دانستن این نکته که اولین روزنامه فارسی زبان در هند منتشر شد؛ شاید برای بسیاری از ما ایرانیان جالب توجه باشد. شاید از خودتان بپرسید چرا روزنامه فارسی‌زبان در هند؟ تاریخ به ما می گوید که زبان اول شبه قاره هند از دوره گورکانی به بعد، زبان فارسی بوده است و حتی تا 200 سال پیش، مردمان این کشور با زبان فارسی صحبت می‌کردند.
با ورود کمپانی هند شرقی و مستعمره شدن هند، استعمار پیر که حتی وحدت زبانی را تاب نمی آورد؛ با استفاده از اصل «تفرقه بینداز و حکومت کن» زبان شبه قاره را دستخوش تحریف کرد و فارسی را به هندی تغییر داد. انگلیس به عنوان سرسلسه کشورهای استعماری، برای دست‌یابی به اهدافش به کارآمدترین و فرهنگی‌ترین اقدام ممکن دست زد و آن چیزی نبود جز راه چاپ روزنامه در کشور مستعمره. یعنی همزمان فرهنگ و زبان مستعمره را تحت تاثیر قرار داد و افکار عمومی را با خود همراه کرد.
این کار با راه اندازی روزنامه «ایندیا گازت» در بمبئی و «بنگال گازت» توسط کمپانی هند شرقی صورت گرفت. در هر حال آزادی خواهان نیز بیکار ننشستند و با چاپ روزنامه‌هایی مانند مرآت الاخبار (1822میلادی)، آن هم به زبان فارسی، دست به افشاگری زدند. سرانجام، مقالات تندی که علیه انگلیس در این روزنامه منتشر می‌شد؛ استعمار پیر را بر آن داشت تا لقب توقیف اولین روزنامه فارسی زبان را در کارنامه خود ثبت کند.
انگلستان، جزیره‌ای کوچک بود که در زمان یکه‌تازی‌هایش، بر بیش از 80 برابر وسعت خود، سیطره داشت. این جمله مشهور که آفتاب در مستعمرات انگلیس هیچ گاه غروب نخواهد کرد، نشان از این سلطه اعجاب برانگیز دارد.
هدف اصلی از استعمار هم آن بود که منابع اولیه از کشورهای هدف تامین شود و بازارهای مصرف نیز، همیشه پذیرای اجناس وارداتی باشد. بر طبق اسناد به دست آمده، میزان ثروتی که در طول سال‌های 50 تا 80 از شرق به غرب منتقل شد، 5 برابر این میزان در 300سال قبل از خود بود. این منابع، همگی تحت مدیریت وزارت خانه‌ای به نام وزارت مستعمرات بود.
به تدریج جنبش‌های آزادی خواهی در تمام مستعمرات به طور چشمگیر توسعه پیدا کرد و امنیت نیروهای انگلیسی در خارج از مرزها هر روز کم‌تر و موقعیت شرکت‌های تجاری خطرناک‌تر شد. کشورهای مستعمره خواهان استقلال شدند و نتیجه این تلاش‌ها، از بین رفتن وزارت مستعمرات در جزیره انگلیس شد. وزارت مستعمرات جایگاهی بود که در حقیقت مدیریت نیمی از جهان توسط نیروهایی که از نوابغ سیاست و اقتصاد و اجتماع بودند، انجام می‌گرفت.
با از بین رفتن وزارت مستعمرات، این متخصصین، در قالب جدیدی شروع به کار کردند؛ قالبی به نام رسانه BBC. در حقیقت بی‌بی‌سی، ادامه همان استعمار، با قالبی جدید و تازه است؛ چرا که همان نیروها و همان مدیریت جهانی بر آن حکومت می‌کند و قاعدتا نمی‌تواند از اهداف گذشته عقب نشینی کند.
در مورد بی‌بی‌سی، تنها دانستن این نکته کفایت می‌کند که این بنگاه وابسته به وزارت امور خارجه انگلیس، چنان از استحکام مالی برخوردار است که بر خلاف سایر سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها، به راحتی دستخوش تنش و چالش نخواهد شد.
بر اساس منابع و اسنادی که دولت انگلیس منتشر کرده، بحرانی که امروزه دولت انگلیس با آن روبه روست، در 20 سال گذشته بی سابقه است و برای سپری شدن این دوران، از بودجه همه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های انگلیسی کاسته شده و در این میان تنها «بی‌بی‌سی» است که نه تنها از بودجه‌اش کاسته نشد، بلکه با افزایش بودجه نیز مواجه شد.
در این میان، «بی‌بی‌سی فارسی» با شعار بی‌پایه «رسانه‌ای برای فارسی زبانان» قبل از انتخابات دهم ریاست جمهوری متولد شد و از قضا این بار تنها فارسی زبانان ایران، مخاطبان این رسانه نیستند.
در نقل قولی، این رسانه با جمعیت هدف 200 میلیون فارسی زبان، سعی در انعکاس اخبار و حوادث دارد. با یک حساب سرانگشتی، حتی اگر همه جمعیت ایران را جزء مخاطبین این شبکه حساب کنیم و عدد 70 را از 200 کسر کنیم، با عددی در حدود 130 میلیون مخاطب فارسی زبان دیگر روبه رو هستیم. حال اگر به برنامه‌های بی‌بی‌سی فارسی نگاهی بیاندازیم، به راحتی می‌بینیم که بیشترین سهم این رسانه را اخبار و تحلیل‌های مربوط به ایران تشکیل می‌دهد. پس سهم آن 130 میلیون نفر دیگر چه می‌شود؟
مدرس دانشگاه و قائم مقام مرکز افکار سنجی پژوهشگاه هنر و رسانه
نظر شما