فعالیت های هسته ای ایران یکی از مهمترین موضوعاتی است که روابط ایران و اتحادیه اروپایی را شدیدا متاثر کرده و جدای از مناسبات سیاسی، جنبه های دیگر روابط را تحت شعاع قرار داده است. ارزیابی روابط جمهوری اسلامی ایران و اتحادیه اروپایی نشان می دهد که چالش ها و موانع زیادی بر سر راه این روابط وجود دارد. این چالش ها طی سال های اخیر پر رنگ تر شده و منجر به رادیکال شدن موضع اتحادیه اروپایی در قبال ایران شده است. با توجه به نقش بسیار پررنگ امریکا در روابط اتحادیه اروپایی با جمهوری اسلامی ایران و بخصوص در پرونده هسته ای، حل و فصل این موضوع از یکطرف و بهبود رابطه اتحادیه اروپا با ایران به نقش امریکا نیز بستگی دارد. از طرفی طی چند گذشته سال اروپائیان با رد گزینه توسل به زور از سوی امریکا، دیپلماسی قهرآمیز را در پرونده هسته ای ایران بکار گرفته اند. تحریم ها و فشارهای اقتصادی و تجاری در چارچوب دیپلماسی قهرآمیز غرب و اتحادیه اروپایی با ایران مطرح است و دو طرف آتلانتیک تلاش دارند از طریق فشارهای اقتصادی و تجاری موضع ایران در پرونده هسته ای را دچار تعدیل کنند.
در تنظیم روابط با اتحادیه اروپایی باید گفت اگر دولت ایران بتواند یک استراتژی مشخص در قبال رابطه با این اتحادیه براساس دیدگاه واقع‌بینانه و تشخیص ظرفیت‌ها و توانایی‌های متغیر اروپا تدوین نماید، فضای همکاری با اروپا بازتر شده و امکان بهره‌برداری از ظرفیت روابط فراهم می گردد. ایران باید به ارزیابی کارشناسی از روابط 30 ساله با اتحادیه اروپا، به ویژه دهه اخیر بپردازد و نقاط قوت و ضعف دیپلماسی خود را تحلیل کرده، یک الگوی جدید تعامل در روابط با این مجموعه 27 کشوری طرح کند و روند مذاکراتی جدید، متفاوت و هدفداری را با اتحادیه اروپایی پایه‌گذاری نموده و به نتیجه برساند. تنظیم روابط با اتحادیه اروپایی می تواند یکی از اهداف سیاست خارجی ایران باشد.
بطور کلی موضوع هسته ای ایران یکی از بهانه های عمده اروپا برای تعلیق و کاهش سطح روابط با ایران طی چند سال اخیر بوده است و در این میان اگر چه مقامات اروپایی به حق ایران برای داشتن فناوری صلح آمیز هسته ای اذعان دارند، اما همانند آمریکا رویکرد عدم اعتماد را مطرح می کنند. اتحادیه اروپایی همواره خواستار گفتگو با ایران برای حل موضوع هسته ای و در نتیجه عادیسازی روابط بوده است. این در حالی است که کشورهای اروپایی و عمدتا فرانسه، انگلیس و آلمان در سالهای اخیر از بانیان قطعنامه و طرح تحریم با ایران در بحث هسته ای بوده اند. امری که سطوح مختلف رابطه با ایران را تحت تاثیر قرار داده است. لذا در این راستا انجام گفتگو و دیپلماسی اهمیت می یابد. گفتگوهای آتی طرفین باید بر اساس یک پایه متوازن و برابر باشد. زیرا به هرحال نتیجه مثبت این مذاکرات برای هر یک از طرفین اهمیت ویژه و استراتژیک دارد و موضع آنرا در سطح بین الملل تقویت خواهد کرد. این امر موجب ارتقاء موقعیت ایران در معادلات منطقه ای و بین المللی و برای اتحادیه اروپائی بمنزله موفقیت در سیاست خارجی و امنیتی مشترک تلقی خواهد شد و لذا از اهمیت نمادین و فوق العاده ای برای طرفین برخوردار است.
خاطرنشان می شود اعتمادسازی یکی از مهمترین محورها در هرگونه مذاکره با غرب و اتحادیه اروپایی است. طرفین باید نشانه هایی از علاقمندی به اعتماد سازی را اعلام کنند و تلاش شود روی موارد مشترک و کمتر اختلاف برانگیز تکیه شود. در فضای اعتمادآمیز خیلی راحت تر می توان به تفاهم رسید. برخی از موارد مشکل زا در فضای مثبت و احترام متقابل خود بخود حل می شود. ایجاد امنیت نیز از محورهای عمده در تنظیم رابطه با اروپاست. امنیت در ابعاد مختلف به عنوان مهمترین و عینى ترین نیاز و دغدغه مشترک ایران و اروپا و یکى از مؤلفه های همکارى میان ایران و اروپا مى تواند تلقى گردد. امروزه تروریزم، مواد مخدر، مهاجرت غیرقانونى، ثبات و امنیت در منطقه و... موضوعاتى است که مى تواند در امنیت طرفین اثر بگذارد. این تهدیدات چالش برانگیز مى تواند زمین های مهمی براى همکارى دو طرف باشد.
با توجه به شرایط حساس کنونی منطقه، اتحادیه بدنبال معرفی خود بعنوان یک بازیگر درجه اول سیاسی در سطح جهانی و منطقه ای در کنار قدرت های دیگر خصوصا آمریکا است و بدنبال یارگیری در بین کشورهای ذینفوذ منطقه در راستای تقویت جایگاه خود می باشد، لذا می توان با ظرافت و از طریق مذاکره و دیپلماسی ضمن کسب منافع خود با اتحادیه به تعامل پرداخت و از این طریق توازنی در رابطه با نفوذ آمریکا ایجاد کرد. استفاده از حسن روابط با اتحادیه و اعضای آن برای افزایش ثبات جمهوری اسلامی ایران در منطقه بویژه در تنطیم روابط با کشورهای خاورمیانه، روسیه، چین و آمریکا حائز اهمیت است.
مدرس دانشگاه تهران و رایزن سیاسی وزارت امور خارجه
نظر شما