انتقاد تند کشورهای عربی از کانادا؛ محکومیت تمام قد اتاوا از سوی هم‌پیمانان سعودی

همه چیز از کلمه حقوق بشر آغاز شد. واژه ای که این روزها تنها جایگاه ابزاری برای پیشبرد اهداف کشورها را پیدا کرده است و کمتر کسی به آن احترام می گذارد. روز گذشته عربستان سعودی دولت کانادا را به مداخله حقوق بشری متهم کرد و گفت که اتاوا در امور کشور ما دخالت کرده است. ماجرا از جایی آغاز شد که وزارت خارجه کانادا بارها به عربستان سعودی مبنی بر بازداشت مخالفان و روشنفکران این کشور هشدار داده بود و خواستار اقدام جامعه جهانی علیه عربستان شده بود.

اما عربستان سعودی به جای اجرای کمترین تشریفات دیپلماتیک اعم از احضار سفیر و درخواست توضیح از نماینده کاناداو راه های دیپلماتیک دیگر، ناگهانی یک کشور را در حالی که عنصر نامطلوب خواند،  از خاک خودش اخراج کرد!

اختلافات کانادا با دولت سعودی در حالی صورت می گیرد که مجامع، سازمان ها و فعالان حقوق بشری، بیش از این نیز به دولت هایی نظیر انگلیس، فرانسه و آمریکا مبنی بر جنایت ائتلاف عربستان در الحدیده یمن هشدار داده بودند. فعالان حقوق بشر به فروش سلاح از سوی انگلیس و آمریکا نیز بارها اشاره کرده اند و معتقدند مسول جنایت های یمن دولت های فروش ادوات نظامی به عربستان و متحدانش در منطقه هستند. کما اینکه سفر ولیعهد سعودی به انگلیس نیز با اعتراضات شدید فعالان حقوق بشری همراه شد.

بر همین اساس در ماه های اخیر عربستان بسیار مورد هجمه حقوق بشری قرار گرفته است. برخی از کاربران مجازی در صفحه های شخصی خود نوشته اند که عربستان نزد افکار عمومی در انزوا قرار گرفته است. برخی دیگر در واکنش به اتفاقات پیش امده بین دولت اتاوا و ریاض گفتند که خشم عربستان از شکست های پی در پی در یمن لبریز شده است و  بن سلمان در این میان با خود می گوید بحث حقوق بشر دیگر چه بود؟

در کنار واکنش کاربران توئیتر، کشورهای عربی به شدت به این مساله واکنش نشان داده اند و مواضع  کانادا را به شدت محکوم کرده اند.

در گزارش ذیل هجمه شدید کشورهای عربی علیه کانادا را از نظر می گذرانید:

روز گذشته پس از آنکه عربستان سفیر کانادا را اخراج کرد؛ (اینجا)  دولت کانادا در واکنش به تصمیم عربستان سعودی در توقف داد و ستدهای بازرگانی و اخراج سفیر این کشور از ریاض اعلام کرد که از موضع خود در دفاع از حقوق بشر عقب‌نشینی نخواهد کرد.

کریستیا فریلند، وزیر خارجه کانادا روز دوشنبه در نخستین واکنش رسمی خود به رفتار سعودی‌ها گفت: «کانادا برای حقوق بشر در کانادا و در سراسر جهان ایستادگی خواهد کرد و حقوق زنان نیز بخشی از حقوق بشر است.» او با تاکید بر این که هیچ تغییری در موضع کشورش در این‌باره بوجود نیامده افزود: «دولت ما همواره از حقوق زنان در سطح بین‌الملل پشتیبانی کرده و ما نیز بارها دربارۀ حقوق زنان از جمله در عربستان سعودی سخن گفته‌ایم.»

تنش دیپلماتیک میان دو کشور پس از آن روی داد که سفارت کانادا در ریاض روز جمعه در پیامی توییتری ضمن ابراز نگرانی از دستگیری فعالان مدنی در پادشاهی سعودی از جمله سمر بداوی از فعالان برجسته حقوق زنان، خواستار آزادی فوری آنها شد.

یک روز پیش از آن نیز وزیر خارجه کانادا نسبت به دستگیری سمر بداوی، خواهر رائف بداوی وبلاگ‌نویس مشهور و فعال حقوق بشر در عربستان سعودی ابراز نگرانی کرد و علاوه بر همدردی با خانواده بداوی، خواستار آزادی هر دوی آنها شد.

عادل الجبیر وزیر خارجه سعودی در صفحه توئیتر خود نوشت: «عربستان در امور داخلی سایر کشورها دخالت نمی کند و در عین حال هر نوع تلاشی برای مداخله در امور داخلی خود را نمی پذیرد.» (اینجا)

در واکنش، پادشاهی سعودی ضمن اخراج سفیر کانادا و فراخواندن سفیر خود از اوتاوا، اعلام کرد که هرگونه همکاری جدید در بخش‌های سرمایه‌گذاری و بازرگانی با کانادا را ممنوع خواهد کرد. عربستان همچنین تمام پروازهای مستقیم به تورنتو را به حال تعلیق درآورد و اعزام دانشجویان بورسیه سعودی به کانادا را متوقف کرد.(اینجا)  همچنین دولت عربستان در اقدامی دیگر تبادل دانشجو را نیز متوقف کرد.(اینجا)

هنوز مشخص نیست که آیا این تصمیم‌ها بر تبادلات بازرگانی سالانۀ دو کشور به ارزش ۴ میلیارد دلار و قراردادهای دفاعی آنها به ارزش ۱۳ میلیارد دلار نیز تاثیر خواهد گذاشت یا خیر.

از نظر برخی تحلیلگران واکنش تند ریاض به اوتاوا در این موضوع نشان‌دهندۀ عدم انعطاف‌پذیری ریاض در موضوعات حقوق بشری با وجود اصلاحات اجتماعی و اقتصادی محمد بن سلمان، ولیعهد این کشور است.

واکنش‌های جهانی

در دو روز گذشته برخی از متحدان منطقه‌ای عربستان از جمله امارات متحده عربی و بحرین، همچنین عبداللطیف الزیانی دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس با انتشار بیانیه‌هایی همبستگی خود را با ریاض اعلام کردند.

با این حال قطر موضع متفاوتی از دیگر همسایگان اتخاذ کرد. وزیر خارجۀ قطر ضمن مخالفت با موضع شورای همکاری خلیج فارس در قبال بحران دیپلماتیک کانادا و عربستان و تاکید بر روابط حسنه و طولانی مدت دوحه و اوتاوا، اعلام کرد که کشورش از حق دولت‌ها و سازمان‌های بین‌المللی در بیان دیدگاه‌هایشان بویژه هنگامی که موضوع نقض حقوق بشر و آزادی بیان مطرح باشد، دفاع می‌کند.

عفو بین‌الملل نیز علاوه بر دفاع از موضع کانادا، با انتقاد از سرکوب فعالان حقوق بشر در عربستان سعودی از جامعه جهانی خواست تا برای دفاع از فعالان حقوق بشر در این کشور و آزادی آنها وارد عمل شود.

اعراب چه گفتند؟

قطر ؛وزارت خارجه قطر با انتشار یک پست توئیتری به صورت غیر مستقیم از حق کانادا در اظهار نظر درباره مسائل حقوق بشری عربستان حمایت کرد.

به گزارش اسپوتنیک، وزارت خارجه قطر با انتشار یک پست توئیتری تاکید کرد: دوحه بر ضرورت حمایت از حق کشورها و نهادهای بین المللی در خصوص بیان نظر خود در زمینه های مختلف به ویژه مسائل مربوط به حقوق بشر و آزادی بیان تاکید دارند.

وزارت خارجه قطر همچنین با اشاره به جانبداری «عبداللطیف الزیانی» دبیرکل شورای همکاری خلیج فارس از عربستان در برابر کانادا اعلام کرد که سخنان وی بیانگر موضع دوحه نیست.

دبیر کل شورای همکاری خلیج فارس پیشتر به نام این شورا حمایت کامل خود را از موضع عربستان در مقابل کانادا اعلام و تصمیم ریاض در اخراج سفیر کانادا را تایید کرده بود.

بحران میان کانادا و عربستان بعد از آن آغاز شد که اوتاوا، خواهان آزادی فوری فعالان مدنی بازداشت شده در عربستان شد؛ خواسته‌ای که از سوی ریاض مداخله در امور داخلی‌اش قلمداد شد و در نهایت به قطع شبه کامل روابط دو کشور انجامید.

دولت مستعفی؛

در همین حال وزارت خارجه دولت مستعفی یمن نیز از قافله عقب نماند و از اقدام عربستان در خصوص اخراج سفیر کانادا حمایت کرده و اظهارات اوتاوا را "مداخله" در امور داخلی ریاض عنوان کرد.

به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین به نقل از الیوم السابع، وزارت خارجه دولت مستعفی یمن اظهارات اخیر کانادا درباره فعالان جامعه مدنی در عربستان را محکوم و آن را "دخالتی آشکار و غیر قابل قبول" در روابط میان کشورها دانست.

وزارت خارجه یمن در بیانیه مطبوعاتی نسبت به موضع‌گیری "غیرمسؤولانه و مداخله غیر قابل قبول" کانادا در امور داخلی عربستان ابراز تاسف کرد.

این وزارت‌خانه تاکید کرد، دولت مستعفی یمن در کنار عربستان برای مقابله با هر نوع مداخله خارجی در امور داخلی آن یا خدشه‌دار کردن حاکمیت ارضی این کشور ایستاده است.

این وزارت‌خانه اعلام کرد، باید به قوانین، سازمان‌ها و اقدامات قضایی عربستان در روابط بین‌المللی احترام گذاشت و در امور آن مداخله نکرد.

طبق اعلام وزارت خارجه یمن، این "حق مطلق" عربستان است که برای "تضمین صلح اجتماعی و مبارزه با جنایت‌ها" اقداماتی را اتخاذ کند و برای حفاظت از امنیت کشور و سلامت شهروندانش از اقدامات "سازنده" خود حمایت کند.(اینجا)

جانبداری موریتانی

همچنین وزارت خارجه موریتانی با صدور بیانیه ای از عربستان در ماجرای قطع روابط با کانادا جانبداری کرد.

به گزارش مهر به نقل از الیوم السابع، وزارت خارجه موریتانی در ماجرای تیره و تار شدن روابط عربستان و کاناد، از عربستان حمایت کرد.

وزارت خارجه این کشور با صدور بیانیه ای اعلام کرد که دخالت کشورها در امور داخلی دیگر کشورها به بهانه «دفاع از حقوق بشر» غیر قابل قبول است و با عرف دیپلماتیک همخوانی ندارد.

در ادامه این بیانیه آمده که موریتانی از اظهار نظر وزارت خارجه کانادا در خصوص مسأله ای که هنوز در دادگاه های عربستان بررسی نشده متعجب شده است و درخواست کانادا از عربستان برای آزادی فعالان حقوق بشری را دخالت آشکار در امور داخلی عربستان می داند.

ماهی گیری یک شاهزاده از آب گل آلود

در همین حال خبرگزاری مهر گزارش داد: در حالیکه تنش‌ها بین دولت‌های ریاض و اتاوا بالا گرفته و به قطع روابط دیپلماتیک بین عربستان و کانادا نیز منجر شده است، یک شاهزاده سعودی اعلام کرد که از یک جنبش تجزیه‌خواه کانادایی حمایت خواهد کرد.

شاهزاده خالد بن عبدالله آل‌سعود در پیامی با اشاره به اینکه آنها در عربستان سعودی نگران نسل‌کشی تاریخی دولت کانادا علیه مردم بومی هستند گفت که از جنبش جدایی طلب ایالت کبک کانادا حمایت خواهد کرد تا زمانیکه به عنوان یک ملت مستقل به رسمیت شناخته شود.

جنبش جدایی‌خواه کبک، خواهان تجزیه بخش فرانسوی زبان کبک کانادا است و فعالیت خود را از اواسط قرن بیستم آغاز کرده و در رفراندومی غیررسمی نزدیک به ۴۸درصد رای‌دهندگان استان کبک حامی این تفکر هستند.

سازمان همکاری و اتحادیه عرب

همچنین سازمان همکاری اسلامی و اتحادیه عرب به تنش میان عربستان و کانادا واکنش نشان دادند و همانند امارات و بحرین جانب ریاض را گرفتند.

مهر به نقل از النشره گزارش داد: سازمان همکاری اسلامی اعلام کرد: موضع عربستان مبنی بر عدم دخالت در امور داخلی اش قابل درک و اصلی است که همه منشورها و قوانین بین المللی که دخالت در امور داخلی کشورها را مورد مخالفت قرار می دهد و به احترام حاکمیت آنها دعوت می کند، آنرا مورد تایید قرار می دهد.

یوسف بن احمد العثیمین دبیر کل سازمان همکاری اسلامی بیان کرد: عربستان کشوری مستقل و مورد حمایت منطقه ای و بین المللی است و از استقلال کامل برخوردار است و قوانین داخلی دارد که امور مدنی بر اساس آن اداره می شود.

اتحادیه عرب نیز بر حمایت از سعودی ها در مخالفت با دخالت در امور داخلی اش تاکید کرد.

شایان ذکر است که قبلا انور قرقاش وزیر مشاور در امور خارجه امارات از همبستگی کشورش با عربستان در زمینه اقدامات انجام شده ریاض ضد کانادا خبر داده بود.

وی گفت: ما حامی عربستان در دفاع از حاکمیت، قوانین و اقدامات لازم در این زمینه هستیم و امکان ندارد که بپذیریم که قوانین و حاکمیت ما مورد فشار قرار گیرد. برخی کشورها بر این باورند که الگو و تجربه آنها اجازه دخالت در امور داخلی ما را می دهد که این به شدت مردود است.

 قبلا وزارت خارجه بحرین به اقدام عربستان در اخراج سفیر کانادا از ریاض واکنش نشان داده بود.

بر اساس این گزارش، این وزارتخانه همچون گذشته به جانبداری از عربستان سعودی در مسأله کانادا پرداخته است.

وزارت خارجه بحرین در موضع خود در این خصوص حمایتش از اخراج سفیر کانادا از ریاض را رسما اعلام کرده است.

این وزارتخانه تأکید کرده که منامه هرگونه دخالت های کانادا در امور عربستان را رد می کند.

گفتنی است،  پس از آنکه دولت کانادا با انتشار بیانیه ای نگرانی خود را از بازداشت فعالان جامعه مدنی و حقوق زنان در عربستان اعلام کرد، عربستان سعودی سفیر کانادا را یک «عنصر نامطلوب» خواند و به وی دستور داد که ظرف ۲۴ ساعت خاک این کشور را ترک نماید.

ایالات متحده آمریکا

سندرز ایالات متحده را به جای عربستان محکوم کرد؛ این سناتور آمریکای عواقب این وضعیت را از چشم ایالات متحده دید. وی از سیاست های واشنگتن در حمایت از اقدامات سرکوبگرانه برخی کشورها انتقاد کرد.

«برنی سندرز» سناتور آمریکایی اقدام کانادا در انگشت گذاشتن بر مسائل حقوق بشری در عربستان را ستود.

وی اینگونه اقدامات را وظیفه حکومت های دموکراتیک دانست و بر لزوم ادامه آن تاکید کرد.

سندرز در پیامی که در صفحه توییتر خود منتشر کرد ضمن انتقاد از سیاست متناقض آمریکا در مواجهه با اقدامات سرکوبگرانه برخی حکومت ها، خواهان شفافیت رویکرد این کشور در این زمینه شد.


در نهایت وزارت خارجه آمریکا در واکنش به این مساله هر دو طرف مناقشه ریاض-اتاوا را متحد خطاب کرد و در عین حال از عربستان خواست جزئیات بیشتری درباره بازداشت فعالان حقوق بشر ارائه دهد. (اینجا)

وزارت خارجه آمریکا در نخستین اظهارنظر رسمی از زمان بالاگرفتن تنش ریاض- اتاوا، از عربستان سعودی خواست جزئیات بیشتری درخصوص بازداشت فعالین حقوق بشر ارائه دهد.

افشاگر توئیتر

در همین حال افشاگر معروف سعودی که اخبار پشت پرده دربار پادشاهی عربستان را افشا می کند، اینبار پشت پرده این ماجرا را  تهدید تروریستی عربستان علیه کانادا عنوان کرد. وی در توئیت خود نوشت که مقام بلند پایه سعودی در اکانت توئیتر خود کانادا را به حملاتی شبیه 11 سپتامبر تهدید کرده است. (اینجا)

رسانه های خبری چه می گویند؟

وال استریست ژورنال روز گذشته در تحلیلی عنوان کرد: عربستان در دوره بن سلمان کم تحمل تر شده است. این روزنامه آمریکایی در ادامه نوشت: قطع روابط دیپلماتیک ناگهانی ریاض با اتاوا نشان می دهد که عربستان سعودی، کشوری که اجازه آزادی بیان را نمی دهد، چگونه در مقابل انتقادها و آرای مخالف چشم پوشی و مدارای کمتری دارد و کم تحمل تر شده است و از مرحله ارائ یادداشت های اعتراض آمیز به دولت های خارجی درباره اظهارات مداخله جویانه به مرحله اخراج دیپلمات و سفیر رسیده است. (اینجا)

در همین رابطه پایگاه اینترنتی روزنامه رای الیوم در گزارشی با اشاره به واکنش تند ریاض به انتقاد کانادا از نقض حقوق‌بشر در عربستان نوشت دولت سعودی حق دارد خواستار آن شود که دیگر کشورها در امور داخلی عربستان دخالت نکنند به شرط اینکه ابتدا الگویی قابل قبول از اوضاع حقوق بشر در جهان ارائه دهد هرچند تا کنون چنین نبوده است.

روزنامه اینترنتی رای الیوم به علت اقدام دولت سعودی به فراخواندن سفیر خود از اوتاوا پایتخت کانادا در اعتراض به انتقاد این کشور از نقض حقوق بشر در عربستان پرداخت. دولت سعودی علاوه بر فراخواندن سفیر خود از کانادا، همه روابط تجاری با این کشور را متوقف کرده و تصمیم گرفته است حدود 15 هزار دانشجوی بورسیه خود را که در دانشگاه‌های کانادا به ویژه در دانشکده‌های پزشکی و علوم پایه تحصیل می کنند، از این کشور بازگرداند.

علت ظاهری این اقدام دولت سعودی انتقاد دولت کانادا از نقض حقوق‌بشر در عربستان و بازداشت فعالان زن سعودی است، فعالان زنی که خواستار آزادی‌های بیشتری برای زنان در عربستان هستند. سمر بدوی، خواهر رائف بدوی، زندانی سعودی، لجین الهذلول، عزیزه یوسف، نوف عبد العزیز، إیمان النفجان و میاء الزهرانی از جمله این زنان هستند که هم اکنون در بازداشت به سر می‌برند.

به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، دکتر محمد الزلفه، عضو پیشین شورای مشورتی دولت سعودی گفت ریاض قصد دارد با این موضع گیری در برابر کانادا، پیامی قوی برای دیگر کشورها بفرستد که دخالت در امور داخلی عربستان خطر قرمز است.

رای الیوم تصریح کرد شاید بتوان گفت دولت کانادا از نگاه مسئولان سعودی از تعابیر غیردیپلماتیک استفاده کرده است، اما به گفته ناظران، واکنش دولت سعودی و فراخواندن سفیر و نیز دانشجویان بورسیه خود از کانادا، بسیار تند و شدید است، به ویژه آنکه کشورها و نهادهای غربی زیادی پیشتر چنین انتقادهایی را مطرح کرده اند که آخرین آنها وزارت خارجه آمریکا بوده است.

این در حالی است که حجم مبادلات تجاری کانادا و عربستان سالانه چهار میلیارد دلار است و توقف این مبادلات بیشتر به زیان عربستان است. علاوه بر این، عربستان در موقعیتی است که باید به جای افزودن به دشمنان خود، به دنبال یافتن کشورهای دوست باشد به ویژه با توجه به شکست نقشه های این کشور در سوریه، فرورفتن در باتلاق جنگ یمن و تشدید رویارویی با ایران. این در حالی است که اقدام عربستان به قطع روابط با کانادا، چندان زیانی به این کشور نمی رساند زیرا تولید سالیانه کانادا بالغ بر 1635 میلیارد دلار است و دهمین اقتصاد بزرگ دنیا محسوب می شود.

این در حالی است که دولت سعودی پیشتر آلمان را به علت انتقاد این کشور از دخالت عربستان در جنگ یمن از دست داد و در نتیجه، آلمان فروش سلاح به عربستان را متوقف کرد و هم اکنون کانادا را از دست می دهد و معلوم نیست در ادامه چه کشورهای دیگری را از دست بدهد.

ریاض از اوتاوا خواسته است به سبب انتقاد از اوضاع حقوق بشر در عربستان عذرخواهی کند هرچند چنین اتفاقی نیفتاده است و برعکس دولت کانادا بر ادامه حمایت و دفاع این کشور از حقوق بشر در جهان تاکید کرده است.

رای الیوم در پایان نوشت عربستان حق دارد خواستار آن شود که دیگر کشورها به حاکمیت این کشور احترام بگذارند و در امور داخلی آن دخالت نکنند به شرط اینکه ابتدا الگویی قابل قبول از اوضاع حقوق بشری خود در جهان ارائه دهد هرچند تا کنون چنین نبوده است.

52310