مرگ تدریجی معصومیت

نزهت بادی: همانطور که حدس زده بودید فیلم هفته گذشته «سر آلفردو گارسیا را برایم بیاور» ساخته سام پکین پا بود. این بار می‌خواهیم برویم سراغ یکی از سوررئالیست‌های بزرگ سینما که بیش از هر چیزی او را با حملاتش به ارزشهای بورژوازی می‌شناسید و تا دلتان بخواهد صحنه‌هایی درترسیم ریاکاری دینی، وحشت‌افکنی فاشیسم و سرخوردگی‌ها می‌بینید.

هرچند سبک بصری او تمایز کمتری نسبت به فیلمسازان مولف دیگر دارد و بیشتر بر صحنه‌‌پردازی ساده، برداشت‌های بلند و حرکت‌های تعقیبی برای دنبال کردن بازیگران متکی است، اما همین سبک ساده، تصاویر و مفاهیم تکان‌دهنده آثارش را تاثیرگذارتر می‌کند.

او لذت فیلم را در سرخوردگی و واپس‌زدگی از روایت می‌دانست، به همین دلیل غالبا با به تعویق انداختن‌های افراطی، انحراف از خط اصلی داستان و تکرار درآثارش روبرو هستیم و مدام مجبوریم میان خیال و واقعیت حرکت کنیم.

فیلمی که از میان آثار این فیلمساز بزرگ انتخاب کردیم نخستین فیلم اسپانیایی او بعد از 30 سال است که نخل طلای جشنواره کن 1961 را نصیب او کرد. نمی‌دانم از چگونگی رسیدن فیلم به جشنواره خبر دارید یا نه اما این جریان با ماجراهای جالبی همراه بود، از آنجا که فیلم مورد طرد و غضب حکومت و کلیسای اسپانیا بود، حلقه‌های فیلم جنجالی را زیر شنل‌های گاوبازها پنهان کردند و مخفیانه آنها را از مرز رد کردند تا به پاریس برسد. 

صحنه انتخابی مان یکی از تکان‌دهنده‌ترین سکانس‌های تاریخ سینماست، جایی که سیلویا پینال در نقش راهبه‌ای پاک و معصوم بعد از آن همه سلوک دردمندانه‌ای که پشت سر می‌گذارد بالاخره تسلیم می‌شود و سر میز ورق‌بازی می‌نشیند و شکست ایمان خود را می‌پذیرد.

استاد با چنان قطعیت هراسناکی، یاس خود را از هر گونه آرمانخواهی در این صحنه بروز می‌دهد که آدم را به وحشت می اندازد، انگار هیچ راهی به سوی رستگاری نیست و همه ما دیر یا زود محکوم به دست کشیدن از ایمان خود هستیم و تلاش ما برای حفظ پاکی و معصومیتمان در این ازدحام کفر و فساد بیهوده است. 

اما من احساس می کنم با همه نیست‌انگاری و ناامیدی که در فیلم هست، اما بعد از آن به طرز عجیبی آدم دلش می‌خواهد بر ایمان و آرمانخواهی‌اش پافشاری بیشتری کند و حداقل دیرتر از پا بیفتد و تسلیم شود. شاید این موضوع از تناقضی برآید که همواره در وجود فیلمساز ناآرام ما بوده است. درواقع هرچند آثارش همواره ضد مذهبی به نظر رسیده، اما به شدت فیلم‌هایی سرشار از روح مذهب هستند، تماشای چنین فیلم‌هایی مثل این می‌ماند که با فرو رفتن در ظلمت، راه روشنایی را بیابیم و بفهمیم که دنیایی که در آن زندگی می‌کنیم ابدا بهترین دنیاهای ممکن نیست.

از همان اول معلوم بود که فیلم را خیلی زود حدس می‌زنید، پس بیشتر درباره حال و هوای آن حرف بزنید، یادتان نرود هیچ موضوعی بهتر از سینما برای گفتگو نخواهیم یافت.