به گزارش خبرگزاری خبرآنلاین، تحریم‌های ایران از لحظه اعلام خروج ایالات متحده از برنامه جامع مشترک از طرف دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا در اوایل ماه می پیوسته در کانون توجه رسانه‌های روسيه قرار داشت. پیش بینی آثار تحریم‌ها بر اوضاع داخلی و روابط اقتصادی ایران با کشورهای خارجی و بطور اخص روابط آن با خود روسيه و همچنین بررسی وقایع رخ داده در داخل ایران در نتیجه اعلام احیای تحریم‌ها در صدر توجه صاحبنظران و رسانه های روس است.
روابط ایران با اروپا، روابط با کشورهای غیر اروپایی مانند چین، هند، کره جنوبی و ژاپن (بعضی‌ها خریداران بزرگ نفت ایران بوده و بعضی‌ها و در حال همکاری گسترده با ایران هستند) و روابط با روسيه در حال گسترش است.
گفتنی است وزارت امور خارجه روسيه نیز در بیانیه خود اقدام آمریکا را بلافاصله پس از اعمال تحریم علیه ایران محکوم کرد. در بیانیه تأکید شد "از اقدام ایالات متحده در جهت احیای تحریم‌های ملی خود علیه ایران فوق العاده دلسرد شده‌ایم. اولین "بسته" تحریم‌های آمریکا متوجه بهم زدن اجرای برنامه جامع مشترک است که واشنگتن 8 ماه می به طور یکجانبه از آن خارج شد. این نمونه درخشان ادامه روال نقض قطعنامه شماره 2231 شورای امنیت سازمان ملل و زیر پا گذاشتن موازین حقوق بین‌المللی می‌باشد. هر تحریم یکجانبه به رغم تصمیم‌های شورای امنیت سازمان ملل را محکوم می‌کنیم، مخصوصاً اگر این تحریم‌ها به شکل فرامرزی بکار گرفته شده و (چون مورد تحریم‌های کنونی ایالات متحده علیه ایران) منافع کشورهای ثالث را تحت تأثیر قرار می‌دهد" .
وزارت امور خارجه روسيه از جامعه جهانی درخواست می‌کند اجازه ندهد این دستآوردهای فوق العاده محسوس دیپلوماسی چندجانبه فدای مقاصد آمریکا در جهت تسویه حساب سیاسی با ایران، آن هم در رابطه با امور بدون ارتباط با برجام، شود. به طور اخص خاطر نشان می‌کند تجربه دیرینه نشان داده "نیل به امتیاز دادن ایران با بکار گرفتن شیوه‌های اعمال فشار میسر نمی‌شود".
مسکو اعلام می‌کند "پایبندی خود به برجام را تأیید می‌کنیم. هر اقدام ضروری در راه حفظ و تحقق تمام عیار برجام را انجام می‌دهیم". خاطر نشان مي‌شود روسيه هم در سطح ملی برای حفظ روابط اقتصادی با ایران اقدام کرده و هم همراه با دیگر طرفین برجام در این جهت اقدام می‌کند.
اثر تحریم‌ها بر روابط ایران با اتحادیه اروپا
اتحادیه اروپا سند مسدود کننده‌ای را وارد کار کرد که اعلام می‌کند تحریم‌های آمریکا نسبت به ایران در خاک اتحادیه عمل نمی‌کند. سند مقرر می‌دارد شرکتهای اروپایی نباید محدودیت‌های آمریکایی را رعایت و هر تصمیم دادگاه‌های خارجی بر اساس این تحریم‌ها را اجرا کنند. نماینده اتحادیه اعلام نمود این سند از شرکتهای اروپایی در حال تجارت با ایران در برابر تحریم‌های فرامرزی ایالات متحده دفاع می‌کند. فدریکا موگرینی رئیس دیپلماسی اتحادیه اروپا
نیز به نوبه خود اعلام نمود بروکسل از تصمیم شرکتهای اروپایی در مورد توسعه روابط تجاری با ایران استقبال می‌کند.
در بخش روابط با کشورهای اروپایی پیشبینی مي‌شود که به رغم اعتراض‌های سیاستمداران اروپایی و به رغم قرار گرفتن در فشار از طرف آمریکا در بخش تعرفه‌ها و افزایش هزینه‌های دفاعی و به رغم اعلام وارد کار شدن قانون ویژه به منظور کمک به شرکتهای اروپایی در مقابله با تحریم‌های آمریکا، اروپا در نهایت "سر بزیر" طبق خواسته آمریکا اقدام می‌کند و توان مقاومت در برابر درخواست زورگویانه واشنگتن را نخواهد داشت. این پیش بینی بر اساس چند امر توجیه مي‌شود:
به گزارش روزنامۀ نزاویسیمایا گازتا، آنچه که سیاستمداران اروپایی می‌گویند نمی‌تواند دستور العملی برای شرکتهای خصوصی باشد. دولت‌های اروپایی قادر نیستند از شرکتهای تجاری خود در برابر تحریم‌های آمریکا دفاع کنند. اروپا سامانه مالی مستقل خود را نداشته و به طور کامل به سامانه مالی آمریکا وابسته است . آمریکا به کرات شرکتها و بانک‌های بزرگ اروپایی را بخاطر رابطه داشتن با ایران به جریمه‌های چند میلیاردی محکوم کرده و آنها ناچار بودند این مبالغ را پرداخت کنند. این نقطه نظر بیان مي‌شود که شرکتهای بزرگ اروپایی از ایران خارج می‌شوند اما تجارت خرد و متوسط که با آمریکا ارتباط ندارد می‌تواند فعالیت خود در ایران را ادامه دهد.
در عین حال این پیشبینی‌ها زیاده از حد بدبینانه است. به گزارش روزنامۀ روسیسکایا گازتا، دولت‌ها و تجارت اروپا برای ادامه همکاری با ایران تلاش می‌کنند و شرکت بزرگی مانند شرکت اتومبیل سازی "رنو" از فرانسه اعلام کرده به رغم تهدیدهای آمریکا فعالیت خود در ایران را ادامه می‌دهد . همچنین روشن است که اروپا با امکانات وسیع آن می‌تواند راه‌هایی برای ادامه همکاری بخش تجاری با ایران پیدا کند. در نهایت حساس‌ترین امر برای ایران تجارت نفت است که در دوران قبل از برجام کشورهای اروپایی خودشان تحریم آن را آغاز کرده بودند ولی امروز می‌توانند از این اقدام سر باز زنند و در این صورت امکان آمریکا برای جلوگیری از خرید نفت ایران می‌تواند خیلی محدود باشد. اروپا ارز معتبر خود را دارد که می‌تواند به راحتی برای خرید نفت ایران بکار گرفته شود و این ارز حین انتقال، از آمریکا عبور نمی‌کند. به همین دلیل به رغم نقطه نظر صاحبنظران و رسانه‌های روسيه در مورد مؤثر نبودن این اقدام در واقع انتقال ایران به استفاده از یورو می‌تواند جواب دندان شکنی به آمریکا حداقل در بخش تجارت نفتی از آب درآید.
به همین دلیل واشنگتن، تلاش‌های اروپا برای رهایی از تحریم‌ها را نادیده نگذاشته است. ترامپ در توئیتر نوشت "هر کسی که بخواهد با ایران تجارت کند نمی‌تواند با آمریکا تجارت کند". واکنش تهران به تصمیم اتحادیه در مورد مقابله با تحریم‌های آمریکا خوددار بود. مقامات جمهوری اسلامی به کرات گفته‌اند در انتظار اقدام مشخص اروپایی‌ها هستند که اجازه می‌دهد شرکتهای اروپایی در بازار ایران باقی مانده و منافع ایران در اروپا ضایع نشود.
به نظر معاون بخش اقتصادی روزنامه نزاويسيمايا گازتا قانون مسدود کننده تحریم‌ها که به شرکتهای اروپایی اجازه نمی‌دهد تحریم‌های آمریکا را رعایت کنند به معنی شورش اتحادیه است. این سند بیشتر متوجه وادار کردن تجارت اروپا برای همکاری با ایران است تا دفاع از آن در برابر تحریم‌های آمریکا. طبق قانون، شرکتهای اروپایی برای خروج از پروژه‌های ایرانی باید مجوز ویژه اتحادیه اروپا را دریافت کنند . به رغم این، گزارش‌هایی دریافت مي‌شود که نشان می‌دهد شرکتهای اروپایی ترجیح می‌هند تا جریمه شدن از طرف آمریکا انتظار نکشند. ولادیمیر فیتین (Vladimir Fitin) رئیس مرکز خاورمیانه انستیتوی مطالعات راهبردی روسيه به خبرگزاری اینترفاکس گفت تحریم‌ها "آزمونی است که نشان خواهد داد آیا اتحادیه اروپا آماده است همچنان نقش دست نشانده آمریکا را ایفا کند یا خیر". بنظر وی حمایت مذکور در وهله اول برای تجارت خرد و متوسط مهم است اما شرکتهای بزرگ مانند توتال و پژو تجارت خود در آمریکا را فدای روابط با ایران نمی‌کنند.
ضمناً برغم اینکه معیار روابط اروپا با ایران با روابط آن با ایالات متحده قابل مقایسه نیست اینست که قطع رابطه با ایران امر دردناکی خواهد بود. خروج ناگزیر از بازار ایران می‌تواند دهها میلیارد دلار برای تجارت اروپا هزینه داشته باشد. سرگئی خستانوف (Sergey Khestanov) دانشیار آکادمی اقتصاد و خدمت دولتی روسيه می‌گوید از قرار مبلغ دقیق خسارت اروپا از تحریم‌ها هرگز اعلام نمی‌شود. در این رابطه برخی صاحبنظران می‌گویند امکان دارد شرکتهای اروپایی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا تلاش کنند.
همزمان اظهارات صاحبنظران نشان می‌دهد برای بروکسل نمایش قابلیت پیاده کردن سیاست مستقل آن به واشنگتن امر مهم‌تر از ضررهای اقتصادی است. صاحبنظران همچنین به برخی عواقب درگیری برای روسيه اشاره می‌کنند.
روابط ایران و کشورهای برجسته آسیا
در بخش روابط ایران با کشورهای آسیایی گفته مي‌شود چین و هند به فشار آمریکا تن نخواهند داد. حتی پس از خروج شرکت "توتال" فرانسه پروژه‌های مربوط به آن به شرکت "سی‌ان‌پی‌سی" چین داده شد. چین، مخصوصاً در شرایط جنگ تجاری خود آن با آمریکا دلیلی برای دودلی در خصوص ادامه همکاری با ایران ندارد و قبلاً اعلام کرده از خرید نفت از ایران منصرف نمی‌شود . مخصوصاً اگر حداقل بخشی از تجارت اروپایی از ایران خارج شده و در بازار ایران خلائی به حجم میلیاردها دلار بروز کند.
هند طی سال‌های گذشته دربارۀ تقویت روابط پاکستان با روسيه متحد دیرینه دهلی و همچنین شدت یافتن رقابت با چین و نیاز به متحد قدرتمندتر از روسيه (که تنها امتیاز آن امروز توان نظامیش بوده و بازندگی آن در بخش اقتصادی و تکنولوژیک از طرف همه قبول مي‌شود) به روابط با آمریکا توجه خاص داشته است. امروز برخی صاحبنظران روسيه از امکان گرایش هند به غرب و از دست رفتن موقعیت ویژه مسکو در روابط با دهلی ابراز نگرانی می‌کنند. ولی هند کشوری است که همیشه بر استقلال خود اصرار داشته و برای واشنگتن حفظ روابط با هند گرانتر از آن است که بخواهد در راه مقابله با ایران آنها را فدا کند.
هند برگه برنده خیلی مهمی است که آمریکا می‌خواهد علیه چین بکار گیرد. لذا احتمالاً به آن اجازه داده مي‌شود همکاری با ایران را ادامه دهد چنانچه در مورد تحریم‌های روسيه هم چنین استثنایی برای آن قایل شدند. وزیر امور خارجه هند هم پس از مذاکره با همتای ایرانی خود اعلام نمود دهلی قصد دارد خرید نفت از ایران را ادامه دهد .
موقعیت ژاپن و کره جنوبی از این تفاوت دارد. این دو کشور به آمریکا وابستگی شدید دارند و از قرار نتوانند به درخواست واشنگتن برای قطع رابطه اقتصادی با ایران پاسخ سربالا بدهند. ژاپن قبلاً اعلام کرده قصد دارد در رابطه با تحریم‌ها از خرید نفت از ایران منصرف شود .
عواقب تحریم‌ها برای روابط ایران و روسیه
اظهارات صاحبنظران روس در مورد روابط روسیه با ایران اساساً به ستایش موضع مستقل روسيه و امکان بهره‌مند شدن آن از تحریم‌ها اختصاص دارد. گفته می شود پس از رفع تحریم‌ها ایران بیشتر به توسعه روابط با کشورهای غربی توجه داشت و به شرکتهای روسيه امتیاز خاص داده نشد. ایران به جای هواپیماهای سوخوی سوپرجت 100 روسيه ترجیح داد از بویینگ و ایرباس هواپیما بخرد. برخی بر این باورند ، وقتی شرکتهای اروپایی و آمریکایی از ایران خارج شوند تهران درک می‌کند که لازم بود با مسکو دوستی کند و دو دستی کلید اقتصاد خود را به آن تقدیم می‌کند.
به نظر آنها "انزوای ایران امکان می‌دهد روسيه برای اشغال جایگاه شرکتهای اروپایی در بازار ایران و احیای موقعیت خود به عنوان میانجی اقدام کند. همچنین رشد قیمت نفت که به طور کامل با منافع روسيه همخوان است را به شرایط موجود اضافه کنید". مسکو امکان تلاش برای بهبود روابط با اروپا یا حداقل کمک به بدتر شدن روابط آن با آمریکا در رابطه با بروز اختلاف بین واشنگتن و بروکسل در خصوص برجام را فراموش نمی‌کند. شورش کنونی اتحادیه اروپا اجازه می‌دهد مسکو به نزدیک شدن با اروپا در مورد صادرات گاز امیدوار باشد.
علاوه بر این، روسيه می‌تواند از گران شدن قیمت نفت درصورت موفق بودن اقدام آمریکا در جهت تحریم نفت ایران بهره‌مند شود. در عین حال اعتراف مي‌شود که خود شرکتهای روسی هم از تحریم‌ها بیم دارند و سابقاً در دوران تحریم قبلی روابط خود با ایران را بطور محسوسی محدود کرده بودند. و فراموش مي‌شود که گاهی مسائلی همچون تحویل سامانه ضدهوایی اس300 به ایران نیز مسائل را پیچیده تر می کند. در بخش همکاری با ایران در بخش تکنولوژیک غیرنظامی دست و پای صنایع روسيه به روابط با آمریکا بند است. برای مثال همین هواپیمایی که مسکو می‌خواهد به هر قیمت به ایران بفروشد با استفاده از قطعات آمریکایی تولید شده و لذا مسکو حق ندارد آنها را بدون کسب مجوز آمریکا به ایران بفروشد.
اوضاع داخلی ایران و اقدام تهران برای مقابله با اثر تحریم‌ها
روزنامه نزاويسيمايا گازتا از رجب صفراف مدیر کل مرکز مطالعه ایران معاصر نقل قول می‌کند که می‌گوید در واقع 95 درصد تحریم‌های ایران پس از معامله هسته‌ای رفع نشده بود و غرب تحت رهبری ایالات متحده تعهدات خود را رعایت نمی‌کرد . در حالی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش‌های خود اعلام می‌کرد ایران تعهدات خود را رعایت می‌کند. بنظر صفراف تحریم‌ها برای ایران امر خارق العاده‌ای نیست و لذا صحبت از "به زانو درآوردن" ایران به جا نیست. وی می‌گوید ایران "طرح ب" برای این موقعیت تهیه کرده بود و حتی "طرح ج" هم هست که در صورت بحرانی شدن اوضاع و نزدیک شدن به رویارویی نظامی به کار گرفته مي‌شود. با توجه به تهدیدهای آمریکا نمی‌شود این امکان را منتفی دانست. تهران با تجهیزات معاصر و واحدهای نخبه خود می‌تواند هر حمله اعم از زمینی، هوایی، دریایی یا زیردریایی را دفع کند. همچنین برنامه لطمه زدن به کشورهای مساعدت کننده به حمله به ایران موجود است. در مجموع توان اقتصادی، مالی و ژئوپلتیک ایران در سطح ضروری برای هر نوع اقدام آماده شده است.
مفسر روزنامه کمرسانت در مقاله‌ای جالب توجه به سوابق تاریخی اقدام آمریکا علیه ایران می‌گوید ترامپ اقدام سر خود نکرده بلکه از "خزانه طلایی" سیاست آمریکا نسبت به ایران استفاده می‌کند. سیاست کنونی ترامپ در واقع نوع مدرن سازی شده سیاست دوایت آیزنهاور است که توسط جان فوستر دالاس وزیر امور خارجه و آلان دالاس برادر مشهور وی و رئیس سازمان سیا طراحی شده بود. اولین تحریم تهران از طرف غرب تحریم نفتی انگلستان و آمریکا بود که در دوران آیزنهاور و چرچیل بکار گرفته شد.
برادران دالاس مسئول طراحی عملیات سرنگونی دولت مصدق بودند. این عملیات در اوت 1953 با موفقیت به مرحله اجرا گذاشته شد. بعد از سرنگونی حکومت شاه ایران بوباره با تحریم‌های غرب مواجه شد. امروز این ماجرا مثل اینکه دوباره تکرار مي‌شود. تنها تفاوت اوضاع کنونی از دوران مصدق این است که امروز نسبت به "خزانه طلایی" سیاست آمریکا نسبت به ایران دیگر احساس محبت چندان نمی‌شود. حتی انگلستان نزدیک‌ترین متحد آمریکا با خط ترامپ موفق نیست. و تحریم‌های امروز تحریم‌های صرفاً آمریکایی است و لذا ممکن است نتواند به تحریم‌های بی‌پایان "تا پیروزی" تبدیل شود.
پیشنهاد ترامپ برای مذاکره
ترامپ چند روز قبل از بکار گرفته شدن تحریم‌ها علیه ایران در اظهار نظری جنجالی اعلام نمود آماده است شخصاً با رهبری ایران بدون هر نوع شرایط مقدماتی ملاقات کند. هرچند طبق معمول در دوران ترامپ سخنان رئیس‌جمهور از طرف زیردستانش تکذیب مي‌شود: به دنبال سخنان مذکور، مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا توضیح داد تهران ابتدا باید آمادگی خود برای امضای موافقتنامه هسته‌ای جدید بجای سند سال 2015 وین را تأیید کند.
آنتون فدیاشین (Anton Fedyashin) پروفسور تاریخ دانشگاه آمریکایی در واشنگتن به روزنامه کمرسانت گفت: "پیشنهاد ترامپ در مورد ملاقات با رهبری ایران بطور کامل با سبک مذاکره وی با رقبا هماهنگ است: اول تهدیدهای بزرگی به میان آمده و سپس امتیازی به شکل عقب نشستن از گفته‌های خود ترامپ داده مي‌شود".
ایران به ابتکار ترامپ واکنش منفی نشان داد. آندری باکلیتسکی (Andrei Baklitski) صاحبنظر مرکز "پیر سنتر" می‌گوید "نمی‌شود انتظار گفتگوی محتوایی با واشنگتن را داشت. واشنگتن می‌گوید آمریکا فقط در ازای تسلیم بالفعل ایران تحریم‌ها را رفع می‌کند. ولی کسی در ایران آماده چنین اقدامی و همچنین به هدر دادن سرمایه سیاسی بخاطر ملاقات با رئیس‌جمهور فوق العاده نامحبوب آمریکا بدون نیل به نتیجه نیست" .
رجب صفراف رئیس مرکز مطالعه ایران معاصر هم چنین دیدگاهی دارد. وی به روزنامه کمرسانت گفته است: "واشنگتن در اعمال فشار بر تهران آشکارا زیاده روی کرده و اوضاع را به بن بست کشیده است. با در نظر گرفتن میزان خصومتی که دولت ترامپ نسبت به تهران به نمایش گذاشت هر پیشنهاد مذاکره در حال حاضر از طرف تهران رد مي‌شود". هرچند این صاحبنظر می‌گوید دولت تهران تلاش ترامپ برای عقب نشستن در سیاست فشار بر ایران را مشاهده می‌کند و این امر در آینده می‌تواند امکانی برای مذاکره فراهم کند. امکان دارد دو طرف در نهایت در مورد ضرورت مذاکره دوجانبه برای امضای متمم برجام به توافق برسند که در آن حق ایران برای توسعه برنامه‌های هسته‌ای به شکلی ثبت مي‌شود. باکلیتسکی خاطر نشان می‌کند ایران و آمریکا به غیر از مسئله اتمی امور بسیاری از عراق و سوریه گرفته تا امنیت کشتیرانی در خلیج فارس برای گفتگو دارند.
برآیند
تحلیل رسانه‌های روسيه و دیدگاه صاحبنظران آن نسبت به توانایی ایران و شرکای آن برای مقابله با تحریم‌های آمریکا عمدتاً بدبینانه است. تنها امری که آنها منتفی می‌دانند آغاز جنگ بین ایران و آمریکا و متحدان آن است. از قرار چین تنها قدرت جهانی است که می‌تواند در عمل به ایران در غلبه بر تحریم‌ها کمک کند، در حالی که دیگران حداکثر می‌توانند به این امیدوار باشند که آمریکا به آنها اجازه می‌دهد تا حدودی روابط خود با ایران را حفظ کنند. بنظر می‌رسد روسيه امکانی برای کمک به ایران به غیر از اقدام در بخش دیپلماتیک ندارد و فی‌الواقع صاحبنظران روس بیشتر به فکر منتفع شدن خودشان از تحریم‌های ایران هستند.
در عین حال چنانچه مفسر روزنامه کمرسانت خاطر نشان می‌کند تحریم‌های آمریکا که زمانی بطور مؤثر برای سرنگون کردن دکتر مصدق بکار گرفته شد امروز می‌تواند عقیم بماند زیرا تنها کشوری که از تحریم‌های ایران از طرف آمریکا استقبال کرد اسرائیل بود.
ترامپ امیدوار است به کمک این تحریم‌ها زمینه را برای مذاکره با ایران فراهم کند و پیشنهاد او برای مذاکره با رهبری ایران می‌تواند حکایت از این داشته باشد ولی چنانچه رجب صفراف به حق اشاره می‌کند آمریکایی‌ها در بخش تحریم ایران خیلی بیشتر از آن زیاده روی کرده‌اند که حالا بتوانند به توافق ایران به مذاکره بلاقید و شرط امید بندند. و نمونه مذاکرات ترامپ با کره شمالی (بی‌ثمر) و روسيه (با نتیجه منفی) نشان می‌دهد مذاکره با ترامپ معنی ندارد. از قرار باید انتظار کشید تا این دوران پر تلاطم در تاریخ آمریکا که پس از سر کار آمدن ترامپ آغاز شد با سرکار آمدن فردی معقول‌تر و مجرب‌تر به پایان برسد.
5252
نظر شما