حذف یا تداوم تولید فیلم فاخر؟ / گردهمایی خودمانی دور یک سفره پرزرق و برق

سمیه علیپور: اگر «دوئل» ساخته احمدرضا درویش را نخستین فیلم سینمایی بنامیم که با بودجه ای بسیار بیشتر از سایر فیلم های سینمایی همان سال ساخته شد و از سوی مدیریت دولتی برای تامین بودجه مورد حمایت قرار گرفت، می توان چنین گفت که پایه ساخت فیلم های فاخر در ابتدای دهه 80 گذاشته شد. اما زمانی ساخت این فیلم ها شکل و شمایل رسمی به خود گرفت که محمدرضا جعفری جلوه معاون امور سینمایی مسئولیت مدیریت سینما را برعهده داشت. در آن مقطع چنین تعیین شد که بودجه ای مستقل به ساخت فیلم هایی اختصاص یابد که اصطلاحا فاخر نامیده می شود.

فاخر هم شامل موضوع فیلم بود و هم سازندگان آن. معمولا چنین فیلم هایی در مدت زمانی طولانی تر از دیگر فیلم ها فیلمبرداری و ساخته می شدند و همچنین بخشی از بودجه انبوه آن صرف جلوه های ویژه می شد، این روند که در دوره جعفری جلوه بنای آن گذاشته شد، در دوره جواد شمقدری ادامه پیدا کرد، اما مانند هر مسئله دیگری در این دوره مدیریتی با تحول روبرو شد. در این زمان اولین تغییری که در جریان ساخت فیلم های فاخر رخ داد تغییر ماهیت اغلب سازندگان این فیلم ها بود. اگر پیش از این کارگردانان با سابقه و افرادی که پروژه های سنگینی در سینما و یا تلویزیون کار کرده بودند امکان ساخت فیلم فاخر به دست می آوردند در دوره شمقدری بیشتر نزدیکان او و یا افراد مورد تایید اطرافیان شمقدری بودند که می توانستند به بودجه این کارها دست پیدا کنند.

از جمله این موارد می توان به ساخت نخستین فیلم سینمایی جهانگیر الماسی با بودجه یک و نیم میلیاردی اشاره کرد. الماسی در تمام دورا ن مدیریت شمقدری یکی از چهره های نزدیک به او بود. محمدرضا اسلاملو دیگر فردی است که در دوره شمقدری حدود دو میلیارد بودجه گرفت تا «شهابی از جنس نور» را بسازد. ماجراهای مربوط به فیلم «لاله» و حاشیه های اطراف اسدالله نیک نژاد نیز این روزها نقل هر محفل سینمایی است. جمال شورجه از دیگر نزدیکان شمقدری هم قرار بود بعد از «33 روز» دوباره با «سوادیکا» بر سر سفره فیلم های فاخر بنشیند که البته تولید آن منتفی شد. در این میان فقط «چ» به کارگردانی ابراهیم حاتمی کیا است که می توان آن را به حق در میان فیلم های فاخر جای داد. موضوع آن درباره شهید چمران یکی از معتبرترین چهره های معاصر است و سازنده فیلم کارگردانی است که کمتر کسی می تواند اهمیت و تاثیرگذاری او را در سینمای بعد از انقلاب رد کند. این ها مجموعه ای از فیلم های فاخر در دست تولید است که البته از میان آن ها «چ» آماده نمایش است. 

در جشنواره سی و یکم فیلم های «عقاب صحرا» ساخته مهرداد خوشبخت، «استرداد» به کارگردانی علی غفاری، «برلین -7» به کارگردانی رامتین لوافی، «گام های شیدایی» حمید بهمنی و «فرزند چهارم» وحید موسائیان به عنوان محصولات فاخر سینمایی به نمایش درآمدند که البته بنا به شیوه ای که مدیریت سینمایی طراحی کرده بود همه این فیلم ها از کانال بنیاد سینمایی فارابی که مسئولیت حمایت از فیلم های فاخر را برعهده می گرفت تولید نشد و به عنوان مثل «برلین -7» از سوی موسسه رسانه های تصویری تهیه شد.

نگاهی به سازندگان این فیلم ها به وضوح نشان می دهد که چه رویکردی در گزینش سازندگان آنها دنبال شده است.

«رستاخیز» ساخته احمدرضا درویش و «محمد(ص)» به کارگردانی مجیدی مجیدی فیلم هایی اند که به لحاظ محتوا و سازندگان آن جزو کارهای فاخر محسوب می شوند، اما بودجه آن ها از کانال مدیریت دولتی سینما تامین نشده است.

نگاهی به جدول های مربوط به این فیلم ها نشان می دهد که چه فیلم هایی به عنوان فاخر انتظار اکران در سالن های سینمای را می کشند. فیلم هایی که قرار است به نمایش در آیند تا به سینما رونق ببخشند، اما نتیجه اکران کارهایی مشابه همین فیلم ها سبب شده تا این پرسش به وجود آید که فیلم فاخر کدام درد سینمای ایران را درمان می کند؟

5757