با بالا رفتن هزینه های استحصال آب،موضوع هدر رفت آب در شبکه ها و تاسیسات بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.به نحوی که پس از تعاریف اولیه برای هدررفت، به ویژه عنوان"آب به حساب نیامده" تعاریف جدید و کاربردی تری توسط سازمان بین المللی آب که مبتکر سرفصل بالانس آب است،منتشر شده و الگوی استاندارد مناسبی برای شرکت های متولی آب در سراسر جهان به شمار می رود.
بالانس سالانه آب برای ارزیابی آب بدون درآمد و اجزای آن به کار می رود، اما به دلیل تنوع گسترده در تعاریف و اشکال به کار رفته در محاسبات آن ، سعی و تلاش های گذشته در این زمینه با تردید مواجه ساخته است.برهمین اساس به منظور یکسان سازی تعاریف و مبانی بالانس آب، انجمن بین المللی آب استانداردی تحت عنوان "بهترین اقدام" را برای محاسبه بالانس آب تدوین کرده است.این اقدام گام اساسی در زمینه مدیریت عملی هدررفت آب محسوب می شود.
در واقع استاندارد بالانس آب یا (بهترین اقدام) به شکلی تعریف می شود که حجم آب ورودی به شبکه به دو بخش مصارف مجاز و هدررفت آب تقسیم می شود.همچنین مصارف مجاز نیز خود به دو بخش دارای صورتحساب و بدون صورتحساب تقسیم می شود.در مصارف مجاز دارای صورتحساب،مصارف اندازه گیری شده دارای صورت حساب و مصارف اندازه گیری نشده دارای صورتحساب قرار می گیرد که به نوعی آب با درآمد محسوب می شوند.و اما مصارف مجاز بدون صورتحساب نیز در این استاندارد،شامل مصارف اندازه گیری شده فاقد صورتحساب و مصارف اندازه گیری نشده فاقد صورت حساب است.
در بخش هدر رفت نیز دو زیر مجموعه هدررفت ظاهری و هدررفت واقعی تعریف شده است که براساس آن ، هدررفت ظاهری شامل مصارف غیرمجاز،مصارف ناشی از عدم دقت کنتور مشترک و در نهایت نشت از خطوط انتقال و خطوط اصلی شبکه در این تقسیم بندی قرار می گیرند.در واقع این بخش ها،آب بدون درامد هستند.
در بخش هدررفت واقعی نیز نشت از مخازن ذخیره و سرریزها و نشت از انشعابات مشترکان تا محل کنتور مشترک تعریف شده است.
در این راستا سازمان بین المللی آب موکدا توصیه می کند که از عبارت " آب به حساب نیامده" اتسفاده نشود؛ چرا که این عبارت،تعابیر و تفاسیر گوناگونی در جهان داشته است.در واقع،قبل از آنکه شاخص های اجرایی بالانس آب محاسبه شوند،ابتدا لازم است اجزای بالانس آب محاسبه و بر حسب جحم آب بیان شوند.مجزا ساختن مصارف مجاز بدون درآمد از هدر رفت ظاهری و واقعی ،امری است که همواره باید انجام شود و هنگامی که استانداردهای ملی تجدید نظر می شوند و یا برای نخستین بار تدوین می یابند،لازم است استاندارد سازمان بین المللی آب موسوم به بهترین اقدام اولین انتخاب منطقی باشد.
پذیرش استاندارد بالانس آب سازمان بین المللی آب ، در سطح دنیا به شکل فزاینده ای رو به گسترش است.این استاندارد هم اکنون توسط شرکت های آلمانی ، انجمن خدمات آب و آژانس حفاظت از محیط زیست کوینزلند استرالیا،شرکت های خدمات آب مالت ،کمیسیون تحقیقات آب آفریقای جنوبی،انجمن آب و فاضلاب نیوزلند،انجمن مدیریتی آب آمریکا،فدراسیون شهرداری ها و مرکز تحقیقات ملی کانادا،شرکت های مشاور شاغل دراتریش،برزیل،قبرس،غنا،اردن،قزاقستان،مالزی،عمان،فلسطین،عربستان سعودی،انگلستان،ازبکستان مورد تاکید قرار گرفته است.
صرف نظر از اینکه در محاسبه هدررفت آب از چه روش یا روش هایی استفاده می شود، همواره عدم قطعیت در اعداد محاسبه شده آب بدون درآمد ، هدررفت ظاهری و واقعی وجود خواهد داشت. سعی بر این است که با بررسی این عدم قطعیت ها،دیدگاه ها عملی در تعیین مقدار هدررفت اعمال شود.
محاسبات عدم قطعیت امری است که سال ها به عنوان یک روش استاندارد در اندازه گیری عامل های هیدرولوژیک جریان رودخانه ها به کار می رود،اما استفاده از ان در محاسبات هدررفت آب به تازگی مورد توجه قرار گرفته است.
البته هدررفت واقعی را نمی توان به طور کامل حدف کرد.در سامانه هایی که به خوبی مدیریت و نگهداری می شوند،کمترین حجم هدررفت سالانه واقعی که با روش های فنی قابل دستیابی است را تحت عنوان هدر رفت واقعی غیرقابل اجتناب می نامند.
مدیردفتر مطالعات آب بدون درآمد شرکت آب و فاضلاب مشهد
نظر شما