رمزگشایی از زبان اشاره در فیل‌ها، از مهر مادری گرفته تا مرگ

محبوبه عمیدی: محققانی که چندین دهه رفتار فیل‌ها و حرکات زیرکانه آنها را زیر نظر داشته‌اند، می‌گویند این پستانداران بزرگ با ژست‌ها و حرکات متفاوتی با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. شاید برای کسانی که چندبار بیشتر فیل‌ها را ندیده‌اند، حلقه کردن خرطوم، یک‌قدم به عقب برداشتن یا تا کردن گوش‌ها کاملا بی‌معنی باشد؛ اما برای جویس پول که سال‌هاست رفتارهای آنها را زیر نظر دارد و تک‌تک فیل‌های یک گله معنی مشخصی خواهد داشت.

خانم پول که زیست‌شناس و دوست‌دار محیط‌زیست است، همراه با همسرش پیتر گرنلی، مؤسسه تحقیقاتی را راه‌اندازی کرده که وظیفه حفاظت از فیل‌ها و رفتارشناسی آنها را در تعدادی از پناهگاه‌های حیات وحش در آفریقا به عهده دارد. علاوه بر این آنها بانک داده‌های آنلاینی را تهیه کرده‌اند که به رمزگشایی از صدها اشاره و ژست مختلف در فیل‌ها پرداخته است. آنها معتقدند این تعداد حرکات گوناگون نشان‌دهنده پیچیدگی روابط اجتماعی در فیل‌ها است. پول و گرنلی تلاش کرده‌اند صداهایی را که همزمان با ژست‌های گوناگون به گوش می‌رسند نیز ثبت و رمزگشایی کنند. اینجا می‌توانید به این بانک داده صوتی دسترسی داشته باشید.

پول نزدیک به 37 است که مطالعه فیل‌ها را در آفریقا آغاز کرده؛ اما تنها یک‌دهه از آغاز جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آنها در بانک آنلاین او می‌گذرد. بخشی از این تحقیقات با حمایت مالی نشنال جئوگرافیک انجام شده است.

او می‌گوید: «آرام‌آرام متوجه شدم می‌توانم نزدیک به 90درصد موارد ژست‌ها و رفتارها را درست متوجه بشوم. به عنوان مثال می‌دانستم فیل‌ها زمانی که به این شکل می‌ایستند، ترسیده‌اند و دارند برای تهدید فیل دیگر آماده می‌شوند».

پول می‌گوید: «همسرم که در زمینه ارتباطات کار کرده بود، متوجه ارزش انتقال این اطلاعات به عموم شد. او گفت که باید این رفتارهای اجتماعی پیچیده را در این حیوانات جذاب با دیگران به اشتراک بگذاریم».

آنها ایجاد بانک داده‌های آنلاینی را آغاز کردند که از 9 بخش مجزا تشکیل شده و شامل رفتارها و ژست‌ها در مراقبت و حمایت، عصبانیت، دو دلی، دفاع، حفظ یکپارچگی اجتماعی، رابطه مادر و فرزندان، جفت‌گیری، بازی و مرگ می‌شود. (فیل‌ها رفتار مشخصی را در مقابل فیل‌های مرده از خود نشان می‌دهند)

این دو محقق معتقدند فیل‌ها در حالی که می‌توانند بسیارحساس و دقیق باشند، موجوداتی زیرک و باهوش هستند و بسته به موقعیت چهره تازه‌ای از خود را به نمایش خواهند گذاشت.

جفت‌گیری

پول می‌گوید فیل‌های ماده با تکان‌دادن گوش‌های خود و صدای غرشی که به راحتی تا چندین کیلومتر دورتر شنیده می‌شود، آمادگی خود را برای جفت‌گیری نشان می‌دهند. او توضیح می‌دهد فیل‌ها می‌توانند در فرکانس‌هایی ارتباط برقرار کنند که شنیدن آنها برای انسان‌ها غیرممکن است. علاوه بر این لرزش‌های زمین نیز می‌تواند به عنوان یک هشدار به گروه‌هایی که در چندین کیلومتری آنها زندگی می‌کنند به کار گرفته شود.

بازی و شوخ‌طبعی

پول شاهد شیطنت کردن فیل‌ها بوده است. او از سکندری خوردن آنها روبروی خودروی در حال حرکت خود تعریف می‌کند و می‌گوید مدت‌ها طول کشیده تا متوجه شده این حالت و برخورد عاج فیل‌ها با زمین نوعی بازی است. او می‌گوید: «فیل‌ها می‌دانند که دوست‌داشتنی هستند».

مهاجم

یک فیل جوان دارد با گوش‌هایی که در دو طرف سر کاملا باز شده‌اند و چشم‌ها که مستقیما به جلو خیره هستند، خودروی پول را تهدید می‌کند. همنوعان او گاهی از خاکریزها بالا می‌روند و سعی می‌کنند با مسلط شدن بر حریف حالت تهاجمی و قدرت خود را به او نشان بدهند.

روابط مادر و فرزند

رابطه میان فیل مادر و فرزندانش اغلب حمایتی همراه با نوازش و شیوه‌های متعددی برای آرامش‌دادن به فیل کوچک است که شامل پیچیدن خرطوم به دور نرمه ساق پا، شکم فرزند، شانه‌های او و حتی زیر گردنش می‌شود. این رفتارهای حمایتی اغلب با صدای آرامی همراه هستند.

مراقبت (خرطوم پریسکوپی)

فیل‌ها حس بویایی بی‌نظیری دارند. آنها می‌توانند از این حس برای ارزیابی خطرات یا تهدید غریبه‌هایی که وارد قلمرو آنها شده‌اند، استفاده کنند. زمانی که آنها خرطوم خود را مانند S نگه می‌دارند، مشغول ارزیابی بوهایی هستند که باد با خود آورده است. نوع متداول دیگری هم وجود دارد که خرطوم رو به بالا و در جهتی که بو به مشام آنها می‌رسد، نگه داشته می‌شود.

دفاع از گروه

مانورهای تدافعی را ماده‌های مسن آغاز می‌کنند و فیل‌‌های دیگر پشت سر آنها حرکت خواهند کرد. آنها در این تصویر دارند خودروی پول را تهدید می‌کنند. فیل‌هایی که ماده هستند عاج ندارند و به سادگی از نرهای این گروه 35 تایی قابل‌تشخیص هستند.

مرگ

فیل‌ها حیواناتی همدل و مراقب یکدیگر هستند. آنها به فیلی که مجروح شده یا به زمین افتاده با غذا دادن یا تلاش برای بلند کردن جثه او دلداری می‌دهند. این پستانداران بزرگ نسبت به مرگ همنوعان خود نیز عکس‌العمل نشان می‌دهند و تلاش می‌کنند با خرطوم یا عاج خود حیوان مرده، مریض یا فیلی را که دارد می‌میرد از زمین بلند کنند.

دو دلی

فیلی که نمی‌داند باید چه رفتاری از خودش نشان داده یا در قدم بعد چه کاری را انجام بدهد اغلب با خرطومش صورت، بینی، دهان، عاج خود، گوش‌ها و حتی منطقه گیجگاهی پیشانی را لمس می‌کند. به‌نظر می‌رسد این کار به او آرامش خواهد داد و اعتمادبه‌نفس را به فیل برمی‌گرداند.

یکپارچگی اجتماعی

زمانی که یکی از ماده‌های گروه می‌خواهد به سمتی حرکت کند، رو به آن ایستاده و مانند آنچه در تصویر می‌بینید با بلند کردن یکی از پاهایش حالت حرکت به آن سمت را خواهد گرفت. او با صدایی که هر یک‌دقیقه یکبار تکرار می‌شود از دیگر اعضای گروه می‌خواهد همراه او بروند و در نهایت آرام‌آرام حرکت به این سمت آغاز خواهد شد.

 53273