آرزو رستمزاد: 31 می هر سال «روز جهانی بدون دخانیات» نام گرفته است. روزی که سرآغاز هفته مبارزه با دخانیات در ایران محسوب می‌شود تا تب تند دودزدایی و خاک‌کردن سیگارها، دهم تا شانزدهم خرداد ماه هر سال را به روزهای پر تب و تاب ارگان‌های داخلی تبدیل کند.
مصرف مداوم انواع محصولات دخانی در گروه سنی 13 تا 15ساله از حدود 15درصد به 36 درصد افزایش یافته است. مصرف دخانیات سالانه باعث مرگ بیش از 5 میلیون نفر در دنیا می‌شود در حالی که کمپانی‌ها و کارخانه‌های چند ملیتی سالانه یکصد میلیارد دلار فقط برای تبلیغات و تشویق جوانان به مصرف سیگار، قلیان و سایر محصولات دخانی، هزینه می‌کنند و صدها میلیارد دلار از طریق تهیه و توزیع انواع محصولات دخانی سود کسب می‌کنند.
سیگار در قوانین
نزدیک به دو سال از تصویب آیین‌نامه قانون جامع مبارزه با دخانیات می‌گذرد و در این دو سال، نحوه اجرای این قانون حرف‌های ضد و نقیضی را در بر داشته است.
چندی پیش بود که دکتر حسینعلی شهریاری نایب رئیس کمیسیون بهداشت مجلس اعلام کرد: با گذشت 2 سال از تصویب قانون جامع کنترل دخانیات، میزان مصرف سیگار و قلیان در کشور افزایش یافته است و وزارت بهداشت نیز به‌عنوان متولی تشکیل ستاد کشوری اجرای قانون جامع کنترل دخانیات تاکنون درباره اجرایی شدن این قانون گزارشی به مجلس ارائه نکرده است.
او ادامه داد: شواهد نشان می‌دهد که بسیاری از مواد این قانون هنوز اجرایی نشده است. از جمله اینکه براساس قانون کنترل دخانیات باید آموزش درباره مخاطرات مصرف دخانیات از سوی آموزش و پرورش، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و صدا و سیما، رسانه‌ها و سازمان‌های فرهنگی از جمله سازمان تبلیغات اسلامی انجام می‌شد که به‌نظر می‌آید توجه کافی به این بند از قانون نشده است.
این در حالی است که تقریباً سال گذشته مسئولان وزارت بهداشت اعلام کردند که ایران به‌عنوان الگوی موفق مبارزه و کنترل دخانیات از سوی سازمان بهداشت جهانی معرفی شده است.
خدیجه محصلی، کارشناس دفتر بهداشت محیط و کار وزارت بهداشت می‌گوید: قانون جامع کنترل و مبارزه ملی با دخانیات بندهایی دارد که در صورت هماهنگی ارگان‌های مسئول در اجرای آن، می‌تواند اوضاع دخانیات را در کشور سر و سامان دهد. مثلاً بر اساس این قانون باید مالیات مصرف سیگار سالانه حدود 10 تا 20 درصد افزایش یابد تا از این طریق نیز مصرف سیگار حدود 4 تا 8 درصد کاهش یابد. علاوه بر این، این قانون شرکت دخانیات را موظف می‌کند که 50 درصد از سطح هر طرف پاکت سیگار را به تصاویر هشدار‌دهنده و پیام‌هایی درباره خطرات سیگار اختصاص دهد و این پیامها را هر شش ماه یکبار عوض کند. به این ترتیب پیش‌بینی می‌شد با الصاق این تصاویر و پیامها روی پاکت‌های سیگار 5 تا 10 درصد از مصرف سیگار کم شود.
او با اشاره به تاریخچه نهضت‌های ضد دخانیات می‌گوید: در سال 1908 نخستین کنوانسیون معاهده جهانی مبارزه با مواد‌مخدر در چین تصویب شد و این نخستین معاهده جهانی بود که البته مدت زیادی دوام نداشت و فراموش شد. بعد از آن معاهده‌های کوچک‌تر در حد قاره‌ای و کشوری، نوشته و تصویب می‌شد ولی نخستین معاهده جهانی در حوزه بهداشت، معاهده کنترل دخانیات بود و مرکز تحقیقات مبارزه با دخانیات ایران هم از نخستین کشورهایی بود که آن را امضا کرده و دو سال پیش آن را به تصویب رساند.
او ادامه می‌دهد: این معاهده بندهایی دارد که در تمام دنیا باید اجرا شوند مثل محافظت از افراد غیر سیگاری. ما هم در راستای این معاهده، مینیاتوری از معاهده جهانی کنترل دخانیات در کشور طراحی کردیم به نام قانون جامع کنترل دخانیات.
محصلی درباره آگاهی مردم از قانون جامع مبارزه با دخانیات می‌گوید: بیش از 80 درصد مردم از نحوه اجرای این قانون اطلاع دارند. مردم دیگر تقریباً می‌دانند که نباید در اماکن عمومی سیگار بکشند. حتی ما در یک نظرسنجی عمومی که از طریق سازمان صدا و سیما انجام دادیم، به این نتیجه رسیدیم که بیش از 90 درصد مردم راغب به اجرای برخی مفاد قانون جامع مبارزه با دخانیات هستند چون همه مفاد مربوط به مردم نیست و اغلب ارگان‌ها باید آنها را اجرا کنند.
او ادامه می‌دهد: البته ما به‌عنوان متولیان این امر، برنامه‌های آموزشی برای مبارزه با دخانیات از طریق فیلم کوتاه و انیمیشن را تهیه کردیم، اما به هر حال اجرای هر ماده قانونی، صنوف مختلفی را در بر می‌گیرد، یعنی ضمن اینکه این صنوف باید اطلاع کافی و تخصصی در مورد اجرای قانون داشته باشند، یک سری اطلاع‌رسانی عمومی هم در این خصوص باید به مردم بدهند چون اجرای این قانون به خواست خود مردم است.
محصلی می‌گوید: روند اجرای این قانون برای جمعیت ۱۰ میلیون نفری استعمال‌کننده دخانیات، به اندازه‌ای موفق بوده که سال گدشته نمایندگان سازمان جهانی بهداشت، برنامه‌های ایران در سال ۲۰۰۷ میلادی را به‌عنوان الگوی موفق درکنترل و پیشگیری از استعمال دخانیات اعلام کردند.
او می‌گوید: بنابر اعلام نمایندگان سازمان جهانی بهداشت، ایران در زمینه پایش مصرف دخانیات و اجرای طرح‌های جهانی برای کنترل دخانیات در میان دانش‌آموزان، دانشجویان و کارمندان و همچنین ممنوعیت استعمال دخانیات در اماکن عمومی بسیار موفق عمل کرده است.
محصلی به بحران دود و دخانیات در دنیا اشاره می‌کند و می‌گوید: سازمان جهانی بهداشت تخمین می‌زند که هر سال 5 میلیون نفر از بیماریهای مربوط به سیگار کشیدن می‌میرند و ادعا می‌کند که این رقم ممکن است در صورتی که اقدامات پیشگیری‌کننده انجام نشود، تا سال 2020 به پنج میلیون نفر افزایش یابد.
محصلی می‌دهد: براساس آمارهای وزارت بهداشت، در ایران 25 درصد مرگ و میر افراد 20 تا 65 ساله با عوارض مصرف دخانیات ارتباط دارد. در حقیقت کسانی که پیش از 30 سالگی شروع به سیگار کشیدن می‌کنند به طور متوسط عمرشان 20 سال کاهش می‌یابد. با این حال اگر یک فرد سیگاری قبل از 40 سالگی سیگار را ترک کند ظرف سه سال همه عوارض سیگار از بدنش خارج می‌شود. در دو سه سال گذشته تمایل به سیگار کشیدن درمیان غیر سیگاری‌های در معرض خطر 40 درصد کاهش داشته که جای خوشحالی است.
او می‌گوید: دخانیات علاوه بر این که به سلامت فرد مصرف‌کننده آسیب می‌رساند، از دو جنبه دیگر بهداشتی هم آسیب‌رسان است و مخالف قانون. یکی از جنبه تبلیغاتی که دارد و دیگری به دلیل استنشاق تحمیلی دود به دیگران.
روی خط آمار
مصرف دخانیات دومین عامل مرگ و میر در جهان است. با این حال بیش از یک میلیارد و سیصد میلیون نفر در دنیا از مصرف‌کنندگان دائمی سیگار و سایر دودها هستند. 84 درصد مصرف‌کنندگان آنها یعنی 09/1 میلیارد نفر در کشورهای در حال توسعه قرار دارند. طبق اعلام سازمان بهداشت جهانی، پس از لبنان و امارات متحده عربی، ایران رتبه سوم را از نظر استعمال دخانیات در میان کشورهای منطقه خاورمیانه به خود اختصاص داده است.
این شاخص وقتی به مرزهای ایران می‌رسد رقم 10 میلیون نفر را نشان می‌دهد. 10 میلیون نفری که شاید اولین پک‌های دودی خود را از سنین کودکی شروع کرده باشند. آمارها رقم 13 تا 15 سالگی را به عنوان میانگین سن آغاز مصرف دخانیات معرفی می‌کنند و شیوع این رفتار در لایه‌های کم سن اجتماع به آنجا می‌رسد که امروز، بیش از 15 درصد جوانان ما مصرف‌کنندگان دائم دخانیات و سیگار هستند. شیوع دود در میان نوجوانان و جوانان دنیا به حدی رسیده که سال گذشته سازمان بهداشت جهانی شعار «جوانان بدون دخانیات» را برای هفته مبارزه با دخانیات در نظر گرفت.
آمارها اما تنها به اینجا ختم نمی‌شوند. وقتی بدانید که هر سال پنجاه هزار نفر در اثر عوارض ناشی از مصرف دخانیات در ایران جان خود را از دست می‌دهند و هزینه‌های درمان بیماریهای ناشی از مصرف دخانیات در ایران بین 2 تا 3 برابر میزان مصرف یا به عبارتی حدود دو هزار تا سه هزار میلیارد تومان برآورد شده است، بیشتر نگران می‌شوید.
اما جمعیت مبارزه با دخانیات ایران برگ‌های دیگری هم برای رو کردن دارد. براساس بررسی‌های این گروه، روزانه معادل 4 میلیارد تومان هزینه مصرف سیگار در کشور می‌شود و 10 میلیارد تومان نیز برای درمان بیماریهای ناشی از آن از سوی دولت و مردم هزینه می‌شود. بنابراین سیگار روزانه 14 میلیارد تومان به کشور خسارت می‌زند. علاوه بر این، هر سال مردم ایران 1460 میلیارد تومان خرج سیگار می‌کنند و دولت هم هر ساله سه برابر این میزان یعنی مبلغ 4380 میلیارد تومان برای درمان و مراقبت از بیماریهای ناشی از سیگار هزینه می‌کند. به عبارتی سیگار سالانه 5840 میلیارد تومان هزینه بر جامعه ما تحمیل می‌کند که البته از مجموع بیش از چهار هزار میلیارد تومانی که دولت از بودجه بیت المال صرف سیگاری‌ها می‌کند، افراد غیر سیگاری هیچ سهمی ندارند.
نظر شما