مریم آموسا: در فضایی که ادبیات کودک و نوجوان در سیطره آثار ترجمه‌ای ضعیف و آثار تالیفی کم‌عمق قرار می‌گیرد و کودک ایرانی ناچار در میان انبوهی از آثار بدون خلاقیت رشد می‌کند، اینگونه هم ناشران تخصصی کتاب کودک، کم‌کم از این عرصه خارج می‌شوند و هم نویسندگان این عرصه «خلق اثر» را به فراموشی می‌سپارند.
لطفا کتاب کودک را هم از چین وارد کنید
محمد رضا یوسفی، نویسنده کودک با اشاره به وضیعت اقتصادی کشور و واردات بی‌رویه کالا از کشور چین، می‌گوید: وقتی هیچ حمایتی از تألیف ملی در حوزه کودک نمی‌شود، بهتراست وارد کنندگان کالا، کتب کودک را نیز از چین وارد کنند و به ما نویسندگان کودک هم اعلام بازنشستگی کنند.
یوسفی درگفت‌وگو با «خبر» درباره وضیعت نشر کتاب کودک گفت: متأسفانه کتاب کودک در ایران وضیعت خوبی ندارد و شرایط اقتصادی به گونه‌ای است که ناشران خصوصی به دلیل چهار رنگ بودن کتاب کودک در ایران و هزینه‌های بالا برای انتشار کتاب دیگر کمتر در این حوزه فعالیت می‌کنند.
به گفته این نویسنده کودک در چنین شرایطی کمتر ناشری قدرت ریسک اقتصادی در این حوزه از خود نشان می‌دهد و در نهایت تنها ناشرانی دراین حوزه فعالیت می‌کنند که بیشتر نسبت به انتشار کتاب‌های بازاری از خود اقبال نشان می‌دهند. ناشران خصوصی هم به مرور انتشار کتاب کودک را از چرخه فعالیت‌های خود خارج می‌کنند.
وی با بیان اینکه آماری برای بیکار شدن ناشران خصوصی در بخش کتاب کودک وجود ندارد، ادامه داد: به راحتی می‌توان با چند تماس تلفنی به لیست بلندبالایی از ناشرانی که نسبت به انتشار کتاب کودک بی‌اعتنا شده اند، دست پیدا کرد.
به عنوان نمونه انتشارات ققنوس که پخش خوبی هم دراختیار دارد، سال‌ها پیش اقدام به راه‌اندازی نشری به عنوان «آفریدگان» در حوزه کودک و نوجوان کرد و این نشر در مدت فعالیت خود کتاب‌های خوبی منتشر کرد، اما با توجه به وضیعت بازار کتاب کودک در ایران، این نشر عملاً دیگر فعال نیست.
یوسفی با اشاره به چرخه بازار سنتی کتاب کودک در ایران می‌گوید: چرخه پخش کتاب کودک در ایران به صورت سنتی فعالیت دارد و در این چرخه کتاب‌های کودک از طریق کیوسک‌های روزنامه فروشی، داروخانه‌ها، نوشت افزار فروشی‌ها و سوپر مارکت‌ها به دست مخاطب می‌رسد اما در این چرخه کتاب‌های کودکی که ازسطح کیفی بالایی برخوردار هستند، جایگاهی ندارند. در واقع در ایران به کتاب کودک از بعد فرهنگی آن نگاه نمی‌کنند و تنها به آن به عنوان یک کالا نگاه می‌کنند که اتفاقا برای چرخه پخش سنتی سود آوری خوبی نیز در پی دارد.
یوسفی با انتقاد از روند تولید آثار بازاری و ترجمه‌ای، گفت: متأسفانه در ایران از تألیف و نشر ملی حمایتی نمی‌شود و بازار کتاب ایران را نه در حوزه کودک و نوجوان، بلکه در تمام حوزه‌ها کتاب‌های ترجمه اشباع کرده‌اند. کتاب‌هایی که ناشران با هرسفر خارجی خود به صورت فله‌ای خریداری می‌کنند و به گروهی از دانشجویان جویای نام برای ترجمه می‌سپارند و این کتاب‌ها بدون توجه به نیاز مخاطب ایرانی وارد بازار کتاب می‌شوند.
به گفته یوسفی باید شرایطی فراهم شود که وزارت فرهنگ و ارشاد نظارتی برروی کتاب‌های ترجمه داشته باشد و حداقل مزایای ویژه‌ای برای کتاب‌های تالیفی در نظر گیرد تا در نهایت منجر به نابودی تألیف ملی در حوزه کودک نشویم.
به گفته محمد رضا یوسفی درچنین شرایطی تا نهادهای دولتی نسبت به انتشار کتاب کودک و حمایت از این بخش اقدام نکنند، درآینده نزدیک شاهد نابودی تألیف در این حوزه خواهیم بود.
لیست کتاب‌های خوب باید منتشر شود
مصطفی خرامان، سخنگوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان معتقد است که هرج و مرج عجیبی در بازار کتاب کودک وجود دارد و کتاب‌هایی که تناسبی به نیاز کودکان ندارند، وارد بازار نشر می‌شوند. او پیشنهاد می‌کند حالا که نظارت درستی در حوزه کتاب کودک و نوجوان وجود ندارد، انجمن نویسندگان کتاب کودک و نوجوان و شورای کتاب کودک حداقل در هر فصل لیست کتاب‌های خوب را برای مردم منتشر کنند.
وی بازار کتاب کودک در ایران را بسیار آشفته و نابه‌سامان دانست و به خبرنگار «خبر» گفت: تعداد کتاب‌های بازاری در این حوزه آن قدر زیاد است و این کتاب‌ها به راحتی به‌دست کودک می‌رسند که دیگر فضایی برای نفس کشیدن و عرض اندام کتاب‌های جدی در این حوزه باقی نمی‌ماند. انجمن نویسندگان کودک و شورای کتاب کودک چون دو نهاد صنفی برای حمایت نویسندگان هستند عملاً نمی‌توانند در سیاست‌گذاری و انتشار کتاب کودک در ایران وارد شوند و کار اجرایی و نظارتی کنند اما می‌توانند با برگزاری دوره‌های متعدد نویسندگانی را تربیت کنند که بتوانند آثار خوبی متناسب با نیاز کودکان تألیف و منتشر کنند.
به گفته خرامان اگر وضیعت نشر کتاب کودک در ایران تکانی بخورد و شاهد تحولی در این حوزه باشیم، مشکل نویسنده خوب نداریم.
وی افزود: مثلاً در انجمن نویسندگان کودک و نوجوان 360 نویسنده عضو هستند که اگر هر یک از این نویسنده‌ها حداقل سالی یک کتاب منتشر کنند به طور تقریبی روزی یک کتاب جدید و خوب داریم که می‌تواند به دست کودک برسد. اما متأسفانه به دلیل هزینه‌های متعددی که آماده‌سازی و انتشار یک کتاب کودک دارد، ناشران کمتر حاضرند که در این حوزه وارد شوند، اگر هم اقبالی به کتاب کودک نشان بدهند، بیشتر به سراغ کتاب‌های ترجمه و بازاری می‌روند که همزمان توسط چند ناشر منتشر می‌شوند و به راحتی می‌توانند در کیوسک‌های روزنامه فروشی عرضه شوند.
سخنگوی انجمن نویسندگان کودک و نوجوان معتقد است که باید راهکاری اندیشید که ناشران بازاری و ناشران تخصصی حوزه کتاب کودک به مخاطبان معرفی شوند تا وقتی خانواده‌ای در پی خرید کتاب برای کودکش است، بهترین گزینه را انتخاب کند.
این نویسنده کودک و نوجوان تصریح کرد: تا زمانی که نظارت درستی بر روند نشر کتاب‌های کودک نباشد و وزارت فرهنگ و ارشاد امتیازاتی برای ناشران خوب در حوزه کودک نباشد؛ نمی‌توانیم شاهد تغییر و تحولی در فضای موجود باشیم.
کتاب کودک در ایران بازاری ندارد
رضی هیرمندی، مترجم و نویسنده درباره وضیعت انتشار کتاب کودک در ایران گفت: وضیعت کتاب کودک و نوجوان در ایران از نظر کمی و کیفی اصلاً قابل مقایسه با کشورهای انگلیسی زبان نیست و فاصله عمیقی میان بازار تولید کتاب در ایران و سایر کشورها وجود دارد که برای بررسی این تفاوت‌ها حتی نیازی به کار تحقیقاتی و میدانی نداریم و با مقایسه شمارگان کتاب کودک در ایران با این کشورها می‌توانیم این موضوع را ثابت کنیم.
به گفته وی روزانه تنها در کشور آمریکا حداقل 10 عنوان کتاب کودک منتشر می‌شود و با تبلیغاتی که برای کتاب‌ها پیش از انتشارمی‌شود، خیلی زود بر اساس آنها فیلم ساخته می‌شود و اتفاقا جوایز متعدی نیز از دیدگاه مخاطب و منتقدان به این کتاب‌ها داده می‌شود.
این مترجم کودک و نوجوان به «خبر» گفت: وضیعت کتاب کودک در ایران در 15 سال گذشته با رشد خوبی روبه‌رو شده است، هر چند که می‌گوید، می‌توانیم ثابت کنیم که از 150 سال پیش در ایران به معنای واقعی ادبیات کودک داشته‌ایم. با این پیشینه درحوزه کتاب کودک باز هم فاصله عمیقی میان کتاب‌هایی که در ایران منتشر می‌شود با غرب وجود دارد.
مترجم آثار شل سیلوراستاین، با اشاره به انتشار کتاب کودک در غرب به صورت مجموعه گفت: در غرب با اقبال یک کتاب، نویسنده ترجیح می‌دهد که شخصیت داستانی را که خلق کرده است رها نکند و حاصل آن انتشار مجموعه‌های چند جلدی است که اتفاقا با اقبال خوبی هم روبه‌رو می‌شود اما در ایران یک نویسنده برای انتشار یک داستان یا رمان کوتاه با مشکلات متعدی روبه‌روست و گاه انتشار یک کتاب حداقل دو سال به طول می‌انجامد در چنین شرایطی نویسنده یا ترجیح می‌دهد از خیر انتشار کتابش بگذرد و یا به دلیل فاصله گرفتن از فضای داستان آن کتاب، شخصیت داستانی را که خلق کرده میان آسمان و زمین رها کند و دیگر حتی به فکر نوشتن جلدهای دیگر این کتاب نمی‌افتد.
هیرمندی یکی از مهم‌ترین موانع موجود برای انتشار کتاب کودک در ایران را، ممیزی‌های موجود در این حوزه عنوان می‌کند که حتی شرایط تألیف یک کتاب را در ایران دشوار می‌کند.
این مترجم همچنین با انتقاد از کتاب‌هایی که در حوزه کودک و نوجوان تألیف می‌شود، گفت: متأسفانه با توجه به محدودیت‌ها و تفاوت‌هایی که میان فرهنگ ایرانی و دیگر کشورها وجود دارد، بسیاری از کتاب‌های درخشان هرگز اجازه و امکان انتشار در ایران پیدا نمی‌کنند و درهمان مرحله اول، مترجم از خیر ترجمه کتاب می‌گذرد و به سمت کتاب‌هایی گرایش پیدا می‌کند که در واقع بازاری و عامه پسند است.
هیرمندی معتقد است که وقتی در حوزه کودک تنها به تألیف و ترجمه کتاب متوسط و حتی ضیعف قناعت می‌کنیم عملاً شرایطی را بوجود می‌آوریم که در آینده نیز این گروه با همین سلیقه جلو بروند و در نهایت منجر به پایین آمدن سطح پسند جامعه می‌شویم.
نظر شما