آینده‌ای ناگوار در انتظار نینوا

محمدرضا نوروزپور: نینوا، که یکی از زنگ‌دار‌ترین نام‌ها در عراق است و خیلی‌ها قدمت آن را از بغداد نیز بیشتر می‌دانند و برخی دیگر نیز کل سرزمین گویا بخت برگشته عراق کنونی را در آن روزگار با همین نام می‌شناخته‌اند، اکنون به محل اختلاف و مناقشه کردها و اعراب سنی بدل شده و همه دعوا بر سر موصل است. شهری که نفت دارد و کردها سال‌های سال است آن را از آن خود می‌دانند اما در انتخابات اخیر شوراهای استانی در ماه ژانویه از چنگ آنها در آمده و در اختیار اعراب سنی قرار گرفته است.

روزنامه نیویورک‌تایمز دیروز با انتشارگزارشی درباره اوضاع نابسامان این استان شمالی عراق نوشت: اگر به زودی این درگیری‌ها به مذاکراتی برای وفاق و کار گروهی عربی - کردی تبدیل نشود احتمال وقوع یک جنگ طایفه‌ای و داخلی در این بخش میان کردها و اعراب سنی نینوا محرز خواهد بود.

منازعات کردی - عربی در این خطه از عراق که با نام استان نینوا می‌شناسندش موضوع تازه‌ای نیست. سال‌ها است که این دو طائفه بر سر حاکمیت و کنترل این بخش شمالی کشور با هم نزاع دارند اما با انتشار نتایج انتخابات شوراهای استانی این مناقشات رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفته است به گونه‌ای که کردها قدرت خود را در این استان به کلی در خطر می‌بینند.

در همین روزهای اخیر نیروهای مسلح کرد که به شدت از نتایج به دست آمده در انتخابات شوراهای استانی به خشم آمده‌اند مانع حاضر شدن مقامات دولتی عرب در اداره‌ها شدند و به نشانه اعتراض از دستورات مقامات جدید در اجرای امور سرباز زدند. آنها همچنین مناطق تحت کنترل و نفوذ خود را نیز ترغیب و تهدید کرده‌اند تا مانند آنها عمل کرده و از اعرابی که به تازگی پست‌های دولتی استان نینوا را به جای آنها در دست گرفته‌اند انقیاد نکنند.

نینوا روزهای اخیر حتی شاهد برگزاری دو تظاهرات بزرگ میان طرفداران پیوستن این منطقه به کردستان و مخالفان نفوذ کردها در این استان بود.

اعراب سنی جدیدی که توانسته‌اند نتایج انتخابات را به نفع خود رقم زده و خود را حاکم این استان معرفی کنند، در برابر این اقدامات کردها بی‌تفاوت ننشسته‌اند و حتی تهدید کرده‌اند که در برابر کردها دست به تلافی خواهند زد. آنها حتی هفته گذشته تظاهرات بزرگی را به نفع خود در چند شهر استان نینوا به راه انداختند و طرفداران آنها شعارهای ضد کردی سر دادند و خواستار دور کردن احزاب کرد و نفوذ کردها از این استان شدند.

 صدها نفر از ساکنان چند منطقه شهر شیخان که تمایل بیشتری به کردها دارد نیز در یک اقدام تلافی‌جویانه، با برگزاری تظاهراًتی برضد شورای جدید این استان که فهرست حَدبا به ریاست اثیل النجیفی، استاندار نینوا که اکثریت کرسیهای شورا را در دست دارد، خواستار پیوستن این استان به منطقه کردستان عراق شدند.

با این حساب هم‌اکنون و پس از انتخابات شوراهای استانی اخیر یک وضعیت کاملاً جدید سیاسی بر این استان حاکم شده است. اکثریت شورایی که هم‌اکنون اختیار این استان را در دست دارد در اختیار فهرستی عربی به نام حدبا است که توانسته 19 کرسی از مجموع 37 کرسی آن را در اختیار بگیرد و روحیاتی کاملاً ضد کردی دارد. از سوی دیگر به هرحال خواهی نخواهی حضور طولانی مدت کردها در این منطقه سبب شده تا آنها نیز نفوذ و قدرت قابل تأملی داشته باشند و خصوصاً اینکه بسیاری از مدیران کرد اداره مخمور و شیخان را در اختیار دارند و خیلی از آنها قبلاً شرکت در شورای استان جدید را با هدف پیوستن به منطقه کردستان تحریم کرده بودند.

کردهای ناراضی حتی پا را از این فراتر نهاده و مانع از ورود استاندار جدید، اثیل النجیفی به شهر باشیقا در شمال موصل شدند که کنترل آن کاملاً در اختیار کرد‌ها است. او زمانی که قصد داشت به سمت این شهر سفر کند و از آنجا دیداری داشته باشد از طرف یکی از فرماندهان نیروهای مشترک عراقی- آمریکایی مستقر در موصل پیامی دریافت کرد که کردها حکم تیر برای او صادر کرده‌اند و اگر وارد شهر شود ممکن است او را هدف قرار دهند.

یک دسته از کردهای مسلح نیز چهارشنبه گذشته از ورود یک کاروان نظامیان عراقی و پلیس موصل به یک منطقه کردنشین در استان نینوا که برای خواباندن یک غائله سیاسی عازم شده بودند جلوگیری کردند و به مدت سه ساعت آنها را در حالتی شبیه به بازداشت درجاده به انتظار نشاندند و نهایتاً نیز به آنها اجازه ورود به منطقه را ندادند.

از این دست گزارشات که در چند مورد به تیراندازی، زد و خورد و حتی کشته شدن برخی از دوطرف و این آخری یک افسر پلیس عراق منجر شده زیاد است. کردها که علی رغم اکثریت داشتن اعراب، به مدت دست‌کم پنج سال کنترل کامل استان نینوا را در اختیار داشته‌اند واگذاری همه چیز را به شورای عربی جدید بسیار سخت می‌پذیرند.

برخی از تحلیلگران نیز ریشه این درگیری را خود اثیل النجیفی می‌دانند که کردها او را نه تنها از بازماندگان حزب بعث بلکه از اقوام و عشیره صدام می‌دانند و ثروت زیاد او را نامشروع و ناشی از تبانی با دولت‌های وقت و دیکتاتوری گذشته قلمداد می‌کنند. او ماه گذشته و پس از آنکه ائتلاف خود‌ساخته‌اش با نام الحدبا توانست اکثریت شورا را به دست آورد به عنوان استاندار جدید برگزیده شد و کردها از همان روز با او سر ناسازگاری گذاشتند.

جو پدید آمده در استان نینوا که ناشی از غلبه اعراب سنی متمایل به حزب بعث بر کردهای عراق است ممکن است در آتیه نزدیک از حد منازعات خیابانی و لفظی پیشتر رود و منتج به یک جنگ تمام عیار میان این دو طائفه شود که هر یک به نوبه خود درمنطقه قدرتمند هستند.

در این بین النجیفی که رسماً عهده‌دار تأمین امنیت استان محسوب می‌شود تاکنون هر گونه مذاکره با کردها برای مشارکت در امور سیاسی را بی‌نتیجه خوانده و بیم آن می‌رود که فارغ از هرگونه گرایشات ناسیونالیستی دست به دامن نیروهای آمریکایی مستقر در شمال عراق شود.