چه کسی محبوب دل امام کاظم بود؟

سجاد منصوری رضی مینویسد: امام کاظم(ع) به علی بن یقطین فرمودند: «اگر بپذیری که یک کار را انجام دهی، ضمانت میکنم که هرگز سه گرفتاری پیدا نکنی؛ قول بده که هر شیعهای پیش تو آمد او را گرامی بداری و کمکش کنی، من هم متعهّد میشوم نه فقیر شوی، نه زندانی و نه با شمشیر ظالمان کشته شوی[۱۲]» علی بن یقطین پذیرفت.

به گزارش مبلغ حجت الاسلام سجاد منصوری رضی در نوشته ای با عنون «محبوب امام کاظم علیه السلام» که به مناسبت شهادت امام موسی کاظم در اختیار مبلغ قرار داده است به گوشه ای از زندگانی امام هفتم شیعیان اشاره کرده است:

امام کاظم علیه السلام، هفتمین جانشین پیامبر صلّی الله علیه وآله و امام هفتم ما شیعیان در سالهای پایانی حکومت بنی امیّه متولّد شدند. روزگاری که شیعیان از نظر اقتصادی در وضعیت بسیاری سختی قرار داشتند، تا حدّی که بنابر گزارشهای تاریخی حتّی برخی از شیعیان کوفه لباس مناسبی برای پوشش و حضور در مسجد نداشتند[۱].

سالهای آغازین زندگی ایشان در زمان پدرشان امام صادق علیه السلام همزمان با حکومت سفّاح، اوّلین حاکم عبّاسی بود که به گفتهی سیوطی در تاریخ الخلفاء، سفّاح انسان بخشندهای بود و به راحتی انسانها را به قتل میرساند![۲]

آغاز دوران امامت ایشان هم در روزگار منصور دوانیقی، دوّمین حاکم عبّاسی بود که برای تثبیت حکومتش انسانهای زیادی را به قتل رساند! و بر عکس حاکم قبلی بسیار بخیل و حریص بود[۳] و اوّلین کاری که بعد از به دست گرفتن حکومت انجام داد، قتل ابو مسلم خراسانی، رهبر معنوی حکومت عبّاسیان بود![۴]

حاکمان بعدی هم به اسم مبارزه با زندیقان و بی دینان[۵]، گروههای مختلف شیعه را مورد شکنجه و کشتار قرار دادند[۶] حتّی با اتّهام به این امور بدون بررسی و دادرسی آنان را میکشتند![۷]

در چنین روزگاری امام کاظم علیه السلام راهکاری را در جامعهی اسلامی به کار گرفتند که برای همیشه بهترین راه برای حلّ بخشی از مشکلات اقتصادی مسلمانان است.

یکی از شیعیان در روز عید قربان در مکّه به دیدن امام کاظم علیه السلام رفت. حضرت به او میفرمودند: «روز عرفه، از اوّلین لحظه ای که وارد عرفات شدم تا آخرین وقتی که آنجا بودم، فقط یاد یک نفر بودم و او دائماً در یادم بود و دعایش میکردم![۸]» شخص دیگری میگوید: امام کاظم علیه السلام را در هنگام سعی بین صفا و مروه، روی کوه صفا دیدم که یک نفر را اسم میبردند و برایش دعا میکردند و می فرمودند: «خدایا در شریفترین مکان بهشت او را مورد عنایت خودت قرار بده[۹]».

او چه کسی بود؟ چه کرده بود که امام معصوم و حجّت خداوند اینگونه او را مورد محبّت قرار داده و در یکی از مهمّترین مکانها فقط و فقط به یاد او بودند و او را دعا میکردند؟

او چه کسی بود که امام کاظم علیه السلام در موردش فرمودند: «اگر میخواهید یکی از اصحاب راستین رسول خدا صلّی الله علیه و آله را ببینید، به او نگاه کنید[۱۰]». و امام رضا علیه السلام بعد از سالها که از درگذشت او میگذشت، فرمودند: «او از دنیا رفت در حالی که امامش از او راضی بود[۱۱]».

آیا ما هم میتوانیم اینگونه زندگی کنیم؟ همچون اصحاب راستین پیامبر خدا صلّی الله علیه وآله باشیم و حجّت خدا و امام زمان از ما راضی باشند؟

حتماً پاسخ مثبت است.

او علی بن یقطین بود، شیعه ای که با اعتماد به کلام امام کاظم علیه السلام، تمام توانش را برای کمک به شیعیان به کار گرفت. امام کاظم علیه السلام به علی بن یقطین فرمودند: «اگر بپذیری که یک کار را انجام دهی، ضمانت میکنم که هرگز سه گرفتاری پیدا نکنی؛ قول بده که هر شیعهای پیش تو آمد او را گرامی بداری و کمکش کنی، من هم متعهّد میشوم نه فقیر شوی، نه زندانی و نه با شمشیر ظالمان کشته شوی[۱۲]» علی بن یقطین پذیرفت.

از آن روز به بعد او آنچنان به عهد خود پایبند شد که اگر امام کاظم علیه السلام شیعه ی نیازمندی را به او معرّفی میکردند، نه فقط زندگی او را تأمین میکرد بلکه به تمام فرزندان و فامیل و همسایگان او هم رسیدگی میکرد تا بی نیاز شوند و محتاج کسی نباشند[۱۳].

با کمکهای مالی علی بن یقطین هر سال دهها شیعه از کوفه عازم حجّ میشدند[۱۴]. با اینکه سفر حجّ در آن روزگار هم گران بود و همه توانایی انجام حجّ را نداشتند[۱۵].

امام کاظم علیه السلام فرمودند: «بخاطر اینکه علی بن یقطین تمام محبّت و ثروتش را برای تقویت شیعیان خرج کرد، شایستهی عنایت و توجّه ما شد[۱۶]».

تفاوتهای مالی انسانها حتّی در جامعه ای که همه اهل کار و تلاش باشند از آزمونها و سنّتهای الهی است که در قرآن هم به آن اشاره شده است[۱۷]. به تصریح قرآن ادّعای ایمان مساوی با آزمایش است[۱۸]. مومنان باید ایمان خود را در عمل نشان دهند و تفاوتهای مالی آزمایشی سخت برای مومنان است.

حتّی در زمانی که پیامبر خدا صلّی الله علیه و آله حاکم جامعه ی اسلامی بودند، فقرا و نیازمندانی در مدینه بودند که مسلمانان با پرداخت صدقات واجب و مستحبّ موظّف به رفع نیازهای آنان بودند. و آیات زکات و صدقه بهترین دلیل برای این مطلب است. پس اسلامی بودن یا نبودن حکومت چیزی از مسؤولیت مردم در مقابل نیازمندان جامعه کم نمی کند. و البته حکومت هم وظیفه ی خودش را دارد ولی خداوند رزق مادّی نیازمندان را در اموال اغنیاء قرار داده است تا هم فقراء آزمون صبر بدهند و هم اغنیاء آزمون انفاق[۱۹].

امام کاظم علیه السلام به شیعیان آموختند که هر کس به دیگران بیشتر کمک کند، بیشتر مورد لطف امام زمانش قرار میگیرد و به جایی میرسد که دعای مستجاب امام و حجّت خدا در روز عرفه و در صحرای عرفات به او اختصاص مییابد. گرچه همه باید برای بهتر شدن زندگی تلاش کنند ولی خداوند انسانها را با هم آزمایش میکند[۲۰] و در آزمایش انفاق برخی زراندوزان یا میگویند: اگر خدا میخواست به آنان هم مال و ثروت میداد[۲۱]، یا بر وظیفهی حکومت پا فشاری میکنند و خود را از دعای خاصّ امام زمانشان محروم مینمایند.

امام زمان ما هم هر سال به حجّ مشرّف میشوند[۲۲] و حتماً عدّه ای را در عرفات و مسجد الحرام دعا میکنند و دعای امام حتماً مستجاب است. ای کاش ما هم از آنان باشیم.

منابع:

[۱]. اختیار معرفة الرجال، ص ۲۵۱، ح ۴۶۸.

[۲]. تاریخ الخلفاء، ص ۲۵۹.

[۳] تاریخ الخلفاء، ص ۲۵۹.

[۴]. تاریخ الخلفاء، ص ۲۶۰.

[۵]. تاریخ الخلفاء، ص ۲۷۳.

[۶]. اختیار معرفة الرجال، ص ۲۶۵ – ۲۶۶، ح ۴۷۹.

[۷]. تاریخ الخلفاء، ص ۲۷۳.

[۸]. اختیار معرفة الرجال، ص ۴۳۲، ح ۸۱۳.

[۹]. اختیار معرفة الرجال، ص ۴۳۷، ح ۸۲۳.

[۱۰]. اختیار معرفة الرجال، ص ۴۳۱، ح ۸۱۰.

[۱۱]. اختیار معرفة الرجال، ص ۴۳۱، ح ۸۰۹.