حق با قبیله است

مطرح شدن اصناف، طبقه​های مختلف اجتماعی و لهجه​ها در آثار سینمایی و تلویزیونی همگی واکنش​هایی را به همراه دارد. در مورد لهجه فلات مرکزی ایران از جمله یزد، شیراز، اصفهان و مشهد هیچ وقت اعتراضی از سوی افراد ساکن در آن نمی​دیدیم، اما گویا این طیف نیز به صف معترضان پیوسته​اند. گویا این طیف با مواجهه اعتراض افراد دیگر به این تتیجه رسید​ه​اند که وقتی سایرین معترض هستند چرا آنان چنین نکنند؟

نکته​ای که در مورد نقد شغل​ها و یا شوخی با لهجه​ها وجود دارد این است که نمی​توان دوره افتاد و همه را توجیه کرد که اجازه دهید با لهجه شما شوخی کنیم و یا شغل شما رو مورد انتقاد قرار دهیم. مسئله مهم این است که در مقطعی فقط تمدن​های حاشیه​ای ایران نسبت به این ماجرا حساسیت نشان می​دادند، اما در سال​های اخیر می​بینیم تمدن​های مرکزی این «گربه» نیز حساسیت​هایی نسبت به این مسائل یافته​اند و واکنش نشان می​دهند.

ما با پدیده​ای سروکار داریم که دلایل متعددی را می​توان برای آن در نظر گرفت.

یک: چندی است شاهد رواج اخلاق قبیله​ای در میان مردم هستیم. در این شرایط تعهد نسبت به قبیله نسبت به سایر مسائل بالاترین میزان اهمیت را دارد. در این نوع تفکر نمی​تواند فرد محق به حقوق خود دست پیدا کند بلکه باید منافع قبیله تامین شود و در هر حالتی حق با قبیله است.

دو: همه این واکنش​ها اهمیت رسانه​ای همانند تلویزیون را بیش از پیش به نمایش می​گذارد. فراگیری این رسانه به میزانی شده که وقتی مجموعه​ای پخش می​کند همه افرادی که به نوعی مورد توجه مجموعه قرار گرفته​اند نسبت به آن واکنش می​دهند و این اتفاق نمی​افتد مگر اینکه رسانه پخش​کننده مجموعه جایگاهی ویژه در میان تماشاگران داشته باشد.

سه: خیلی از طبقات و گروه​های اجتماعی فکر می​کنند تا وقتی بعضی گروه​ها نقدپذیر نیستند و نباید نقد شوند، این حق را برای خود قائل می​شوند که نقدی هم در مورد آنان صورت نگیرد. اگر در تلویزیون با همه گروه​​ها شوخی می​شد آن​گاه کسی نمی​توانست نسبت به این مسئله معترض شود چون همه در یک جایگاه قرار داشتند.

این​ها واقعیتی است که امروز در جامعه ما دیده می​شود و به نظر می​رسد سال به سال وضعیت در این زمینه بدتر از قبل می​شود. در سال 1372 داریوش کاردان برنامه طنزی در تلویزیون داشت که با گویش عربی شوخی می​کرد. از یک دوست عرب زبان پرسیدم این شوخی​ها موجب رنجش شما نمی​شود؟ او پاسخ داد عرب​ها از این مسئله بسیار هم استقبال کرده​اند و آن را می​پسندند. متاسفانه جامعه ما به مسیری می​رود که ظرفیت​ها برای پذیرش این نوع شوخی​ها پایین آمده و افراد تاب پذیرش آن را ندارند.

تصور می​کنم حتی در این مورد نمی​توان کار فرهنگی کرد، فقط خود تلویزیون باید با انتخاب گروهی محقق و کارشناس در این زمینه کاری رسانه و روانشناسانه انجام دهد.