاورزی که بیش از ۸۰ درصد مصرف آب حوضه دریاچه در آن مصرف می شود تغییر یابد.

46