محمد تقوی*: این حالا دیگر یک شوخی نیست؛هر چند که هوگوی ونزوئلایی وقتی در چند ماه پیش بهای نفت تا مرز 147 دلار بالا رفته بود با شادمانی زیادی از شکست اقتصادی در کشورهای غربی سخن می گفت ولی حالا دیگر باید پذیرفت که سقوط نه چندان ناگهانی بهای نفت تا مرز 40 دلار همه چیز را واژگون کرده است.شادمانی کشورهای نفتی به تلخی در گلو تبدیل شده است. با این اتفاق دیگر می توان به سادگی گفت که نفت بد مزه ترین اتفاق اقتصادی جهان است.چیزی که سیمنسکی،تحلیل گر برجسته نفتی یک بار از آن با عنوان طلای مرگ یاد کرده بود.به عبارتی می توان گفت که اشاره این تحلیل گر نفتی به واقعیت نزدیک شده است. البته این روزها اکثر صاحب نظران اقتصادی چنین رویکردی دارند و بر این باورند که نفتی ها در آستانه یک زمین خوردگی بزرگ قرار دارند .آنها می گویند که کابوس شکست روی سر نفتی ها پرواز می کند و به نظر می رسد باید برای این تحلیل آنها جایی ویژه باز کرد. بدون تعارف اما نفتی ها رکب خورده اند. آنها زمانی که با سرخوشی از افزایش بهای نفت یاد می کردند و ناقوس مرگ اقتصادی کشورهای توسعه یافته را به صدا در می آوردند درست در آن سوی این اتفاق، مصرف کنندگان با شتابی پر سرعت به ذخیره سازی نفت مشغول بودند. برای همین خیلی جای تعجب نیست که هر روز بنگاه های بزرگ تحقیقاتی از کاهش مداوم تقاضای جهانی نفت خبر می دهند. دیروز نیز آژانس بین المللی انرژی (آی.یی.ای) در اقدامی تازه سقوط شدید منحنی تقاضای نفت را تایید کرد. کارشناسان این موسسه نوشتند:«تقاضای نفت در سال جاری در مقایسه با سال قبل از آن کاهش خواهد یافت به نحوی که این کاهش از سال 1983 تا کنون بی سابقه است».
به گزارش بلومبرگ،این آژانس بین المللی انرژی حتی پیش بینی خود برای تقاضای نفت در سال 2009 را نیز کاهش داده است و تحلیل گران آن می گویند که این شل شدن تقاضا ناشی از پر شدن انبارهای نفتی است!
آی.یی.ای می نویسد که تقاضای جهانی نفت در روزهای باقی مانده ازسال 2008 حداقل به میزان 200 هزار بشکه درروز کاهش خواهد یافت.
تاثیر این رقم در نگاه نخست شاید برای بازار جهانی نفت خیلی عمیق نباشد اما به قول کریستوف دی مارگری-رییس توتال-:«همین مقدار کاهش تقاضای نقت می تواند برای شاخص های نفتی مشکل باشد آنقدر که از حالا می توان گفت که تولید کنندگان نفت دچا ر سکته خواهند شد».
به نظر می رسد جریان نفت شبیه یک کلاف پیچیده و به تعبیری بهتر پیچ در پیچ شده است. از همین منظر می توان پرسید که آیا واقعا تا حالا نفتی ها از این عقب گرد قیمت ها دچار سکته نشده اند؟
پاسخ این پرسش اما بدون شک مثبت است.سکته نفتی اکنون واقعیتی بزرگ را به تصویر می کشد که می توان ان را در ویترین شاخص های اقتصادی کشورهای نفتی به تماشا نشست.تازه این نیمه نخست بازی نفت ارزان قیمت است. تحلیل گران می گویند که بزرگان سازمان انرژی اتمی حتی به نفت 20 دلاری نیز اندیشه کرده اند. یعنی بر این باورند که نفت تا 20 دلار هم سقوط می کند. البته غول های نفتی نفت 25 دلاری را پذیرفته اند و معتقدند که شاخص ها تا 25 دلار کوتاه می شوند ولی هنوز سخن گفتن از نفت 20 دلاری یک واهمه نه چندان کوچک محسوب می شود.
«تولید کنندگان نفت بیشتر از مصرف کنندگان آسیب می بینند». این جمله ای است که لئونید فدون، معاون لوک‌اویل با ارزیابی سقوط بهای نفت و احتمال نفت 20 دلاری می گوید و به شدت از کاهش شدید سقف تولید اوپک دفاع می کند. به نظر می رسد حق با این مدیر نفتی باشد. البته کاهش پر سرعت تولید اوپک هنوز تضمین خوبی برای بالا رفتن بهای نفت نیست؛همانطور که پیش از این نیز بارها اوپکی ها تولید خود را کوتاه کرده اند اما در مقابل بهای نفت باز هم بالا رفته است.لئونید فدون اما باخت نفتی ها را بهتر تحلیل کرده است. او می گوید که نفتی ها وابسته هستند و همین یعنی یک باخت بزرگ. به هر حال باید این واقعیت را پذیرفت. نفتی ها در پر شور ترین دوران نفت نتوانستند اقتصاد خود را خوش اهنگ کنند و حالا در این مدار نفت ارزان به نظر می رسد که در بن بست همان طلای مرگ گرفتار شده اند. محصوصا این که از سوی دیگر افت ضریب صنعتی نیز در صنایع نفتی روی دست انها باد کرده است. وزیر نفت ایران می گوید که این کشور برای رسیدن به اهداف برنامه های بلند مدت خود فقط به 500 میلیارد دلار سرمایه گذاری در صنایع نفتی و گازی نیاز دارد. این به طور حتم یعنی یک بحران در چشم انداز اقتصادی ایران. جایی که در 30 سال گذشته 600 میلیون بشکه نفت فروخته است اما هنوز از معضل بزرگ غیر صنعتی بودن رنج می برد. البته این نشان می دهد که در کشورهای نفتی فقدان اندیشه صنعتی بزرگترین حلقه مفقوده است اما نبود سرمایه های دلاری نفت و فقدان سرمایه برای زنده نگه داشتن صنایع نفتی می تواند حتی زنده ماندن اقتصاد را در کوتاه مدت نیز با مشکل مواجه کند. حالا در این آشفته بازار شاخص های اقتصادی، یک بار دیگر به یاد بیاورید که نفت ارزان نیز دوباره از راه رسیده است. پدیده ای که حالا دیگر نمی تواند شوخی باشد. ایا این گونه نیست؟
*کارشناس اقتصادسیاسی
نظر شما