انقلابهای عربی و چالش های فراروی سیاست خارجی آمریکا

 آمریکا پس از جنگ جهانی به دلایل اقتصادی، سیاسی و امنیتی به تدریج جای انگلستان در منطقه خاورمیانه را گرفت و به یکی از بازیگران اصلی تحولات این منطقه تبدیل شد. در تمام این مدت، قبل و بعد از جنگ سرد، این کشور دو هدف محوری در خاورمیانه تعقیب می کرد و آن دو، یکی تامین امنیت رژیم اسرائیل و دیگری حفظ رژیم های محافظه کار یکی برای تحقق هدف اول و دیگری برای تامین امنیت جهت صدور نفت بود. تامل در سیاست خارجی آمریکا بیانگر این مهم است که موضوع رژیم صهیونستی برای این کشور اهمیت بیشتری داشته و این کشور در مقاطع مختلف سعی در تحقق این مهم داشته است. پیروزی انقلاب ایران و شعار امروز ایران فردا فلسطین اگرچه چالش جدی فراروی سیاست راهبردی آمریکا در خاورمیانه ایجاد کرد اما این کشور از طریق متحدین خود بویژه مصر توانست با راه اندازی پروسه صلح خاورمیانه  تا اندازه ای با چالشهای ایجاد شده مقابله کند، اما بنظر می رسد اکنون اوضاع متفاوت است. شکل گیری بهار عربی در کشورهای اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا و سقوط رژیمهای دیکتاتوری باردیگر چالش اساسی فراروی سیاست خارجی آمریکا در منطقه ایجاد کرد. به نظر می رسد مهمترین این چالشها عبارتند از :

1 - دو کشور مصر و اردن دو تکیه گاه اصلی سیاست خارجی آمریکا در منطقه بوده اند؛ در مصر رژیم حسنی مبارک سقوط کرده است و سفارتخانه رژیم صهیونیستی و شعبه دانشگاه آمریکایی قاهره اشغال و در کشور اردن  نیز سفیر اسرائیل فرار و رهبران این کشورناگزیر به تغییر لحن خود گردیده اند.

2 - آمریکا تمامی تلاش خود را بکار برد تا اینگونه وانمود کند که انقلابهای عربی ثمره جهانی شدن و بی تاثیر از انقلاب ایران است. حال آنکه تامل در شعارها و عملکرد این جنبشها بیانگر عمق تاثیر انقلاب ایران در این تحولات حداقل در دو بعد غرب ستیزی و مخالفت با اسرائیل می باشد. 

3 - رژیم صهیونیستی به عنوان متحد استراتژیک آمریکا احساس خطر کرده است و این خطر بخوبی از عملکرد مسئولان این رژیم هویداست. بنظر می رسد اکنون سیاست سنتی این کشور مبنی بر تفرقه در میان کشورهای عربی بِلا استفاده و شعار صلح براساس استراتژی هزینه اندک و دستاورد بالا دیگر کارایی نداشته باشد و در آینده این متحد آمریکا با چالشهای اساسی مواجه گردد.

4- گسترش انقلابهای عربی به کشورهای منطقه یکی دیگر از اهداف آمریکا یعنی حفظ رژیمهای محافظه کار برای تداوم صدور انرژی را با چالش مواجه کرده است.

5 - آمریکا پس از اشغال عراق شعار گسترش دموکراسی را در دستور کار خود قرار داده بود و حال آنکه اکنون این شعار تبدیل به یک شمشیر دو لب برای این کشور تبدیل شده؛ چرا که از یک سو این انقلابها به دنبال تحولات دموکراتیک هستند و از سوی دیگر اهداف آمریکا را نشانه گرفته اند.

*استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه اصفهان