هادی نیلی
مردم اصفهان امسال بار دیگر می‌توانند با خیال آسوده از احتمال غرق‌شدن یا نقض قوانین و مقررات، در زاینده‌رود قدم بزنند و حتی خیس هم نشوند.
این اولین سالی نیست که مهم‌ترین و کهن‌ترین شهروند اصفهان - زاینده‌رود - از این شهر غایب شده است. ده سال پیش و در دوره خشکسالی شدیدی که ایران تجربه کرد، برای اولین‌بار پس از سال‌ها اصفهانیها زاینده‌رود را تماشا می‌کردند که روزبه‌روز فروتر می‌نشست تا این‌که سرانجام به کلی خشک شد و برای بیش از یک سال، زاینده‌رود خشک به جزئی از نمای شهری اصفهان تبدیل شد.
زاینده‌رود بزرگ‌ترین رودخانه مرکزی ایران است و پس از کارون، مشهورترین رودخانه ایران به شمار می‌رود. این رودخانه، رگ‌حیاتی و عامل اصلی سرسبزی و حاصل‌خیزی اصفهان بوده است و برآورد می‌شود در حال حاضر نیاز آشامیدنی چهار میلیون نفر را تأمین می‌کند. علت نام‌گذاری این رود، همین است که در طول مسیر خود باغات و کشت‌زارهای فراوانی را آباد و زنده می‌کند. به این رود زنده‌رود هم می‌گویند. دو سرچشمه اصلی زاینده‌رود، آب تونل کوه‌رنگ در زردکوه بختیاری و چشمه دیمه هستند.
آب در کوزه و ما تشنه‌لبان
زاینده‌رود جز آن‌که منبع آبیاری زمین‌های کشاورزی در استان اصفهان است، شهر یزد را هم سیراب می‌کند و در آینده با اتمام تونل سوم، پیش‌بینی می‌شود استان کرمان را نیز سیراب کند. با وجود این کشاورزان حاشیه زاینده‌رود در استان‌های چهارمحال و بختیاری و اصفهان در این سال‌ها با کمبود آب مواجه بوده‌اند. همین باعث شده اصفهانیها درباره زاینده‌رود خشک‌شان، ضرب‌المثل «آب در کوزه و ما تشنه لبان می‌گردیم» را به‌تلخی بر زبان آورند. اما اکنون با خشکسالی‌ای که زاینده‌رود را از اصفهان دریغ کرده و آسیبی کلان نیز به استان‌های مرکزی کشور زده است، زاینده‌رود دیگر قادر به آبیاری زمین‌های کشاورزی نیست و مشکلات بسیاری را برای کشاورزان به‌وجود آورده است. بنا بر این خشک‌شدن زاینده‌رود نه تنها به بخش کشاورزی استان اصفهان لطمه وارد می‌کند، بلکه می‌تواند بخش‌های صنعتی این استان را نیز تحت‌تأثیر خود قرار دهد.
در این زمینه رئیس شورای شهر اصفهان می‌گوید: ادامه روند خشکسالی در اصفهان بستگی به بارندگی‌های امسال دارد، اما به احتمال زیاد خشکسالی‌ها ادامه پیدا خواهد کرد. عباس حاج‌رسولی‌ها توضیح می‌دهد: اگر پروژه خدنگستان به بهره‌برداری برسد، سالانه بالغ بر70 میلیون مترمکعب به ظرفیت آب زاینده‌رود اضافه خواهد شد. همچنین زمانی که پروژه بهشت‌آباد افتتاح شود، سالانه 1500 میلیارد مترمکعب به ظرفیت آب استان‌های یزد، کرمان و اصفهان اضافه خواهد شد که سهم استان اصفهان 400 میلیون مترمکعب خواهد بود.
هنوز زود است
دو هفته پیش مدیر کل حوادث غیرمترقبه استانداری اصفهان با اشاره به بارندگی‌های اردیبهشت‌ماه گفت: متأسفانه هنوز وضعیت التهاب خشکسالی در اصفهان وجود دارد و اولویت اصلی ما تأمین آب شرب است. به‌همین‌خاطر هنوز شرایط جاری‌شدن آب در زاینده‌رود وجود ندارد.
منصور شیشه‌فروش به خبرگزاری مهر گفت: اکنون فرصت مناسبی برای جاری‌کردن آب در زاینده‌رود نیست و باید حجم قابل‌قبول آب شرب را برای تابستان و ایام سال تأمین کنیم. شیشه فروش گفت: در حال حاضر حجم آب پشت سد زاینده‌رود در مقایسه با سال گذشته، 30 تا 40 درصد کاهش داشته است و باید از هم‌اکنون شرایط استفاده بهینه مصرف آب را اتخاذ کرد.
مدیر کل حوادث غیرمترقبه استانداری اصفهان خبر داد: با توجه به بارش‌های اخیر، حجم آب پشت سد زاینده‌رود به 485 میلیون متر مکعب آب رسیده است این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته حجم سد زاینده‌رود 720 میلیون متر مکعب آب بوده است.
در عین حال سخنگوی شورای اسلامی شهر اصفهان به روزنامه خبر می‌گوید: اصفهان نباید به خاطر کمبود آب به یک شهر کویری تبدیل شود اما اگر زاینده‌رود نباشد، اصفهان شهری کویری می‌شود. ابوالفضل قربانی پیش‌تر در جلسه شورای شهر با اشاره به این‌که خشک‌شدن زاینده‌رود، موضوعی است که باید نسبت به آن توجه لازم وجود داشته باشد، گفته بود: این رودخانه همواره از گذشته تاکنون شادابی و نشاط خاصی به شهر اصفهان بخشیده بود اما متأسفانه اکنون دوران مرگش را می‌گذراند.
سخنگوی شورای شهر اصفهان یادآوری می‌کند: در دنیا به چنین مکان‌هایی به دید یک محل استراتژیکی نگاه می‌شود و باید مسئولان، در راستای رفع این مشکل خشکی زاینده‌رود چاره‌اندیشی کنند.
یزدی‌ها مقصرند یا مترو یا گنج؟
با وجود همه توضیح‌هایی که مسئولان اصفهانی درباره خشکی زاینده‌رود می‌دهند، مردم این شهر نظریه‌های خودشان را برای توضیح این خشکی دارند.
عده‌ای که نگاهی علمی‌تر دارند، انتقال آب زاینده‌رود به یزد را که از زمان ریاست‌جمهوری محمد خاتمی - رئیس‌جمهور یزدی ایران- آغاز شد، علت اصلی خشک‌شدن زاینده‌رود می‌دانند. هرچند این نظریه را مسئولان فعلی اصفهان که اتفاقاً از نظر سیاسی با رئیس‌جمهور قبلی هم‌فکر نیستند، رد می‌کنند، اما خیلی از اصفهانیها همچنان یزدی‌ها را در این باره مقصر می‌دانند. در این باره یک کارشناس محیط‌زیست نیز با مردم اصفهان هم‌صداست و می‌گوید: وزارت نیرو در خشک‌شدن زاینده‌رود مقصر است.
اسماعیل کهرم می‌گوید: کشیدن آب زاینده‌رود به استان یزد، یکی از دلایل اصلی خشک‌شدن آب این رودخانه است. کهرم به‌مطایبه می‌گوید: میزان کشیدن آب از این رودخانه و فرستادن آن به یزد آن‌قدر زیاد بود که این اصطلاح بین اصفهانیها رایج شد که پشمک یزد طعم گز اصفهان را گرفته است!
این مدرس دانشگاه تهران با انتقاد از وزارت نیرو گفت: وقتی بدون اساس و برنامه‌ریزی از رودخانه‌ای آب کشیده شود، طبیعی‌ترین واکنش این رودخانه خشک‌شدن است.
شماری دیگر از شهروندان اصفهانی که ماجراهای مربوط به متروی اصفهان را مشتاقانه پیگیری می‌کنند، حدس می‌زنند که عملیات گذر تونل مترو از زیر بستر زاینده‌رود، عامل اصلی خشک شدن زاینده‌رود است و مسئولان به‌عمد و برای تسهیل این عملیات عمرانی، بی‌سروصدا زاینده‌رود را خشکانده‌اند. این نظریه هم با توجه به تعدد دستگاه‌های ناظر در این باره، بعید و غیرمحتمل به نظر می‌رسد.
اما شاید جالب‌ترین توجیه که به‌خصوص بین سالخورده‌های اصفهانی پرطرفدار و مشهور است، به سال‌ها پیش بازمی‌گردد. این شایعه‌ها می‌گوید که در زمان احداث سی‌وسه‌پل، حکومت وقت حجمی از طلا و نقره را در یکی از پایه‌های این پل پنهان کرده تا هروقت این پل خراب شد، بتوان با آن گنج، بودجه لازم برای تعمیر و بازسازی سی و سه پل تأمین شود.
خیلی از اصفهانیها امیدوار بودند با نزدیک‌شدن انتخابات ریاست‌جمهوری و با توجه به این‌که ظاهراً دولت نهم از هر اقدامی برای خوشحال‌کردن مردم در این روزهای رقابت دریغ نمی‌کند، آب رفته به زاینده‌رود بازگردد و این شهر دوباره رونق این رود را به خود ببیند. اما ظاهراً این امیدواری هم عاقبتی پیدا نکرده است و هنوز می‌توان در زاینده‌رود قدم زد.
نظر شما